بررسی خاک و زمین جنگل(۲)

در قاعدهٔ طبقهٔ فوق مواجه با قسمتى مى‌شويم که تحت عنوان منطقهٔ غنى خوانده مى‌شود. در اين قسمت مواد غذائى ذخيره گرديده مى‌باشند و اين مواد غذائى آنهائى هستند که از طبقهٔ فوقانى شسته شده و به اين قسمت وارد گرديده مى‌باشند و به‌همين علّت در اين طبقه وجود آهن مضاعف به رنگ قرمز ديده مى‌شود و علاوه بر آن داراى مواد غذائى کامل و کافى نيز مى‌باشد.

طبقهٔ غنى اکثراً باعث به‌وجود آمدن يک افق غرقابى براى نزول‌هاى آسمانى خواهد شد و اين امر ممکن است باعث گردد که تمام جنگل به سمت وضعيّت باتلاقى شدن پيش رود که انسان نيز ناخودآگاه در اين امر مضر، شريک و سهيم بوده است.

مى‌دانيم که يکى از مهمترين عوامل رشد و نمو درختان جنگلى موقعيت و وضعيت هوموس خاک است. طبقهٔ هوموس موجود در خاک را مى‌توان شبيه آشپزخانه‌اى دانست که از لاش‌برگ‌هاى موجود مواد غذائى مفيد و با ارزش را آماده مى‌کند و به‌تدريج در اختيار درختان قرار مى‌دهد درصورتى که تمام موارد و عوامل مربوطه در اين زمينه به‌طور منظّم پيش رود و کارها به‌طور صحيح انجام پذيرد درختان به‌خوبى تغذيه مى‌شوند و جنگل مى‌تواند از راندمان و بازدهى بالا و حداکثر برخوردار شود و رشد و نمو مناسبى داشته باشد.

مى‌دانيم که هوموس مناسب و با کيفيت بالا داراى بيشترين ارزش‌ها است. هوموس علاوه بر اينکه تأمين‌کنندهٔ اصلى مواد غذائى براى درختان است از اين حيث اهميت ويژه‌اى دارد که باعث آماده شدن خاک براى تهويهٔ مناسب و نگه‌دارى آب نيز مى‌شود که اين نيز خود نقشى بسيار اساسى و حياتى است. البته هوموس کرم‌ها نقش عمده‌اى بر عهده دارند که بسته به نوع کرم هوموس‌هاى مختلفى خواهيم داشت از جمله مول کرم حلقوى که در اين مورد بايد گفت مواد خورده شده در رودهٔ کرم مورد نظر ساخته شده و هوموس حاصل با طبقهٔ معدنى زيرين در ارتباط است (قسمتى که تحت عنوان کمپلکس هوموس و رس خوانده مى‌شود). قسمت مذکور همچنين مى‌تواند دراثر فعاليّت حشرات به‌خصوص کرم پنيز و ديگر بندپايان به‌وجود آيد که در اين صورت ديگر هوموس توليد شده با قسمت معدنى زمين پيوستگى نخواهد داشت زيرا حشرات و موجودات فوق هيچ‌گونه تمايلى به اختلاط خاک ندارند. مول کرم‌هاى حلقوى به‌صورت ريز و خرد شده مى‌باشند که اکثراً از روى فرم آنها شناخته مى‌شوند. مول حشرات، بسيار ظريف، قهوه‌اى و تقريباً گرد است.

هوموس خاکسترى حاصل از نوعى کرم حلقوى داراى وضعيت بسيار مناسبى مى‌باشد. در زمينى با چنين هوموسى همه چيز داراى نظم خاصى بوده و گياهان با ارزش کف زمين جنگل مؤيّد مرغوبيت و کيفيت بالاى خاک مزبور مى‌باشد.

در صورتى که تجزيتهٔ لاش‌برگ‌ها با موانعى روبرو گردد (به‌علت نامناسب بودن وضع زندگى موجودات زندهٔ خاکي) در اين صورت داراى نوعى هوموس خواهيم بود که به آن هوموس قهوه‌اى يا مودر گفته مى‌شود. البته با توجه به گياهان باقى‌مانده در منطقه مى‌توان به مبداء و منشاء هوموس پى برد.

در صورتى که تجزيهٔ لاش‌برگ‌ها متوقّف گردد در نتيجه فرم بد و نامناسب از هوموس به‌وجود مى‌آيد که آن را هوموس خام و يا تورب خشک مى‌نامند. در هر دو حالت مى‌توان گفت که موجودات زندهٔ حيوانى موجود در خاک خيلى به سستى تکامل يافته‌اند، مواد موجود در کف زمين جنگل جويده، ريز و بلعيده نشده و توسط موجودات هضم نگشته و با مواد معدنى موجود در خاک مخلوط نشده‌اند بلکه همان‌طور در جاى خود باقى‌مانده و توسط قارچ‌هاى پارازيت يا ساپروفيت مورد حمله و هجوم واقع شده مى‌باشند. رشته‌ها و تارهاى قارچ‌هاى مذکور که به رنگ خاکسترى و يا زرد گوگردى هستند برگ‌هاى پهن برگ‌ها و سوزنى برگ‌ها موجود در لاش‌برگ‌ها به يکديگر ارتباط داده مى‌باشند.‌ به‌طورى که يک شبکهٔ پيوسته به صورت نمد بر روى زمين برجا مى‌ماند که به شدت متعفّن و بدبو است. از چنين معجونى بايد درختان جنگلى تغذيه کنند و کاملاً واضح است و نبايد تعجّب کرد که رشد و نمو در چنين جنگلى وضع نابسامانى داشته باشد. اختلاط خاک در چنين زمين‌هائى مناسب نيست و زندگى و حيات نيز مواجه با مشکل مى‌باشد. طبقهٔ سوم هوموس خام و يا تورب خشک به‌طور کامل مجزا از طبقهٔ فوقانى توسط اسيد هوميک شسته شده است در حالى که در قسمت عمقى يک طبقهٔ غنى به‌وجود مى‌آيد که به‌علّت وجود مقدار بسيار زيادى آهن در آن به رنگ قرمز رنگى ديده خواهد شد.