|
| بناى انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، تهران
|
|
| انجمن آثار ملى در پائيز ۱۳۰۱ با هدف افزايش علاقهٔ مردم به آثار قديمى تاريخى و علمى و صنعتى ايران و براى نگه‌دارى صنايع دستى و حفظ سبک و شيوهٔ قديم آنها تشکيل شد. محل انجمن، ساختمانى قديمى است که زمانى يکى از خانه‌هاى حسين پاشاخان (معروف به اميربهادر) وزير دربار مظفرالدين شاه بود و به حسينيهٔ امير بهادر معروف است. اين خانه ۳ هزار مترى که نزديک به يکصد سال پيش ساخته شده، داراى تالار بزرگ آيينه‌کارى در طبقهٔ هم‌کف و تالار بزرگ سخنرانى در طبقهٔ اول است.
|
|
| اين بنا در خيابان ولى‌عصر و در نزديکى‌هاى پل اميربهادر قرار دارد.
|
|
| بناى تاريخى رختشوى‌خانهٔ زنجان، زنجان
|
|
| بناى تاريخى رختشوى‌خانهٔ زنجان در مرکز بافت تاريخى شهر و در محل معروف به «باباجامال چوقوري» (گودال بابا‌جمال) ساخته شده است و از طريق کوچهٔ فرهنگ به خيابان سعدى زنجان که به فاصلهٔ يکصد متر، و از سمت غربى آن مى‌‌گذرد، راه دارد.
|
|
| زمين اين بنا، در سال ۱۳۴۷ هجرى قمرى، مطابقه با ۱۳۰۷ هجرى شمسى توسط على‌اکبر توفيقى رئيس بَلَديهٔ شهر (شهردار) زنجان از باقرخان امجدنظام به قيمت ۱۸۵ تومان خريدارى شده است. اين محل قبل از ساخته شدن رختشوىخانه، مانداب هرزآب‌هاى سطحى بوده است.
|
|
| اين بنا به دست دو برادر به نام‌هاى مشهدى‌اکبر (معمار) و مشهدى‌اسماعيل (بنّا) و در مدت ۱۵ ماه ساخته شده است. سنگهاى آن از معدن سنگ روستاى «اژدهاتو» استخراج شده و پس از حجارى، توسط گارى‌هاى بلديه (شهرداري) به اين محل حمل شده است. آب مجموعه، از قنات قلعهٔ حاجى ميربهاءالدين تأمين مى‌‌گرديده است. متولى اين رختشوىخانه توسط رئيس بلديه گمارده مى‌شده و ساليان زيادى شخصى به نام اصغرخان متولى آن بود که عيال ايشان به نام معصومه خانم، مديريت رختشوىخانه را برعهده داشت. رختشوىخانه براى همهٔ شهروندان شبانه‌روز داير، و استفاده از آن مجانى بود؛ اما نامبرده مبلغ ده‌شاهى بابت سرايدارى از مراجعين دريافت مى‌کرد.
|
|
| در يک بررسى کلى مىتوان اين مجموعه را به دو بخش تقسيم کرد:
|
|
| - بخش نخست، سرايدارى و محل مديريت رختشوىخانه است که شامل حياط و اعيانى مسکونى است. حياط آن به شکل مربع مستطيل و به وسعت ۳۹۶ مترمربع (۳۳×۱۲ متر) با درختکارى و فضاى سبز است.اعيانى آن با مساحت ۶۰ مترمربع در جبههٔ شمالى محوطه مشتمل بر دو اتاق و يک در ورودى است که سرايدارى و محل شست‌وشوى رخت را به همديگر متصل مى‌کند. طرح و نماى اين واحد مسکونى، متأثر از فرهنگ بومى است و به سبک معمارى سنتى ساخته شده است.
|
|
| - بخش دوم، فضاى شست و شوى رخت است که از چند قسمت تشکيل يافته است: قسمت اول، خزينه يا محل جمع‌آورى آب است. اين مخزن در منتهااليه سمت شمالى مجموعه، و مشرف به سالن شست‌وشو قرار دارد. اين فضا ۱۷ متر طول و ۱۱/۵ متر عرض و حدود ۸ متر ارتفاع دارد و گنجايش مخزن آب آن، در حدود ۷۴۰ مترمکعب است. سقف مخزن هماهنگ با سقف سالن، متشکل از سه واحد تاق و تويزه است که قوس‌هاى نوع خوزى، آن را زينت داده‌اند.
|
|
| فضاى داخل بنا با پرسپکتيوى بسيار زيبا طراحى و اجرا گرديده است و از دو رديف تاق و تويزه، به طور متوالى که ستون‌هاى سنگى آنها را از همديگر جدا مى‌سازند، ساخته شده است. اين فضا توسط ۱۱ واحد ستون قرينه، سالن را به دو قسمت تقسيم کرده است و فاصلهٔ ستون‌ها در جهت طولى ۵/۱۷ متر است. بلندى ستون‌هاى بنا ۲/۷۰ متر از کف بنا است؛ اما به لحاظ ايجاد مقاومت لازم و هم‌وزن نمودن بنا، ستون‌ها با پايه‌هاى سنگى، به ميزان ۴۰ سانتىمتر، در داخل پى‌ها که با شفتهٔ آهک پر شده‌اند، کار گذاشته شده‌اند. در ارتفاع ۲/۷۰ مترى از کف، پاتاق قوس‌ها بر روى قاب مربعى که از آجرهاى ۵×۲۰×۲۰ سانتىمتر ساخته شده است، جاى گرفته است. تويزه‌هاى سقف که در ۱۲ رديف و در دو جهت قرار گرفته‌‌اند، از نوع قوس‌هاى خوزى (رومي) اند و به طور کامل با آجر اجرا شده و عرض آنها ۸۲ سانتىمتر است. عرقچين گنبد بلاواسطه بر روى چهار واحد تويزه استوار گرديده است؛ به طورى که ۲۴ چشمه تاق و تويزه، در دو رديف ۱۲ چشمه‌اى و تلفيق آن با ستون‌هاى يازده‌گانه، پرسپکتيو جالبى را به بنا بخشيده است. بر روى هر عقچين، ۵ واحد نورگير به ابعاد ۴۰×۴۰ سانتىمتر تعبيه شده است. همچنين در اضلاع هر چشمه، در منتهااليه جرز، در نزديکى سقف يک دريچه پيش‌بينى شده است که بدين‌سان، امکان نور و تهويهٔ فضاى داخلى رختشوىخانه را فراهم کرده است.
|
|
| محل شست‌وشوى رخت، به طور قرينه از ۴ حوضچه و آب‌رو (مجرا)هايى در فاصلهٔ حوضچه‌ها تشکيل يافته است. آب موردنياز، ابتدا پس از گذشتن از آب‌رويى به طول يک متر، به حوض نخستين وارد مى‌شود و سرريز آن به حوض ديگر مى‌ريزد. در وسط جبههٔ طولى اين آب‌رو، در هر دو طرف، يک حوض ساخته شده است؛ به طورى که آب‌روى مورد بحث را به دو قسمت شمالى و جنوبى تقسيم مى‌کند. در امتداد آب‌روى ياد شده، دو رديف پاشور تعبيه شده که آب‌رو و حوضچه‌ها را به طور قرينه در بر مى‌گيرد. عناصر و اندام‌هاى مزبور، با کار گذاشتن سنگهاى حجارى‌شدهٔ تراورتن از يک‌ديگر جدا شده و شکل يافته‌‌اند. از آنجا که رخت از نظر شست‌وشو و دفع آلودگى، از درجات بسيار کثيف و آلوده به درجات لباسهاى نزديک به تميز تقسيم مى‌گردد، محل‌هاى شست‌وشوى رخت نيز به چهار قسمت تقسيم شده بودند. شست‌وشو در چهار مرحله انجام مى‌شد و اولين مرحلهٔ آن، در پايان مسير آب درون رختشوىخانه انجام مى‌شد. پس از آن، رخت به قسمت سوم و دوم و اول برده مى‌شد. قسمت چهارم ک در انتهاى جريان آب قرار داشت، حوضچهٔ مخصوص شست‌وشوى لباسهاى بسيار آلوده و لباسهاى افرادى بوده است که به بيمارى‌هاى واگير دچار بوده‌اند. آب‌روى بين حوضچهٔ دوم و سوم مخصوص لباسهاى نسبتاً تميز بوده است. در قسمت اول، کار آبکشى نهايى انجام مى‌شد. مسئلهٔ دفع فاضلاب اين مجموعه با طرح‌هاى معمارى، به طور منطقى حل و فصل شده است؛ به اين ترتيب که در زير پاشورها، آب‌روى فاضلابى به عرض ۶۰ سانتىمتر و به ارتفاع ۱۱۰ سانتىمتر تعبيه و به مسير فاضلاب شهرى مرتبط شده است. اين آب‌رو به علت گستردگى و ايجاد شاخه‌‌‌هاى مختلف، نقش چاه جاذب را نيز ايفا مى‌کرده است.
|
|
| بررسى‌هاى وسيع انجام شده نشان مى‌دهند که چنين مجموعه‌اى با عملکرد ياد شده، در هيچ منطقه‌اى از ايران وجود نداشته است؛ اما سبک معمارى، ابعاد و تناسب‌هاى رعايت شده در قوس‌ها و تويزه‌ها با بناهاى عام‌المنفعهٔ شهر زنجان قابل مقايسه‌اند. سبک عمومى آن را مىتوان با مسجد عبا‌س‌قلى‌خان، دروازهٔ ارگ و مسجد و تکيهٔ قهرمان مقايسه نمود.
|
|
| در حال حاضر، اين اثر منحصر به فرد تاريخى به موزهٔ باستان‌شناسى و مردم‌شناسى تبديل شده است و هر روز مورد بازديد مراجعه‌کنندگان قرار مى‌گيرد. در اين محل، لباسهاى محلى و سنتى مردم مناطق مختلف ايران، هنرهاى دستى و سنتى استان شامل چاروق، مليله‌دوزى، معرق، ساخته‌‌هاى چوبى، فرش و گليم، چاقو، نمونه‌‌هايى از توليدات کارگاه‌‌هاى کاشى سنتى، آجر و سفال سلطانيه، اشياى تاريخى و يافته‌هاى باستانى و ميراث فرهنگى استان به معرض تماشاى عموم گذاشته شده است.
|
|
| مجموعهٔ تاريخى رختشوىخانه در سال ۱۳۱۹ شمسى به شمارهٔ ۱۱۹۸، در دفتر انديکاتور ادارهٔ ثبت اسناد و املاک زنجان به ثبت رسيده است.
|
|
| بنياد فرهنگى و هنرى فرش رسام عرب‌زاده، تهران
|
|
| استاد رسام عرب‌زاده، هنرمند معاصر و طراح نقشه‌هاى اصيل فرش ايرانى با اهداى ۶۶ تخته از فرش‌هاى خود به شهردارى تهران، امکان ايجاد اين بنياد فرهنگى را فراهم آورد.
|
|
| اين مرکز، با مساحت يک هزار مترى، در بر گيرنده موزه فرش و آموزشگاه فرش‌بافى است.
|
|
| شهرك سينمايى صدا و سيما (حاتمى)، تهران
|
|
| در سال ۱۳۵۸ ساختمان شهرک سينمايى با مساحت ۱۰ هکتار براى بازسازى صحنه‌هايى از تهران قديم (در حدود ۱۲۰ سال پيش) آغاز شد و با فراهم شدن مجموعهٔ عکس‌هايى از ساختمان‌ها، عمارت‌هاى دولتى، محله‌ها و خيابان‌هاى تهران آن روزگار، طرح‌هاى اوليهٔ اين شهرک تهيه شد و در اختيار جانى کورتينا و ديگر دکوراتورهاى ايتاليايى قرار گرفت. طراحى نماى عمارت‌ها، مغازه‌‌ها، محله‌ها و گذرها، با توجه به عکس‌هاى آن زمان صورت گرفته و سعى شده است در حد امکان، ساختمان‌هاى تاريخى و معروفى که در گذر زمان شاهد حوادث و جريان‌هاى مختلف بوده‌اند، بازسازى شوند. شهرک سينمايى شامل سه مجموعه است:
|
|
| - خيابان لاله‌زار، ساختمان شهردارى و ميدان توپ‌خانه تهران قديم.
|
|
| - قسمتى که به لاله‌زار متصل شده و شامل محله‌هاى قديمى تهران مانند عودلاجان و پامنار در فراسوى بازار تهران است.
|
|
| - فضاهاى شهرى مربوط به دوران سربداران که در پشت محله‌هاى قديمى تهران قرار گرفته است.
|
|
| با توجه به فضاى وسيع اين شهرک، قرار است ساختمان‌هاى ديگرى از جمله نظميه تهران، بانک شاهى، تلگراف‌خانه، ميدان بهارستان، مجلس شوراى ملى سابق و ... در آن بازسازى شود.
|
|
| ضرابخانهٔ گنجعلى‌خان، كرمان
|
|
| ضرابخانهٔ گنجعلى‌خان در ضلع شمالى ميدان و مقابل حمام گنجعلى‌خان قرار دارد. نقشهٔ آن هشت ضلعى و عبارت است از يک طاق، چهار ايوان و چهار غرفه در چهار زاويه. مصالح اصلى بنا آجر و گچ و تزئينات آن گچبرى شامل طرح‌هاى خشتى است. اين بنا در حال حاضر محل موزهٔ سکه است.
|
|
|
|
| در عکاس‌خانهٔ شهر - نخستين موزهٔ دائمى از اين نوع در ايران - جعبه‌هاى بزرگ و سه پايه‌دار عکاسان حرفه‌اى نسل‌هاى پيش با عدسى‌هايى به اندازه يک نعلبکى و حتى شيشه‌اى حجيم و سنگين نگه‌دارى مى‌شود، همچنين نمونه‌‌هايى از عکس‌هاى قديمى و به مرور قهوه‌اى شده به نمايش گذاشته شده است.
|
|
| موزهٔ عکاسى تهران، تنها در بر گيرندهٔ موضو‌ع‌هاى مربوط به گذشتگان نيست؛ که براى امروزى‌ها نيز - علاوه بر تماشاى خاطره‌انگيز يادگارهاى گذشته - عکس‌ها و مطالبى جهت عبرت و آموختن فراهم شده است.
|
|
| نوجوانان گروه سنى ۱۸-۱۴ ساله مى‌توانند ( با پرداخت شهريه‌اى که در حال حاضر ۰۰۰۲۵ ريال است) در کلاس‌هاى آموزش عکاسى و ظهور و چاپ فيلم و عکس شرکت کنند.
|
|
| عمارت سالار سعيد (موزهٔ سنندج)، سنندج
|
|
| يکى از بناهاى تاريخى استان کردستان که از جاذبه‌هاى ارزشمند جهانگردى نيز برخوردار است، عمارت سالار سعيد است که در حال حاضر به موزهٔ سنندج تبديل شده است.
|
|
| اين بنا در اواخر حکومت ناصرالدين‌شاه قاجار به وسيله ملا لطف اللّه شيخ‌الاسلام که يکى از علماى معروف اهل سنت در دورهٔ قاجاريه بوده، احداث شده و بعدها به مالکيت سالار سعيد سنندجى درآمده و به نام ايشان معروف شده است.
|
|
| شيوه و سبک معمارى و ساخت اين عمارت از معمارى دورهٔ قاجار تأثير گرفته است. اين موزه شامل بناى اصلى و حياط است. بناى اصلى موزه در ضلع جنوبى قرار گرفته و شامل يک زيرزمين و يک طبقهٔ فوقانى است. زيرزمين عمارت به شکل حوض خانه ساخته شده و داراى سقف گنبدى شکل با تزئينات و آينه‌کارى بسيار زيبا است. در همين قسمت، شاه‌نشين‌ها و يک حوض سنگى به شکل شش ضلعى ساخته شده که هنوز هم از آنها استفاده مى‌شود. کليه قسمت‌هاى عمارت از سنگ، آجر و چوب ساخته شده است. سقف سالن بزرگ عمارت از چوب قاب‌سازى شده و پوشش خارجى آن از شيروانى است.
|
|
| جالب‌ترين و زيباترين قسمت بنا، ارسى بزرگ تالار است که چهار سال وقت صرف ساختن آن شده است. اين ارسى هفت لنگه دارد و شاهکارى از هنرهاى چوبى است.
|
|
| پس از انقلاب اسلامى به علت نامعلومى، در پى يک آتش‌سوزى، خسارت‌هايى به ارسى‌ها و سقف‌هاى اين بناى تاريخى وارد شد. در حال حاضر اين خرابى‌ها بازسازى و تعمير شده و بنا زيبايى اوليه خود را باز يافته است.
|
