تشخیص عفونت HIV

تشخيص آزمايشگاهى عفونت HIV به شناسائى آنتى‌بادى‌هائى ضدٌ HIV و يا شناسائى HIV يا يک ياز اجزاء آن بستگى دارد.

تست بيماريابى استاندارد براى عفونت HIV، شناسائى آنتى‌بادى‌هاى ضدٌ HIV با استفاده از يک ايمونواسى آنزيمى (EIA=Enzyme Immunoassay) است. اين تست بسيار حساس (۵/۹۹%<) و کاملاً اختصاصى است. بيشتر کيت‌هاى EIA تجارتى قادر به شناسائى آنتى‌بادى بر عليه هر دو ويروس HIV-1 و HIV-2 هستند. وسترن بلات (Western Blot) رايج‌ترين تست تأييدکننده مورد استفاده است و آنتى‌بادى‌هاى ايجاد شده بر عليه آنتى‌ژن‌هاى HIV داراى وزن‌هاى ملکولى اختصاصى را شناسائى مى‌کند. آنتى‌بادى‌هاى HIV ظرف ۲ هفته پس از عفونت ظاهر مى‌شوند، و دوره زمانى ميان عفونت اوليه و پيدايش آنتى‌بادى‌هاى قابل شناسائى به‌ندرت بيشتر از ۳ ماه است. آنتى HIV P24 را مى‌توان با استفاده از يک تست جذبي، که از نوع بررسى EIA است اندازه‌گيرى کرد. ميزان آنتى‌ژن P24 پلاسما در طول چند هفته اول پس از عفونت،، قبل از پيدايش آنتى‌بادى‌هاى ضدٌ HIV، بالا مى‌رود يک دستورالعمل براى کاربرد اين تست‌هاى سرولوژيک در تشخيص عفونت HIV در شکل (الگوريتم کاربرد تست‌هاى سرولوژيک براى تشخيص HIV-1 يا HIV-2) نشان داده شده است.

آلگوريتم کاربرد تست‌هاى سرولوژيک براى تشخيص عفونت HIV-1 يا HIV-2. وسترن‌بلات نامعنى که ۶-۴ هفته بعد تغييرى نکرده باشد وجود عفونت HIV را نامحتمل مى‌سازد. ولى اين آزمايش را بايد ۲ بار در فواصل ۳ ماهه تکرار کرد تا عفونت HIV رد شود. به‌جاى آن، مى‌توان آزمايش آنتى‌ژن HIV-1 P24 را بر روى HIV RNA انجام داد.

HIV را مى‌توان مستقيماً از بافت، سلول‌هاى خون محيطي، يا پلاسما کشت داد، ولى اين کار بيشتر در مراکز تحقيقاتى انجام مى‌شود. مادهٔ ژنتيکى HIV را مى‌توان با استفاده از RT-PCR شناسائى نمود. اين تست در بيماران داراى EIA مثبت يا نامشخص و وسترن‌بلات نامشخص يا در بيمارانى که آزمايش سرولوژيک آنها غيرقابل اعتماد است (مانند افراد مبتلا به هيپوگاما گلبولينمي)، کمک‌کننده است.

پايش آزمايشگاهى بيماران مبتلا به عفونت HIV

اندازه‌گيرى شمارش سلول‌هاى CD4+ T و ميزان HIV RNA پاسما بخش‌هاى مهمى از ارزيابى و پايش روتين افراد آلوده به HIV است. شمارش سلول‌هاى CD4+ T را عموماً به‌عنوان شاخص قدرت ايمونولوژيک بيمار مبتلا به عفونت HIV پذيرفته‌اند، و رابطه نزديکى ميان شمارش سلول‌هاى CD4+ T و تظاهرات بالينى ايدز و جود دارد. بيماران داراى شمارش سلول CD4+ T کمتر از ۲۰۰ عدد پنوموسيستيس کارينى هستند، در حالى‌که بيماران داراى شمارش سلول CD4+ T کمتر از ۵۰ عدد در ميکروليتر در معرض خطر زيادى براى ابتلاء به بيمارى CMV و عفونت مايکوباکترى آوريوم - اينتراسلولار مى‌باشند. شمارش سلول CD4+ T اطلاعاتى در مورد وضعيت ايمونولوژيک فعلى بيمار به ما مى‌دهد، ولى از روى ميزان HIV RNA مى‌توان پيش‌بينى کرد شمارش سلول CD4+ T در آينده نزديک چگونه خواهد بود و در نتيجه براساس آن مى‌توان پيش‌آگهى بالينى را پيش‌گوئى کرد. اندازه‌گيرى ميزان HIV RNA بايد در زمان تشخيص HIV و پس از آن هر ۴-۳ ماه در بيماران درمان نشده انجام شود. اندازه‌گيرى HIV RNA پلاسما نيز براى تصميم‌گيرى درباره درمان ضدٌ رتروويروسى مفيد است. به اعتقاد بسيارى از متخصصين HIV RNA بيشتر از ۲۰،۰۰۰ کپى در ميلى‌ليتر، بدون توجه به شمارش سلول CD4+ T، انديکاسيونى براى شروع درمان ضدٌ رتروويروسى است. به‌دنبال شروع درمان يا هرگونه تغييرى در درمان، ميزان HIV RNA را بايد تقريباً هر ۴ هفته اندازه گرفت تا کارآئى رژيم درمانى از روى ايجاد يک غلظت پايدار جديد از HIV RNA مشخص گردد. در طول درمان، براى ارزيابى تداوم کارآئى درمان بايد غلظت HIV RNA را هر ۴-۳ ماه اندازه‌گيرى کرد.

حساسيت ويروس‌(هاي) HIV يک شخص را به‌ندرت داروهاى مختلف ضدٌ رتروويروسى مى‌توان با آزمايشات ژنوتيپى يا فنوتيپى بررسى نمود. ارزش بالينى آزمايش مقاومت HIV همچنان تحت بررسى است.