|
|
|
|
|
| يونجه يکى از مهم‌ترين گياهان علوفه‌اى کشور است. داراى کيفيت و خوش‌خوراکى بسيار بالائى است و معدن ذخائر مواد غذائى مى‌باشد. بيش از ده نوع پروتئين و مواد معدنى بسيار زيادى دارد. ارزش يونجه علاوه بر ذخائر غذائى تأثير زيادى است که در حاصلخيزى خاک و تهويه زمين دارد. بدين‌صورت که ريشه مستقيم و راست و کلفت و عميق آن در خاک کانال درست مى‌کند و باعث تهويه آن مى‌شود. در تناوب زراعى اهميت زيادى دارد مانند پاک گذاشتن زمين از علف هرز.
|
|
| هيچ گياهى نمى‌تواند به اندازه يونجه زمين را پاک کند و ازت زيادى در خاک باقى مى‌گذارد. به‌وسيلهٔ ريشه‌هاى خود در خاک زهکشى انجام مى‌دهد (به‌خصوص اگر زمين سبک باشد) زيرا در حالت عادى طول ريشه‌هاى آن ۲-۵/۱ متر و در حالت مناسب حدود ۲۰ متر در خاک خواهد بود و در نتيجه آب و املاح را به اعماق خاک مى‌برد و مواد آلى خاک را زياد مى‌کند.
|
|
|
|
| يونجه گياهى است چند ساله با نام علمى Medicago sativa و از خانواده حبوبات مى‌باشد.
|
|
|
|
|
| شرايط اقليمى و خاکى يونجه
|
|
| يونجه مخصوص مناطق گرم و خشک- آفتابى با آب فروان است. اگر اين شرايط فراهم باشد بسيار محصول خوبى مى‌دهد (مثلاً در خوزستان مى‌تواند ۱۵ چين بدهد)
|
|
|
|
|
| در کرج چون هوا سرد و معتدل است تعداد چين کاهش پيدا مى‌کند و به ۵-۴ چين مى‌رسد. در تبريز چون هوا سردتر است تعداد چين ۳-۲ بار خواهد بود. در مناطق ساحل خزر چون رطوبت زياد است و خاک مرطوب بوده و تهويه نمى‌شود بنابراين يونجه به‌خوبى رشد نخواهد کرد و خشک مى‌شود (فقط ممکن است يک چين بدهد). با در نظر گرفتن خوش‌خوراکى و هزينه کمتر و طول بهره‌برداري، قابل توصيه است که کشت يونجه توسعه يابد.
|
|
|
|
|
|
|
| اگر يونجه بتواند تأمين ازت مورد احتياج خود را بکند نبايد به آن ازت داد. اگر باکترى در خاک وجود داشته باشد بازهم بايد ۱۵ کيلو ازت خالص قبل از کاشت به زمين داد. اگر چنانچه زمين از ازت غنى بود اين مقدار هم لازم نيست. اگر ضعيف بود بايد ۲۵-۲۰ کيلو ازت داد. ۱۰ تن يونجه خش حدود ۵۰۰ کيلو ازت خالص از زمين برداشت مى‌کند.
|
|
|
|
|
| اگر زمين از نظر باکترى ضعيف باشد بايد بعد از هر بار برداشت يونجه ۱۵-۱۰۰ کيلو کود ازتى به‌زمين داد. باکترى همواره با جوانه‌زدن بذر يونجه فعال مى‌شود و زير پوست جوانه مى‌رود و در استوانه مرکزى قرار مى‌گيرد. در اين حالت باکترى انگل است ولى بعد از تکثير حالت سمبيوز به‌خود مى‌گيرد. بعد از مرگ، باکترى ازت را به‌خاک پس مى‌دهد و يا مازاد ازت تثبيت شده را به‌خاک برمى‌گرداند.
|
|
| يونجه به‌همان اندازه که به ازت احتياج دارد به پتاس نيز احتياج خواهد داشت. نقش پتاسيم حمل و نقل و سنتر پروتئين است. از همه مهمتر پتاسيم قادر است اسيدهاى مضر را بى‌ضرر کرده و آنها را دفع کند. در تنظيم آب گياه نيز بسيار مؤثر است و گياهى که پتاسيم به اندازهٔ کافى داشته باشد مقاومت زيادى نسبت به خشکى نشان خواهد داد. پتاسيم مقاومت گياه را نسبت به سرما نيز زياد مى‌کند. کمبود پتاسيم باعث ايجاد لکه‌هاى کوچک سفيد و پراکنده بر روى برگ مى‌شود که ابتدا از رأس و حاشيه ظاهر مى‌شوند و به‌تدريج تمام سطح برگ را مى‌گيرند. علامت ديگر آن سوخته شدن حاشيه برگ‌ها است که رفته‌رفته به‌طرف داخل گسترش مى‌يابد.
|
|
| کودهاى آهکى نيز به‌مقدار ۵۰۰ کيلوگرم لازم است. يونجه بهترين رشد و نمو را در خاک‌هاى آهکى مى‌کند. زيرا آهک حالت اسيدى را از بين مى‌برد و ساختمان خاک را اصلاح مى‌کند، Ca اسيد اگزاليک مضر را تبديل به اگزالات مى‌کند و زمين سنگين را اصلاح و نرم مى‌نمايد، کودهاى آهک‌دار جذب پتاس و ازت را براى يونجه بيشتر مى‌کنند.
|
|
| بهترين موقع کود دادن قبل از ديسک و قبل از کاشت است تا در خاک دفن شود و شرايط جذب آن بهتر گردد. کود ازته را به‌صورت کود سرک نيز مى‌توان داد. کودهاى آهکى و پتاسه را در پائيز مى‌دهند.
|
|
| کودهاى ديگر يکى فسفر است که کمبود آن همراه با ضعيف شدن گياه، دير رسيدن ميوه، کاهش اعضاء زايشى و رنگ تيره برگ است. اگر مقدار فسفر و پتاس کافى باشد ريشه بهتر رشد مى‌کند. کودهاى ديگر منيزيم، مس، بر، گوگرد هستند که به‌مقدار بسيار کم مصرف مى‌شوند (درصورت نياز و بروز علائم کمبود).
|
|
|
|
| سس Cuscuta sp. از علف‌هاى هرز يونجه است که بذر آن تخم‌مرغى و زردرنگ است و همراه با بذر يونجه سبز مى‌شود و بدور ساقه يونجه مى‌پيچد و از محل اتصال زايده‌هائى به داخل ساقه يونجه مى‌فرستد و از کليه شيره‌هاى گياه سبزينه‌دار تغذيه مى‌کند. تکثير آن بسيار سريع است و ازدياد آن به‌وسيلهٔ ساقه‌هاى سفيدرنگ و بدون سبزينه است.
|
|
|
|
|
| يکى از دلايل بوجارى بذر يونجه بذر سس است. سس گل‌ها ريز و ميوه کپسولى گرد و کوچک دارد. بذر آن مى‌تواند تا ده سال باقى بماند، بذر آن بدون هضم در بدن حيوان دفع مى‌شود.
|
|
| بذر سس به‌وسيله دستگاه مغناطيسى سس‌گيرى از بذر يونجه جدا مى‌شود. سس حتى روى خارشتر و انجير هم حمله مى‌کند.
|
|
| مبارزه شيميائى در ايران قابل اجراء نمى‌باشد زيرا بايد در حساس‌ترين مرحله يعنى جوانه‌زدن سس به آن حمله کرد. ضمناً انجام مبارزهٔ شيميائى چندان رضايت‌بخش نبوده يکى از راه‌ها خريد بذر از اداره کشاورزى و يا بازديد از مزرعهٔ بذرگيرى و سپس خريد بذر از آن است. مبارزهٔ بطئى بدين‌صورت است که به‌محض ديدن جوانه سس بايد يونجه‌ها ر ا که به آن آلوده است چيده و آنرا سوزاند و يا با شعله افکن آن را در محل بسوزانيم.
|
|
| اگر سس تمام سطح مزرعه را در بربگيرد بايد يونجه را برگردانيد و يا اگر يک چهارم يا يک پنجم را در برگرفته و نخواهيم يونجه را برگردانيم بايد مرتباً آن را بچرانيم. يکى ديگر از راه‌هاى عملى چراى بعد از هر چين است که بهترين راه در مزارع وسيع است و بايد ۲-۳ سال پشت سر هم انجام گيرد.
|
|
| دولت بذر يونجه را از بازار مى‌خرد و پس از بوجارى و سس‌گيرى با ۵۰% تخفيف دوباره به زارع پس مى‌دهد. بذر انتخاب شده بايد سالم باشد و ناخالصى نداشته باشد و رنگ زرد معمولى را بايد داشته باشد.
|
|
|
|
| در تناوب بعد از يونجه بايد از گياهى استفاده شود که بتواند اکثر استفاده را از ازت بنمايد. مثلاً جو يا گندم پاکوتاه و يا گندم‌هاى داراى ساقه با خاصيت الاستيسيته و مقاوم به ورس و همچنين گياهان علوفه‌اى مانند ذرت و ذرت خوشه‌اي. مى‌توان يونجه را بعد از گياهان وجينى مانند چغندر و صيفى کاشت.
|
|
|
|
| ارقام مهم يونجه عبارتند از: يونجه همداني، يونجه يزدى و يونجه بَمي و ارقام مهم يونجه خارجى عبارتند از: يونجه ربخر.
|
