|
|
|
| بقعه على مالک در نزديکى پل دزفول واقع شده است. اين بقعه ۲ اطاق مربع شکل دارد. سقف اتاق‌ها مدور است و با آجر ضربى پوشش يافته و گچ‌اندود و رنگ‌آميزى شده است. بر روى جرزهاى ديوارهاى اصلى، لچکى‌هايى با خطوط هندسى گچبرى شده و نورگير‌هايى نيز در ديوارها تعبيه شده است. بر گرداگرد بقعه، ايوانى با طاق رومى ساخته شده است. ايوان شمالى ورودى بقعه دو طاق دارد که با کاشى‌هاى سفيد، سياه و فيروزه‌اى تزئين شده است و بر روى آنها تاريخ ۱۳۲۰ هـ.ق خوانده مى‌شود. بنا سردابى با ۲۶ پلهٔ منظم، سقف ضربى و دو قبر دارد، بر روى قبور، صندوقى نهاده‌اند. بقعه دو مناره با ساقه‌اى استوانه‌اى و کاشيکارى شده دارد. صاحبان مدفن ابراهيم و عقيل - پسران حضرت على (ع) - مى‌باشند. بناى بقعه به دوران قاجار مربوط است.
|
|
| ساير امام‌زاده‌هاى استان خوزستان عبارتند از:
|
|
| بقعه هفت شهيدان و بقعه بابا زيد گيلانى در مسجد سيلمان. بقعه پير اسحاق در دزفول. امامزاده سيد حسن و امامزاده رضا ديمى در شوشتر، امامزاده اباذر و امامزاده شاه مير على حسين در بهبهان.
|
|
| بقعه كوراييم، روستاى كورائيم، اردبيل
|
|
| اين بنا در وسط قبرستانى در روستاى کوراييم در ۳۰ کيلومترى شهر اردبيل واقع و شامل بناى چهارگوش است که هر ضلع آن ۵ متر طول دارد. بر فراز بنا، گنبد آجرى کوچکى قرار دارد که از وضعيت مناسبى برخوردار نيست، در قسمت شمالى بنا، سردر کوچکى با طاق فرو ريخته قرار دارد که ورودى آن به عرض ۸۰ و ارتفاع آن ۱۵۰ سانتى‌متر است. سبک معمارى و مصالح به کار رفته در بنا چنين مى‌نمايد که بقعه احتمالاً متعلق به قرن هفتم هجرى قمرى باشد. ظاهراً نشان قبرى در داخل بقعه مشهود نيست. اين بنا در فهرست آثار تاريخى نيز به ثبت رسيده است.
|
|
| بقعه هفتاد و دو تن، روستاى ساروق، اراك (ايلخانيان)
|
|
| اين بنا در روستاى ساروق در ميان گورستان وسيع واقع شده و مشتمل بر دو بناى متصل به هم با پوشش گنبدى است. بر ديوار هر دو قسمت بنا، کتيبه‌هايى به خط ثلث نوشته شده است. تاريخ احداث بناى بزرگ‌تر ذيقعده سال ۵۸۷ هـ.ق و بانى آن، «على بن الحسن بن على النائب» مى‌باشد. در بناى کوچک‌تر، کتيبه ديگرى است که حاکى از ساختمان نقش قبه به امر «قوام‌الدين ملقب به تاج‌الاسلام» به سال ۶۲۰ هـ.ق است. کتيبه مختصر و کوتاهى در زير کتيبه فوق، حکايت از اين دارد که هر قسمت از بناى بقعه داراى بانى خاص خود بوده است. در داخل بنا، تعدادى صندوق چوبى منبت عتيقه و نفيس موجود است که بر روى يکى از آنها تاريخ ۷۰۰ هـ.ق ديده مى‌شود.
|
|
| بناى امامزاده طاهر و مطهر، روستاى هزارخال‌كجور، نوشهر
|
|
| بناى اين امامزاده در روستاى هزار خال کجور به فاصلهٔ تقريبى ۹۷ کيلومتر از شهرستان نوشهر واقع شده است. در همين بقعه جلال‌الدوله ملک کيومرث ابن بيستون از آل بادوسپان مدفون است. ساختمان بقعه، بنايى چهار ضلعى با گنبد هرمى شکل است. نماى خارجى آن داراى تزئينات آجرى و کتيبه‌هايى به خط زيباى ثلث است. نماى داخلى بقعه نيز چهار ضلعى است که با طاق‌نماها و عناصر تزئينى دورهٔ قاجاريه تزئين شده است. داخل صحن بقعه، دو صندوق نفيس چوبى قرار داشته که در سال‌هاى گذشته به سرقت رفته است.
|
|
| بناى امامزاده عباس، سارى
|
|
| بناى امامزاده عباس سارى از نظر شيوهٔ معمارى و شکل گنبد هرمى آن، اهميت تاريخى و هنرى دارد. داخل صحن بقعه، صندوق چوبى نفيسى بر روى مرقد قرار دارد که تاريخ سال ۸۹۷ هجرى قمرى بر روى آن حک شده است. در اين بقعه سه تن از امامزادگان به نام امامزاده عباس، محمد و حسن مدفون هستند.
|
|
| بناى امامزاده يحيى، سارى
|
|
| ساختمان برج آجرى امامزاده يحيى در شهر سارى واقع شده و داراى صندوق و در نفيس چوبى است که از اهميت هنرى و تاريخى برخوردارند. طبق مفاد کتيبهٔ موجود، صندوق چوبى در سال ۸۴۹ هجرى قمرى ساخته شده و بانى آن خواجه حسن نام و کاتب کتيبهٔ آن، فخرالدين مطهر بن عبدالله الداعى است. به استناد شجره‌نامهٔ موجود، امامزاده يحيى از فرزنداران امام موسى کاظم (ع) است. اين امامزاده يکى از معروف‌ترين زيارتگاه‌هاى مردم شهر و روستاى شهرستان سارى و ديگر علاقمندانى است که به اين شهر وارد مى‌شوند.
|
|
| پيغمبريه، قزوين (صفويان، قاجاريان)
|
|
| بقعهٔ پيغمبريه در کنارهٔ شرقى خيابان پيغمبريهٔ قزوين قرار دارد و داخل حرم آن به صورت چهارگوش است. گويا در اين بنا، چهار تن از پيامبران خدا به نام‌هاى سلام، سلوم، سهولى و القيا دفن شدهاند.
|
|
| ازارهٔ داخل حرم از کاشى است و سورهٔ مبارکهٔ «جمعه» به خط نسخ مرحوم «شيخ على سکاکى شالي» که از هنرمندان و خطاطان به نام قزوين بوده است، در گلوييِ حرم به صورت کتيبه گچبرى شده است. در جنوب حرم، ايوان مشرف به حياط قرار دارد که از دو سو به دو کفش‌‌کن اتصال دارد و به‌وسيلهٔ راه‌پله‌هاى سنگى به حياط راه دارد. حياط بزرگ در گودى واقع شده است و ايوان جلوى بقعه در حدود سه متر از کف حياط بلندتر است. يک حوض نيز در وسط حياط قرار دارد. درِ بزرگى از حياط بنا به خيابان پيغمبريه باز مى‌شود که کتيبهٔ کوچکى از کاشى نيز در سردرِ آن نصب گرديده است.
|
|
| تكيهٔ هفت تنان، شيراز (زنديان)
|
|
| در دامنهٔ کوه چهل مقام، باغچه‌اى است که کريمخان زند عمارتى بسيار زيبا را در آن احداث کرده است. اين عمارت، شامل ايوانى بلند است که دو ستون سنگى يکپارچه بسيار بلند در آن به کار رفته است. روى ستون‌ها نقاشى شده و هنوز هم بخشى از آن نقش‌ها روى ستون‌ها ديده مى‌شود. در طرفين ايوان، در طبقهٔ زيرين، ايوانى است و بعد از آن اتاقى و در طبقهٔ بالا دو گوشواره ساخته شده است. در جلوى ايوان، صفّه‌اى قرار دارد که حوضى بزرگ در آن ساخته‌اند و سابقاً از آب رکن‌آباد پر مىشده است.
|
|
| در جلوى صفه، محوطه‌اى است که هفت قبر در آن قرار دارد و کريمخان زند روى هر يک از آنها سنگى بزرگ نصب کرده است. در جنوب آن نيز نارنجستانى خرم و باصفا قرار دارد. به مناسبت وجود اين هفت قبر است که آن جا را «هفت تنان» يا «هفت تن» ناميده‌اند.
|
|
| چنار امامزاده يوسف رضا، قائم‌شهر
|
|
| از بناى اين امامزاده، تنها چنار قديمى آن باقى مانده است و مردم شهر و روستاهاى اطراف براى زيارت و نذر، به پاى آن درخت رجوع مى‌کنند. ضمناً اين درخت در شمار درختان کهن ايران به ثبت رسيده است.
|
|
| علاوه بر بناهاى امام‌زاده‌ها و آثار متبرکهٔ فوق که شرح داده شد، تعدادى بنا و آثار متبرکهٔ ديگر نيز در سطح استان پراکنده‌اند که عبارتند از:
|
|
| - بقعهٔ ميرحيدر (سرسيد)، برج معروف به آتشکده در آمل.
|
| - بقعهٔ درويش فخرالدين در بابل.
|
| - بناى امامزاده عبدالله (اطرب) در نکا.
|
| - امامزاده قاسم (عيسى خندق)، گنبد سِرِت (بندپي)، بقعهٔ شاه فخرالدين (گلما)، بناى امامزاده عيسى بن کاظم «خارميان» و بقعهٔ شاطر گنبد در ساري.
|
|
| زيارتگاه امامزاده سليمان، بندر ديلم
|
|
| در کنار جادهٔ گناوه - ديلم در محل تل امامزاده، مرقد امامزاده سليمان ابن على واقع شده است. اين امامزاده گنبد عظيم کاشيکارى با قاعدهٔ بزرگ و سطح پلکانى و کاشيکارى به رنگ آبى تيره دارد که در بعضى نقاط آن کاشى‌هاى زرد و سفيد نيز به کار رفته است.
|
|
| اين امامزاده يک عمارت مستطيل شکل است. گنبد امامزاده و محل مقبره و رواق‌‌هاى متصل به آن در ضلع شرقى عمارت بنا شدهاند. به سبک معمول در طرفين گنبد و محل مقبره يک اتاق بزرگ شبستان مانند و چند اتاق ديگر واقع شده است که کلاً جديد و فاقد تزئينات هستند. داخل حياط، پلکانى به پاى قاعدهٔ گنبد منتهى مى‌شود. گنبد داراى قاعدهٔ مدور به شعاع دو متر است. از اولين پله تا آخرين پله ۴/۷۵ متر است که به تناسب و به ترتيب از ارتفاع پلکان‌ها کاسته مى‌شود. اين گنبد دوازده ترکى است و سبک معمارى آن جلوه‌اى از معمارى قديم سواحل خليج‌فارس و مشابه گنبد دانيال نبى در شوش و گنبد امامزاده ميرمحمد در خارک است و تا حدودى از سبک معمارى معبدسازى هند تأثير گرفته است.
|
|
| تاريخ بناى اين گنبد جديد است و حدود ۷۰ سال برآورد مى‌شود، ولى چهار تاقى‌هاى متصل به در ورودى ظاهراً مدخل معبدى است که پس از احداث شبستان به عنوان سايبان در ورودى حياط غربى از آن استفاده مىشده است. مردم بر اين اعتقادند صاحب مقبره يعنى سليمان بن على از اولاد حضرت زين‌العابدين است. عظمت گنبد در افق نيلگون بندر گناوه چشمگير است و جلوهٔ خاصى دارد.
|
|
| زيارتگاه امامزاده على صالح، صالح‌آباد، مهران
|
|
| بقعهٔ امامزاده صالح (ع) فرزند عبيداللّه الاعرج فرزند حسين فرزند امام چهارم حضرت سجاد است. امامزاده على صالح از معاصرين حضرت امام موسى کاظم (ع) بوده است که همزمان با طغيان خلفاى عباسى به ايران هجرت نموده و در زمان امام رضا (ع) در محل صالح‌آباد به شهادت رسيده است. در زمان هلاکوخان مغول ساختمانى کوچک بر روى مقبره آن احداث گرديده بود ولى اين ساختمان در زمان قاجار به دستور والى ابوقداره تجديد بنا شده و پس از پيروزى انقلاب اسلامى به طور کلى تجديد بنا گرديده است. وجود مزار شهداى جنگ تحميلى استان به اهميت زيارتى آن افزوده و شاخص‌ترين مکان زيارتى استان بشمار مى‌‌آيد. اين بقعه در صالح‌آباد شهرستان مهران واقع شده است.
|
|
| زيارتگاه بى‌بى مريم، قريه توريان، قشم
|
|
| اين بقعه در قريهٔ توريان جزيرهٔ قشم واقع شده و بنايى است که مصالح عمدهٔ آن را سنگ‌هاى قلوه و لاشه تشکيل مى‌دهد. بر فراز بقعه، گنبدى با گردنى بلند قرار داشته که سقف آن فرو ريخته است. ورودى بقعه با قوس تيزه‌دار کم‌خيز، درون قاب مستطيل شکل کشيده‌اى قرار گرفته است. درون بقعه با اندود گچ پوشيده شده است و بر روى هر ترک آن، تاق‌نمايى ايجاد شده که قسمت بالا و زير تيزهٔ آن، طرح‌هايى به شيوهٔ کاربندى اجرا شده است. قسمت بالاى تاق‌نماها تا شروع دور گنبد، فاصله‌اى وجود دارد که به دو بخش تقسيم گرديده است، و يک در ميان، داخل قاب‌هاى مستطيل، طرح‌هاى تزئينى تاق‌نما گونه به صورت ساده و کولى‌دار اجرا شده است. بر روى نوار دوم، يک رديف گچبرى به صورت منشور گونه‌هاى برجسته و فرورفته‌اى انجام يافته و سپس حاشيهٔ پاکار گنبد، با قاب‌سازى و نقش‌هاى زيبا طراحى شده است. گنبد نيز بر روى آنها استوار شده است. هيچ‌گونه کتيبه و نوشته‌‌اى نيز درون بقعه وجود ندارد. مى‌‌توان احتمال داد که بنا از آثار دوران ايلخانى باشد. تزئينات درون بنا با تزئينات بقعهٔ ديگرى که در همين جزيره به نام «برخ» قرار دارد، قابل مقايسه است. قبرستان قديمى پيرامون بقعه با سنگ قبرهايى که نوشته‌هايى به فارسى و عربى و خط کوفى دارند، حاکى از اهميت و اعتبار محل در زمان آبادانى آن است.
|
|
| زيارتگاه حضرت معصومه، نراق، دليجان (انقلاب اسلامى)
|
|
| اين آرامگاه در شمال و نزديک شهر نراق واقع شده و در آن دو خواهر به نام‌هاى کاتبه و مريم و دو برادر به نام‌هاى ابوالقاسم و محمد - فرزندان حضرت امام موسى بن جعفر (ع) مدفون هستند. ساختمان پيشين آن بر پايه معمارى ايرانى بسيار زيبا بوده که بر اثر زلزله در سال ۱۳۵۸ کمى آسيب ديده است، به طورى که قابل مرمت بوده، اما متأسفانه ساختمان را ويران و به جاى آن ساختمانى جديد بنا نموده‌اند.
|
