گیاه‌شناسی ذرت خوشه‌ای

اين گياه از تيره گرامينه است و متعلق به جنس sorghum مى‌باشد و نوع زراعى آن متعلق به‌گونه Vulgare است. از جمله S. V. Var. Sudangrass است. نوع جديد به‌نام S. V. Var vidangrass تازه به‌وجود آمده است.

اين گياه داراى تيپ‌هاى مختلف دانه‌اي، علوفه‌اى وقندى است و انواع تيپ‌هاى پاکوتاه، پابلند و با سنبله متراکم، نيمه‌متراکم و يا باز دارد.

اين گياه را بر طبق استفاده‌اى که از آن مى‌کنند طبقه‌بندى مى‌نمايند. اگر چنانچه بر حسب سنبله باشد و اين سنبله‌ها متراکم باشند از آنها به‌عنوان ذرت خوشه‌اى دانه‌اى ياد مى‌شود.

ولى ذرت خوشه‌اى‌هائى که سنبله غيرمتراکم دارند معمولاً علوفه‌اى مى‌باشند و علوفه توليد شدهٔ آنها همان شاخ و برگ آنها خواهد بود و نه دانه آنها. عملکرد دانه اين گروه کم است و دانه‌ها تلخ‌مزه مى‌باشند.

طول ساقه‌هاى ذرت خوشه‌اى متفاوت بوده و از ۵۰ سانتى‌متر تا ۴۰۰ سانتى‌متر تغيير مى‌کند. نوع پاکوتاه دانه‌اى است و پابلند براى علوفه و سيلو است.

برگ‌هاى ذرت خوشه‌اى تقريباً شبيه برگ ذرت است. تفاوت آنها اين است که در شرايط معمولى برگ ذرت خوشه‌اى کوچک‌تر از ذرت معمولى است. اختلاف ديگر اين است که حاشيه برگ ذرت خوشه‌اى دندانه‌دار و در ذرت صاف است. يکى از روش‌هاى تشخيص ذرت خوشه‌اى علوفه‌اى وجود ساقه‌هاى مستقيم و خشبى است.

ساقه‌هاى ذرت خوشه‌اى به‌وسيلهٔ ريشه‌هاى سطحى خود که از اولين گره ساقه توليد مى‌شود نگهدارى مى‌گردد.

عمق ريشه‌هاى ذرت خوشه‌اى معمولاً کم بوده و درعوض پراکندگى و گسترش آن در اطراف ساقه در زير خاک نسبتاً زياد است. عمق ريشه‌هاى ذرت خوشه‌اى معمولاً ۴۰ سانتى‌متر و گاهى نيز در موارد خاص به ۱۰۰ سانتى‌متر هم مى‌رسد. ذرت خوشه‌اى علوفه‌اى را نيز مى‌توان به‌سهولت با ريشه‌هاى سطحى که دارند از خاک خارج نمود. ريشه‌ها معمولاً در سطح خاک قابل رؤيت مى‌باشند. ساقهٔ اصلى ذرت خوشه‌اى در قاعدهٔ خود توليد انشعابات زيادى مى‌نمايد که نسبت به رقم يا واريته و شرايط محيطى فرق مى‌کند. اين گياه مى‌تواند تا حدود ۸۰ پنجه توليد کند که هر چه تعداد پنجه‌ها بيشتر باشد از نظر توليد علوفه و خوش‌خوراکى بهتر است.

آرايش گل در گياه کم و بيش با متراکم بودن خوشه در گياه همراه است. گل آذين آن داراى يک محور با طول‌هاى مختلف است و روى آن محورهاى فرعى و انشعابات ديگر وجود دارد. محور گل چندضلعى است.

کاسبرگ گل داراى شيارهاى عميقى است که در قاعده گره نيز کرک‌هاى ريزى وجود دارد و حاوى تعداد زيادى انشعابات مختلف است. اين انشعابات به‌صورت حلقه‌اى از اطراف گره خارج مى‌شود و غالباً غيرمتراکم است و مکرراً تقسيم شده وسرانجام به يک گل ختم مى‌گردد. گرده‌افشانى در ذرت خوشه‌اى معمولاً مستقيم بوده ولى گاهى عمل گرده‌افشانى غيرمستقيم نيز صورت مى‌گيرد.

دانهٔ ذرت خوشه‌اى مانند ساير غلات (کاريوپسيس) است زيرا پريکارپ و تستا با هم رشد مى‌کند و بسته به واريته‌هاى مختلف داراى اندازه، فرم و رنگ‌هاى مختلف است. شکل اکثر دانه‌هاى ذرت خوشه‌اى کتابى و معمولاً يک طرف دانه مقعر است. دانه داراى پوست نسبتاً سختى است و محتوى مواد آردى سفيدرنگى مى‌باشند، اين نوع دانه‌ها به‌دليل داشتن پوسته سخت در مقابل آفات انبارى و شرايط نسبتاً ناسازگار سازش دارند.