در جدول زیر بعضی از داروهائی که برای درمان اضطراب استفاده می‌شود و دوز درمانی برای اختلال پانیک فهرست شده است.
جدول دوزاژ توصیه شده برای داروهای ضدپانیک (دوز روزانه، مگر اینکه به شکل دیگری توصیه شود. (۱))
دوز شروع (میلی‌گرم)
دوز نگه‌دارنده (mg)
SSRIها
پاروکستین
۱۰-۵
۶۰-۲۰
فلوئوکستین
۵-۲
۶۰-۲۰
سرترالین
۲۵-۱۲/۵
۲۰۰-۵۰
فلووکسامین
۱۲/۵
۱۵۰-۱۰۰
سیتالوپرام
۱۰
۴۰-۲۰
ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای
کلومی‌پرامین
۱۲/۵ - ۵
۱۲۵-۵۰
ایمی‌پرامین
۲۵-۱۰
۵۰۰-۱۵۰
دزپیرامین
۲۵-۱۰
۲۰۰-۱۵۰
بنزودیازپین‌ها
آلپرازولام
۰/۵ - tid۰/۲۵
۲-tid۰/۵
کلونازپام
۰/۵-bid۰/۲۵
۲-bid۰/۵
دیازپام
۵-bid۲
۳۰-bid۵
لورازپام
۰/۵-bid۰/۲۵
۲-bid۰/۵
مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز
فنلزین
bid۱۵
۴۵-bid۱۵
ترانیل سیپرومین
bid۱۰
۳۰-bid۱۰
مهارکننده‌های برگشت‌پذیر مونوآمین اکسیداز (RIMA)
موکلوبماید
۵۰
۶۰۰-۳۰۰
بروفارومین
۵۰
۲۰-۱۵۰
ضدافسردگی‌های آتیپیک
ونلافاکسین
۲۵-۲۵/۶
۱۵۰-۵۰
نفازودون
bid۵۰
bid۱۰۰-۳۰۰
داروهای دیگر
اسید والپروئیک
bid۱۲۵
bid۵۰۰-۷۵۰
اینوزیتول
bid۶۰۰۰
bid۶۰۰۰
(۱) . درمان مناسب برای پیشگیری از حملات فوق در بیمار سؤال (۴-۵) کدام است؟ (پیش‌کارورزی اسفند ۷۶)
الف ـ کربنات لیتیوم
ب ـ کلرپرومازین
ج ـ پروپرانولول
د ـ ایمی‌پرامین
پاسخ: گزینه د
بنزودیازپین‌ها
ـ دیازپام:
۱. دوز آن بین دو تا ده میلی‌گرم و تا چهار بار در روز به شکل خوراکی، یا دو تا ده میلی‌گرم به شکل تزریق داخل عضلانی یا داخل وریدی برای آژیتاسیون حاد است.
۲. اندیکاسیون‌های آن عبارتند از: اختلال اضطرابی فراگیر، حمله‌های پانیک، اختلال استرس پس از تروما و بقیه حالت‌های حاد اضطرابی.
۳. عوارض جانبی شایع عبارتند از خواب‌آلودگی و خستگی. به‌ندرت ممکن است به شکل پارادوکسیک، ایجاد برانگیختگی کند.
۴. مواردی‌که باید دقت شود: استفاده طولانی‌مدت از بنزودیازپین‌ها ممکن است ایجاد وابستگی جسمی کند (یعنی با قطع ناگهانی دارو، علایم ترک ایجاد شود. این حالت بیشتر در بیمارانی که سابقه الکلیسم یا سوءمصرف مواد دارند اتفاق می‌افتد).
ـ آلپرازولام:
۱. دوز دارو بین ۲۵/۰ تا ۵/۰ میلی‌گرم سه بار در روز به شکل خوراکی است. که آن را می‌توان به ۶ تا ۸ میلی‌گرم در روز افزایش داد.
۲. اندیکاسیون‌ها: درمان سریع‌الاثر و کوتاه‌مدت برای اختلال پانیک و آگورافوبی است (۱).
(۱) . خانم ۲۱ ساله‌ای از دو ماه قبل دچار حملات ترس و وحشت شدید همراه با تپش قلب، تعریق و احساس تنگی نفس می‌شود به‌حدی که می‌ترسد پس از این حملات معمولاً ۲۰ - ۱۰ دقیقه طول می‌کشد. در بین حملات دائم نگران است که دوباره این حالت به سراغش بیاید. اکثر اوقات احساس غمگینی و دلتنگی دارد، گاه احساس ناامیدی می‌کند. برای درمان سریع و کوتاه‌مدت وی کدام گزینه را ترجیح می‌دهید؟ (شهریور ۸۰)
الف ـ فلوکستین
ب ـ ایمی پرامین
ج ـ آلپرازولام
د ـ ترانیل سیپرومین
پاسخ: گزینه ج
۳. عوارض جانبی شایع عبارتند از: خواب‌آلودگی، اختلال‌شناختی و هیپوتانسیون. آلپرازولام نسبت به بنزودیازپین‌های دیگر ممکن است با سندرم قطع شدیدتری همراه باشد.
ـ کلونازپام:
۱. دوز آن ۵/۰ میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز است، که ممک است آن را به ۲ تا ۶ میلی‌گرم در روز افزایش داد.
۲. اندیکاسیون‌های روانپزشکی شامل اختلال اضطرابی فراگیر، اختلال پانیک و اختلال استرس پس از تروما است.
۳. عوارض جانبی کلونازپام عبارتند از خواب‌آلودگی و آتاکسی.
ـ لورازپام:
۱. دوز دارو ۵/۰ تا ۲ میلی‌گرم چهار بار در روز است. در آژیتاسیون حاد ۵/۰ تا ۲ میلی‌گرم به شکل تزریق وریدی داده می‌شود.
۲. اندیکاسیون‌های تجویز لورازپام عبارتند از: اختلال اضطرابی فراگیر، حمله‌های پانیک و حالت‌های اضطرابی حاد، و اختلال استرس پس از تروما
۳. عوارض جانبی آن شامل خواب‌آلودگی و آتاکسی می‌باشد.
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIها)
ـ جدول دوزاژ توصیه شده برای داروهای ضدپانیک (دوز روزانه، مگر اینکه به شکل دیگری توصیه شود) دوز داروهای SSRI را برای استفاده در اضطراب نشان می‌دهد.
ـ موارد استفاده از این داروها، شامل اختلال وسواس فکری - عملی، اختلال پانیک فراگیر و اختلال استرس پس از تروما، و همچنین افسردگی و سندرم دیسفوزی پیش از قاعدگی می‌باشد.
سه‌حلقه‌ای‌ها
برای مطالعه داروهای سه‌حلقه‌ای دیگری که در اختلالات اضطرابی مفید هستند. مبحث (داروشناسی روانی و سایر درمان‌های زیست‌شناختی)
ـ ایمی‌پرامین:
۱. دوز شروع دارو ۵۰ تا ۷۵ میلی‌گرم در روز به شکل خوراکی است. می‌توان آن را تا ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم در روز افزایش داد.
توجه: در بیماران مسن یا نوجوان، با ۲۵ تا ۵۰ میلی‌گرم در روز شروع کنید و به ۷۵ تا ۱۵۰ میلی‌گرم در روز برسانید.
۲. اندیکاسیون آن اساساً اختلال خلقی است. ولی در اختلال پانیک، فوبی اجتماعی و اختلال استرس پس از تروما نیز مفید است.
۳. عوارض جانبی شایع آن خواب‌آلودگی و آثار آنتی‌کولینرژیک است (کنفوزیون، خشکی دهان، تاکیکاردی، آریتمی، یبوست، تأخیر در ادرار کردن).
توجه: در بیماران بالای ۴۰ سال برای بررسی عملکرد قلبی، ECG بگیرید. مهارکننده‌های مونوآمین‌اکسیداز (MAOIها) را تا ۱۴ روز پس از قطع ایمی‌پرامین، شروع نکنید.
ـ کلومی‌پرامین:
۱. دوز دارو ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی‌گرم در روز است.
۲. اندیکاسیون اصلی آن اختلال وسواس فکری - عملی است.
۳. عوارض جانبی آن مشابه ایمی‌پرامین است.
بوسپیرون
ـ دوز دارو ۵ میلی‌گرم دو بار در روز است، می‌توان آن را تا ۱۵ تا ۶۰ میلی‌گرم در روز، به‌صورت دوزهای تقسیم‌شده، افزایش داد.
ـ مورد استفاده اصلی آن اختلال اضطراب فراگیر است.
ـ عوارض جانبی شایع آن سردرد و سرگیجه است.
توجه: بوسپیرون با بنزودیازپین‌ها، تحمل متقاطع (cross-tolerant) ندارد.
مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIها)
ـ دوز ترانیل سیپرامین ۱۰ میلی‌گرم خوراکی در صبح و ۱۰ میلی‌گرم بعدازظهر است، می‌توان آن را به‌صورت دوزهای تقسیم‌شده به ۳۰ تا ۵۰ میلی‌گرم در روز رساند. جهت مطالعه دوز داروهای MAOI و نیز مهارکننده‌های برگشت‌پذیر مونوآمین‌اکسیداز نوع RIMA) A) جدول دوزاژ توصیه شده برای داروهای ضدپانیک را نگاه کنید.
ـ مورد مصرف اصلی آن اختلالات افسردگی است، ولی در اختلال پانیک و فوبی اجتماعی هم استفاده می‌شود.
توجه: در افراد مسن با احتیاط استفاده شود. همراه با نارکوتیک‌ها (اپیوئیدها) (به‌خصوص میریدین) استفاده نشود، تجویز همزمان این دو، می‌تواند کشنده باشد. به دستورات غذائی و اجتناب از تعدادی از داروها و ترکیبات بدون نسخه توجه کنید.
ـ عارضه جانبی اصلی آن افزایش بحرانی فشار خون، در اثر غذاهائی که تریپتوفان یا تیرامین دارند، داروهای مقلد سمپاتیک، MAOIهای دیگر، سه‌حلقه‌ای و مخدرها، می‌باشد، که ممکن است در اثر یک اپیزود حاد با بالا رفتن فشار خون، ایجاد خونریزی داخل مغزی کند.
آنتاگونیست‌های گیرنده بتا آدرنرژیک (بتابلوکرها)
ـ پروپرانولول:
۱. دوز آن ۱۰ میلی‌گرم خوراکی دو بار در روز است، می‌توان آن را تا ۸۰ تا ۱۶۰ میلی‌گرم در روز در دوزهای تقسیم‌شده، بالا برد. همچنین می‌توان آن را ۳۰ دقیقه قبل از مواجهه با موقعیت ترس‌آور (مانند صحبت کردن در جمع) با دوز ۴۰-۲۰ میلی‌گرم تجویز کرد. فرم طولانی‌اثر آن نیز در دست است.
۲. اندیکاسیون اصلی آن فوبی اجتماعی است.
۳. عوارض جانبی آن به رادیکاردی، افت فشار خون و خواب‌آلودگی است.
توجه: در بیماران دچار آسم، نارسائی اختقانی قلب یا دیابت نباید استفاده شود. در اضطراب مزمن مفید نمی‌باشد، مگر اینکه اضطراب به‌دلیل حالت پرحساسیتی آدرنرژیک باشد.
ـ بتابلوکرهای دیگر (مثل پیندولول ـ pindolol) می‌تواند مفید واقع شود.
ونلافاکسین
ـ دوز آن ۵۰ تا ۳۷۵ میلی‌گرم در روز است.
ـ اندیکاسیون اصلی آن افسردگی است، ولی گاهی در اختلال اضطراب فراگیر و اختلالات اضطرابی دیگر به‌کار می‌رود.
نفازودون
ـ دوز آن ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلی‌گرم در روز است.
ـ اندیکاسیون اصلی آن در افسردگی است، ولی گاهی برای اختلال پانیک و اختلالات اضطرابی دیگر مفید است.
