بيوپسى آسپيراسيون از ضايعات توده‌اى پانکراس که از طريق پوست انجام مى‌شود، در ۸۵% از تومورهاى بدخيم مثبت مى‌شود. اين روش به نسبت بى‌خطر است ولى خطر انتشار يک تومور موضعى (و قابل برداشت) را به‌همراه دارد، در نتيجه در بيمارانى که کانديد جراحى هستند کنتراانديکه است. بيوپسى آسپيراسيون از طريق پوست عمدتاً براى اثبات تشخيص فرضى آدنوکارسينوم پانکراس در بيمارانى که داراى شواهد راديوگرافى غيرقابل برداشت‌بودن ضايعه هستند، ارزش دارد.
يافته‌هاى آزمايشگاهى
افزايش سطوح آلکالن فسفاتاز و بيلى‌روبين يا نشانهٔ انسداد مجراى مشترک و يا نشانهٔ متاستازهاى کبدى است. غلظت بيلى‌روبين در انسداد نئوپلاستيک به‌طور متوسط ۱۸ ميلى‌گرم در دسى‌ليتر است. افزايش شديد در سطوح آمينوترانسفرازهاى سرم به‌ندرت ديده مى‌شود. بررسى مکرر نمونه‌هاى مدفوع از نظر خون مخفى در بسيارى از موارد مثبت مى‌شود.
در اکثر مبتلايان به سرطان پانکراس، سطوح نشانگرهاى تومور (CA19-9) در سرم افزايش پيدا مى‌کند، ولى حساسيت آن در ضايعات کوچک و قابل برگشت (< ۴ سانتى‌متري) احتمالاً کمتر از آن است که بتوان از آن به‌عنوان يک تست غربالگرى استفاده کرد. سطوح افزايش‌يافتهٔ اين نشانگر تومور در ساير سرطان‌هاى دستگاه گوارش نيز ديده مى‌شود. مهم‌ترين فايدهٔ اندازه‌گيرى CA19-9 در پيگيرى نتايج درمان است.
نشانه‌ها و علائم
کارسينوم سر پانکراس
حدود ۷۵% از بيماران مبتلا به کارسينوم سر پانکراس با کاهش وزن، زردى انسدادي، و درد عمقى شکم مراجعه مى‌کنند. درد پشت در ۲۵% از بيماران تظاهر پيدا مى‌کند و با پيش‌آگهى بدى همراه است. به‌طورکلي، تومورهاى کوچک‌تر و محدود به پانکراس با درد کمترى همراه هستند. هپاتومگالى در نيمى از بيماران يافت مى‌شود ولى لزوماً به‌معناى انتشار تومور به کبد نيست. تودهٔ قابل لمس که در ۲۰% از بيماران يافت مى‌شود، تقريباً در تمام موارد نشانه غيرقابل درمان بودن بيمارى با عمل جراحى است. زردى در اکثر بيماران تسکين‌ناپذير است ولى در حدود ۱۰% از موارد نوسان دارد. وجود کيسه صفراى قابل لمس و غيرحساس در يک بيمار مبتلا به زردى نشانهٔ انسداد نئوپلاستيک مجراى مشترک (قانون کوروازيه) است که غالباً از سرطان پانکراس ناشى مى‌شود.
کارسينوم تنه و دُم پانکراس
از آنجا که کارسنيوم‌هاى تنه و دُم پانکراس از مجراى صفراوى دور هستند، کمتر از ۱۰% از اين گروه از بيماران دچار زردى مى‌شوند. شکايات شايع در هنگام مراجعه عبارتند از: کاهش وزن و درد، که گاهى از اوقات به‌صورت حملات غيرقابل تحمل بروز مى‌کند. در تعداد کمى از بيماران که دچار زردى يا هپاتومگالى مى‌شوند، معمولاً درگيرى متاستاتيک قبلاً بروز کرده است. ترومبوفلبيت مهاجر در ۱۰% از موارد بروز مى‌کند.
از مشخصات بارز بيمارى اين است که بيمار تمايل دارد با نشستن و خم‌شدن به‌جلو درد را تسکين دهد. در ۲۵% از بيماران اولين تظاهر بيمارى شروع ناگهانى ديابت شيرين است.
بررسى‌هاى تصويربردارى
تقريباً در تمام بيماران بايد CTاسکن گرفته شود.
CTاسکن
CTاسکن‌ها در ۹۰% از موارد توده‌اى را در پانکراس نشان مى‌دهند که ضريب انعکاسى ناحيه مرکزى آن کاهش پيدا کرده، و در بيش از ۹۰% از بيمارانى که دچار يک توده هستند، نشانه‌هاى گسترش آن به خارج از حدود پانکراس ديده مى‌شود. قسمت پروگزيمال مجراى پانکراتيک در ۷۰% از بيماران و مجراى صفراوى در ۶۰% از بيماران (عمدتاً بيمارانى که دچار زردى هستند) گشاد شده است. وجود گشادى همزمان مجراى صفراوى و پانکراتيک شاهدى قوى به نفع سرطان پانکراس است حتى اگر توده هم وجود نداشته باشد. يافته‌هاى مطرح‌کنندهٔ غيرقابل برداشت بودن تومور عبارتند از گسترش موضعى تومور (مثلاً به پشت پانکراس و يا به ناف کبد) تهاجم به اعضاء مجاور (نظير دوازدهه و معده) متاستازهاى دوردست، درگيرى عروق مزانتريک يا عروق پورت، يا آسيت.
ERCP
در صورتى‌که توده‌اى وجود نداشته باشد. انجام ERCP توصيه مى‌شود. ERCP حساس‌ترين تست براى کشف سرطان پانکراس است (۹۵%) هرچند که براى تمايز بين سرطان و پانکراتيت چندان اختصاصى نيست.
راديوگرافى از دستگاه گوارش فوقانى
اين روش براى کشف سرطان پانکراس حساسيت زيادى ندارد، ولى اطلاعاتى در مورد باز بودن دوازدهه فراهم مى‌کند که در هنگام تصميم‌گيرى در مورد ضرورت انجام گاستروژژونوستومى مفيد خواهد بود. يافته‌هاى کلاسيک عبارتند از گشادشدن حلقهٔ دوازدهه، باريک‌شدن فضاى درونى دوازدهه، و 'نشانهٔ 3 معکوس' که به‌شکل خاص دوازدهه در اين موارد اطلاع مى‌شود.
