|
|
| تهيه پرسشنامه با توجه به ظرافت اين ابزار و حساسيت و تنوع ابعاد و پيچيدگى رفتار و واکنش‌هاى انساني، کارى بس دشوار و مشکل و داراى شرايطى است که برخى از آنان عبارت هستند از:
|
|
| ۱. تهيه پرسشنامه به‌عهدهٔ متفکرين و يک تحقيق است يعنى آنان که مديران نظرى و صاحب‌نظران يک تحقيق هستند. پرسشنامه‌اى را مى‌توان قابل اعتماد دانست که با شرکت چند متخصص، تهيه و تنظيم شده باشد. زيرا امروز عقيده بر اين است که هر 'پديدهٔ اجتماعى تام' ، چند جانبه و شامل امور گوناگونى مى‌باشد که هر يک در قلمرو دانش مخصوصى جاى مى‌گيرند. لذا بايد در شناخت همه‌‌جانبهٔ پديده‌ها، از دانشمندان و متخصصين گوناگونى استفاده کرد تا هر يک با ديدى خاص، غنائى تازه و لازم به تحقيق بخشد.
|
|
| ۲. تعداد محتواى سؤالاتى که در پرسشنامه گنجانده مىشود، بايد بستگى تام با موضوع تحقيق و تعريف مفاهيم داشته باشد. مثلاً، تحقيق دربارهٔ جرم و جنحه مستلزم سؤالاتى است که با سئوالات مطرح شده در يک پرسشنامهٔ بودجهٔ خانوار فرق مى‌کند. بديهى است هر چه موضوع تحقيق، روشن‌تر و مفاهيم، دقيق‌تر باشد، کار انتخاب سؤالات و نگارش آنها ساده‌تر خواهد بود.
|
|
| ۳. ترتيب طرح سؤال‌ها: در تنظيم پرسشنامه، ترتيب سؤال‌ها از چند نظر مطرح است:
|
|
|
|
| هر پرسشنامه مستلزم يک مقدمه است که در آن موضوع تحقيق، سازمانى که عهده‌دار انجام آن است و هدف غائى تحقيق به اختصار بيان مىشود.
|
|
| در بررسى‌هائى که در جوامع شهرى و پيشرفته صورت مى‌گيرد حسن يک پرسشنامه آن است که روشن و واضح و مختصر باشد.
|
|
| مثال: دانشگاه ... (مشخصات دانشگاه)، در اين منظقه، تحقيقى دربارهٔ (موضوع تحقيق) انجام مى‌دهد. براى اين کار همکارى شما نهايت ضرورت را دارد. من از طرف اين دانشگاه مأمور هستم که از شما اطلاعاتى چون ... (چند نمونه از سؤالات پرسشنامه به‌عنوان نمونه مطرح مىشود) کسب کنم. ضمناً بهتر است که پرسشگر معرفى‌نامه‌اى از دستگاهى که او را مأمور تحقيق کرده است؛ همراه داشته باشد تا در صورت لزوم ارائه دهد.
|
|
|
|
| سؤالاتى که در متن پرسشنامه طرح مىشود بايد:
|
|
| ۱- گروه‌بندى گردد
|
|
| ۲- بر مبناء اصل تقدم و تأخر تنظيم شود.
|
|
| گروه‌بندى و تغييراتى که از يک سؤال به سؤال ديگر حاصل مى‌گردد بايد تدريجى باشد.
|
|
| به‌نحوى که حتى‌المقدور ارتباط بين سؤالات براى پاسخگو روشن باشد. بدين منظور ممکن است:
|
|
| ترتيب زمانى وقوع حوادث را مأخذ قرار داد: به‌طور مثال، 'مهاجرت' را در نظر مى‌گيريم:
|
|
| ۱. چند سال است که پسر شما از روستا رفته؟
|
|
| ۲. در چه تاريخي؟
|
|
| ۳. کجا رفته؟
|
|
| ۴. چرا رفته؟
|
|
| ۵. چرا به شهر رفته؟
|
|
| مثال ديگر در مورد توليد خانوار:
|
|
| ۱. سال گذشته چند من گندم کاشتيد؟
|
|
| ۲. محصول يک من گندم چند من بود؟
|
|
| ۳. خرمن شما چقدر شد؟
|
|
| يا مثلاً سؤالات مربوط به مشخصات دموگرافى افراد را معمولاً در يک‌جا طرح مى‌کنند:
|
|
| نظير متغيرهائى چون: سن، جنس، رديف تولد، سن ازدواج و غيره ... .
|
|
|
|
| به‌طور کلى در طرح سؤالات بايد تقدم و تأخر را در نظر داشت و از طرح سؤالات دشوار و بى‌پروا و بسيار خصوصى در ابتداى پرسشنامه اجتناب کرد، مانند:
|
|
| ۱. سؤالاتى که حافظه يا هوش افراد را تحت فشار قرار مى‌دهد.
|
|
| ۲. سؤالاتى که به‌نحوى معرف ثروت افراد است.
|
|
| ۳. سؤالاتى که مربوط به مسائل شخصى مانند مذهب براى اقليت‌ها (تقيّه در برخى از فرقه‌ها وجود دارد) وضع خانوادگى (طلاق، يتيم و...) و غيره ... .
|
