انواع ارزش‌های اجتماعی

ارزش‌هاى اجتماعى انواع مختلف دارند که به لحاظ اهميت و توجهى که اکثريت اعضاء جامعه‌هاى مختلف به آنها دارند و تنها اينگونه ارزش‌ها در ماهيت و شکل ساخت اجتماعى جوامع مختلف تأثير قابل ملاحظه‌اى دارند و مطالعه آنها از لحاظ تهيه و تنظيم برنامه‌هاى اجتماعى ارزنده مى‌باشد 'مک دوگال' (M.Mc Dougall مابرس مک دوگال) و 'لاسول' (H.D.Lasswel هارولد لاسول) آنها را به هشت طبقه به گونه زير تقسيم کرده‌اند:

قدرت، دانش، ثروت، احترام، سلامت، مهارت، محبت، تقوي

همچنين گفته شده هر يک از ارزش‌ها مختلف ممکن است به‌صورت: ۱. ارزش‌هائى غائى ۲. ارزش‌هاى پايه مورد استفاده قرار گيرد.

به‌عنوان نمونه 'ثروت' هم مى‌تواند جنبهٔ 'غائي' داشته باشد و هم مى‌تواند به‌عنوان وسيله و پايه‌اى براى تأمين ساير ارزش‌ها مورد استفاده قرار گيرد. به اين معنى که اگر: 'ثروت' را به‌صورت سرمايه‌گذارى و بهره‌بردارى بيشتر به‌کار اندازيم تا باعث ازدياد بيشتر همين ارزش گردد، در اين صورت 'ثروت' هم ارزش 'پايه و هم ارزش غائي' است.

در عين حال 'ثروت' ممکن است وسيله‌اى براى سرمايه‌گذارى در سياست گردد و صاحب اين ارزش را به قدرت برساند. شخصى که صاحب ثروت است مى‌تواند مهارت‌هاى گوناگون را فرا گيرد و با انجام امور عام‌المنفعه و حتى تبليغات بى‌پايه بر 'احترام' خود بيفزايد.

از پول خود مى‌توان براى پذيرائى دوستان استفاده کرد و به اين ترتيب ارزش 'محبت' را افزايش داد. همچنين شخص ثروتمند ممکن است در امور خيريه و فعاليت‌هاى مذهبى شرکت کند و بدين ترتيب 'متقي' و معتقد به اصول دين و صاحب صفات پسنديدهٔ اخلاقى به شمار آيد. بالاخره پول و ثروت مى‌تواند وسيله و پايه‌اى براى کسب ارزش 'دانش' گردد و باعث شود که فرد و يا فرزندان او به مدارج بالاتر علمى دست يابند و در دانشگاه‌هاى داخل و خارج به تحصيل 'دانش' بپردازند.

ارزش 'سلامت' نيز نه تنها وسيله‌اى (ارزش پايه) براى دوام سلامت است، بلکه به‌منظور تحصيل ساير ارزش‌ها نيز مورد استفاده قرار مى‌گيرد. تندرستى سبب شادابى و برخوردهائى بهتر با مردم است. حسن سلوک انسان را در کسب ارزش 'ثروت' و 'قدرت' يارى مى‌کند. براى آموختن مهارت‌ها نيز مسلماً سلامت جسمانى و روانى ضرورى است. همچنين براى تحصيل 'دانش' لازم است که انسان به حد کافى از هوش و ذکاوت برخوردار و از لحاظ جسمانى سالم باشد' بنابراين سلامتى وسيله‌اى براى کسب دانش است. يک اندام متناسب معمولاً سبب جلب 'احترام' و 'محبت' مى‌شود و چون از ضروريات زندگى خوب و پرخير و برکت نيز هست وسيله به‌دست آوردن ارزش 'تقوي' نيز مى‌گردد.

ارزش 'مهارت' نيز مى‌‌تواند هم 'ارزش پايه' و هم 'ارزش غائي' باشد. زيرا: در اثر تمرين، مهارت‌ها افزايش مى‌يابد. وقتى مهارت‌ها افزايش يافت و اعمال و مهارت مخصوص را فرا گرفتيم، مى‌توان کليه ارزش‌هاى مذکور را تأمين کرد.

براى نمونه: مهارت در نطق و بيان مؤثر مى‌تواند سبب متقاعد ساختن ديگران گردد. متقاعد ساختن ديگران مى‌تواند در به‌دست آوردن سياست و کسب 'قدرت' مؤثر باشد. همچنين مهارت در نطق و بيان مى‌تواند موقعيت انسان را در مذاکرات و معاملات تجارى به‌منظور به‌دست آوردن 'ارزش ثروت' تقويت کند.

مهارت در ورزش‌ها و فعاليت‌هاى تفريحى سبب کسب ارزش سلامت و همين‌طور احترام و محبت مى‌شود. همچنين کسب مهارت در زمينه‌هاى مختلف علمي، سبب تقويت ارزش 'دانش' مى‌گردد. بعضى از مهارت‌هاى مذهبى مانند مهارت در قرائت کتاب‌هاى دينى يا گفتن اذان يا خواندن سرودهاى مذهبى و انجام مراسم خاص در مسجد و کليسا سبب تحصيل ارزش 'تقوي' مى‌گردد.

همين‌طور 'ارزش دانش' نيز مى‌تواند هم 'ارزش پايه' و هم 'ارزش غائي' باشد. زيرا دانش راه‌ها را براى آموختن معلومات بيشتر مى‌گشايد. افزايش معلومات سبب افزايش دامنهٔ حوزهٔ دانش مى‌گردد. در عين حال ممکن است به‌منظور تأمين ساير ارزش‌ها مورد استفاده قرار گيرد.

دانش نسبت به مسائل و امور سياسي، اجتماعى و تاريخى جامعه سبب تسهيل و به‌دست آوردن 'ارزش قدرت' مى‌گردد. اطلاع و آگاهى از مسائل اقتصادى و آيندهٔ اجتماعى و سياسى يک کشور مى‌تواند موفقيت و پيروزى را در فعاليت‌هاى اقتصادى و مالى و کسب 'ثروت' تضمين کند. به علاوه دانش و معلومات سبب تعادل و توازن روانى و جسمانى يعنى تأمين 'ارزش سلامت' مى‌گردد. کسب مهارت در کارها، مشاغل و فنون مختلف نيز مستلزم دانش و معلومات مقدماتى است تا از آن بتوان به مراکز آموزش مهارت‌ها دست يافت. همچنين داشتن 'دانش' و معلومات و مدرک علمى بهترين وسيله کسب 'احترام' واقعى مى‌گردد. در عين حال روشن است که گاهى اوقات ارزش 'تقوي' در اثر تسلط شخص بر دانش‌هاى مختلف مثلاًً تاريخ، وقايع و امور مذهبى تقويت مى‌شود.

بقيه ارزش‌ها نيز به همين‌گونه است که ذکر آنها خوددارى مى‌کنيم.

از آنچه گفتيم معلوم شد که هر ارزشى ممکن است هم 'ارزش پايه' و هم 'ارزش غائي' باشد.

در نهايت مى‌توان دسته‌هاى متفاوتى از ارزش‌ها را که به‌دليل: عموميت، جبرى بودن و خارجى بودن اجتماعى خوانده مى‌شوند و انواعى از ارزش‌هاى اجتماعى هستند ارائه کرد که مهم‌ترين آنها عبارت هستند از:

ارزش‌هاى اقتصادي، ارزش‌هاى فرهنگي، ارزش‌هاى سياسي، ارزش‌هاى مذهبى و ارزش‌هاى اخلاقي.