اختلالات مرتبط با مواد مسئله بهداشت همگانی است که منجر به ناتوانی در چندین زمینه عملکرد فرد می‌گردد. ۳۷% مردم در دورانی از زندگی خود یکی از مواد غیرمجاز را تجربه کرده‌اند. بیشتر از ۱۵% از جمعیت بالای ۱۸ سال ایالات متحده مشکلات جدی ناشی از مواد دارند؛ تقریباً دوسوم تا سه‌چهارم بیماران مبتلا به اختلال‌های مصرف مواد تشخیص اختلالات روانپزشکی همراه دارند. سندرم‌های ناشی از مواد می‌توانند دامنه کاملی از بیماری‌های روانی را با همان خصوصیات نشان دهند، شامل اختلالات عمده پسیکوتیک، اضطرابی و خلقی. این پدیده‌ها امکانات خوبی را جهت تحقیقات روانپزشکی فراهم می‌کنند (مانند مدل فن‌سیکلیدین ـ phencyclidine برای اسکیزوفرنی، و بررسی فعالیت گیرنده‌های اِن‌متیل‌دی‌اسپارتات در فعالیت‌های بالینی)؛ همیشه در تشخیص یا درمان اختلال‌های روانی، باید اختلالات مصرف مواد را در نظر گرفت. و برعکس، بیمارانی که اختلال‌های اولیه مصرف مواد را نشان دهند، باید جهت تشخیص اختلالات روانی همراه ارزیابی شوند که ممکن است در سوءمصرف مواد یا وابستگی به مواد نقشی داشته باشند.
ارزیابی
غالباً ارزیابی افرادی که دچار سوءمصرف مواد هستند مشکل است، چرا که به‌راحتی طبقه‌بندی نمی‌شوند، اکثراً مقدار مصرفشان را پائین‌تر از مقدار مصرف واقعی گزارش می‌کنند، مستعد انکار می‌باشند، و معمولاً از پیامدهای اعتراف به مشکل می‌ترسند. به‌دلیل اینکه ممکن است این بیماران صداقت نداشته باشند، ضروری است که از دیگر منابع، مثل اعضاء خانواده، اطلاعات کسب شود.
بالینگران در برخورد با چنین بیمارانی محدودیت‌های قاطع، روشن و یکدستی را باید نشان دهند. معمولاً، چنین بیمارانی، نگرش مقابله‌ای (confrontational) طرف مقابل را لازم دارند، اگرچه متخصصان بالینی ممکن است احساس خشم داشته باشند، اما این احساسات را نباید بروز دهند. ارزیابی دقیق وضع روانی با وجود ادامه سوءمصرف مواد که خود نشانه‌هائی را سبب می‌شود مشکل است. سوءمصرف مواد غالباً همراه با اختلال‌های شخصیتی می‌باشد (مانند: ضداجتماعی، مرزی، خودشیفته 'narcissitic' ). بیماران افسرده مضطرب ممکن است با دیگر مواد تجویزشده یا تجویزنشده توسط پزشک خوددرمانی کنند. اختلالات ناشی از مواد در ارزیابی افسردگی، اضطراب یا پسیکوز باید همیشه در نظر گرفته شود. مواقعی‌که اختلالات روانی به درمان‌های معمول جواب نمی‌دهد، اغلب دلیل بر مصرف مواد می‌باشد.
- سم‌شناسی:
آزمایش خون یا ادرار در تأیید احتمال مصرف مواد می‌تواند مفید باشد. دو نوع آزمایش مورد استفاده عبارتند از آزمایش‌های غربالگری و تأییدی. آزمایش‌های غربالگری حساس هستند، اما اختصاصی نیستند (مثبت کاذب زیاد دارند). تأیید غربالگری مثبت با آزمایش اختصاصی یک دارو یا ماده معین توصیه می‌شود. اگرچه اکثر داروها به‌خوبی در ادرار نشان داده می‌شوند. بعضی از آنها در خون بهتر مشخص می‌شوند (مثل باربیتورات‌ها و الکل). غلظت مطلق ماده یا دارو در خون نیز مفید می‌تواند باشد (به‌عنوان مثال، غلظت بالا در غیاب علایم بالینی مسمومیت، دلالت بر تحمل دارد). سم‌شناسی ادرار تا ۲ روز بعد از مصرف اکثر داروها مثبت است.
- معاینات جسمی:
۱. دقت داشته باشید که آیا بیماری طبی همراه مرتبط با مواد وجود دارد یا نه. به‌ویژه به دنبال موارد زیر باشید:
- سوءمصرف‌کنندگان زیرجلدی یا درون‌وریدی (interavenous)، ایدز، اسکارهای ناشی از تزریق‌های زیرجلدی یا درون‌جلدی، دمل‌ها، عفونت‌های ناشی از تزریق یا سوزن آلوده؛ آندوکاردیت‌های (endocardits) باکتریائی، هپاتیت عفونی یا ناشی از دارو، ترومبوفلبیت (thrombophlebitis)، کزاز.
- افرادی که کوکائین، هروئین و دیگر داروها را از طرییق بینی استنشاق می‌کنند. فرسایش غشای بینی، خونریزی از بینی، انحراف یا سوراخ شدن سپتوم بینی.
- مصرف‌کنندگان تدخینی کوکائین Freebase، سیگاری‌هائی که Crack، ماری‌جوآنا، با دیگر داروها را تدخین می‌کنند؛ سوءمصرف‌کنندگان مواد استنشاقی، برونشیت، آسم، اختلالات تنفسی مزمن.
۲. الگوی سوءمصرف را مشخص کنید. آیا مستمر است یا اپیزودی؟ ماده مصرفی چه موقع، در چه جائی و با چه کسی مصرف می‌شود؟ آیا سوءمصرف تفریحی است و محدود به قشر اجتماعی خاصی می‌شود؟ چه میزان از عمر فرد صرف به‌دست آوردن، مصرف کردن، ترک مواد، یا بهبودی شده است. درآمد بیمار چقدر است، و چه هزینه‌ای برای مواد می‌پردازد؟ همیشه مواد و راه مصرف آنها را توصیف کنید و نه طبقه‌بندی را (به‌عنوان مثال، 'ترک هروئین وریدی' به‌جای 'ترک مواد افیونی' ). اگر سوءمصرف چندماه را توصیف می‌کنید، فهرست تمام مواد را بنویسید.
