|
|
|
| اين آرامگاه در نزديکى قلعهٔ صدرى قم واقع شده و منسوب به امام‌زاده‌اى از نوادگان امام سجاد (ع) است. بناى بقعه از خارج، چهار ضلعى با جدار سادهٔ آجرى و از داخل نيز مربع است که در هر ضلع آن، شاه‌نشينى قرار گرفته و جدار آن را سفيدکارى کردهاند.
|
|
| در زواياى فوقانى ديوارهاى بقعه، نيم طاقى زده و صورت مربع را به هشت ضلعى و بلافاصله به فلکه‌اى تبديل کرده و پوشش عرقچينى را بر روى آن احداث کردهاند. بر فراز بقعه نيز ايوانى الحاقى قرار دارد که قسمتى از آن در نزديک درگاه بطور معرق کاشى‌کارى شده که احتمالاً به دورهٔ قبل از حکومت قاجار مربوط مى‌شود.
|
|
| امام‌زاده عبدالله، روستاى يوجان، خمين (قاجاريان، انقلاب اسلامي)
|
|
| يکى از مراکز زيارتگاهى شهرستان خمين که زائران قابل توجهى را در تمام طول سال از شهرها و استان‌هاى مختلف جلب مى‌کند، آرامگاه امام‌زاده عبدالله در روستاى ريحان است. چگونگى انتساب شخص مدفون در آن به معصومين عليه‌السلام مشخص نيست، طبق گفتهٔ يکى از اهالى محل به نام حاج اکبر (کدخداى سابق روستا) جنازهٔ اين امام‌زاده در سال ۱۳۵۴ به هنگام خاکبردارى از محل، به شکل کاملاً سالم پيدا شده و متعاقب آن دو جنازهٔ سالم ديگر نيز که گويا پسران امام‌زاده هستند، در محل دريافت شده است. در حال حاضر با توجه به فراوانى زائرين امام‌زاده، درآمد سالانهٔ آن طبق اظهار معتمدين محل بيش از ۲۰ ميليون تومان مى‌باشد.
|
|
| امام‌زاده عبدالله (طاق گوره)، سنندج
|
|
| طبق شجره‌نامه موجود، امام‌زاده عبدالله، از نوادگان حضرت امام هادى (ع) هستند و از فرزندانشان نيز در روستاهاى اطراف شهرستان سنندج مدفونند. ساختمان اين بقعه قديمى است و در خيابان صلاح‌الدين ايوبى شهر سنندج در کوچه طاق گوره واقع شده است.
|
|
| علاوه بر موارد ياد شده، تعداد ديگرى امام‌زاده و بقعه در سطح استان وجود دارد که زياد مشهور نيستند. براساس آمارگيرى سال ۱۳۷۵ در مناطق شهرى استان ۳۵ بقعه و در مناطق روستايى آن ۲۷ بقعه وجود دارد که بيش‌ترين اين زيارتگاه‌ها در شهرستان سنندج قرار دارند. برخى از اين زيارتگاه‌ها عبارتند از:
|
|
| - زيارتگاه‌هاى شيخ عبدالسلام، خضر زنده، بابا سيد ابراهيم و بهشت محمدى در سنندج.
|
| - امام‌زاده عقيل در بيجار.
|
| - خانقاه شاه نعمت‌الله در خسروآباد سنندج.
|
| - زيارتگاه اصحاب در دامنه کوه ميراجى مريوان.
|
| - مقبره پير شاليار در دامنه کوه ميراجى مريوان.
|
| - مقبره ملا قطب‌الدين در مريوان.
|
| - مقبره شيخ حسن در روستاى مولان‌آباد سقز.
|
| - مقبره پير يونس در روستاى پيريونس سقز.
|
| - مقبره پير مراد در شهر بانه.
|
| - مقبره سيد احمد در روستاى ساوان بانه.
|
| - مقبره شيخ ابراهيم در روستاى بوئين سفلاى بانه.
|
| - مرقد سورين در روستاى سورين بانه.
|
|
| امام‌زاده عبدالمهيمن، بوشهر
|
|
| در شهرستان بوشهر در نزديکى ريشهر قديم، مقبره و زيارتگاهى وجود دارد که به نام امام‌زاده عبدالمهيمن معروف است. عمارت اين بنا بسيار قديمى است و به کرات تعميرات جديدى در آن صورت گرفته است.
|
|
| گنبد شلغمى شکل آن حکايت از گنبدسازى دوران قاجاريه دارد. در ورودى آن از چوب ساخته شده است و سبک چوب‌سازى قديمى نواحى خليج‌‌فارس را به خوبى حفظ کرده است. آنچه بر لوحهٔ رواق داخلى امام‌زاده نوشته شده نشان مى‌دهد : امام‌زاده عبدالمهيمن از اعقاب حضرت على (ع) و سيدى فقيه و پاک سيرت بوده است و در سال ۳۱۲ هجرى قمرى در بوشهر فوت و مدفون شده است.
|
|
| امام‌زاده على، روستاى شكرناب (تركمانان)
|
|
| آرامگاه اين امام‌زاده در روستاى شکرناب قزوين قرار دارد. شکرناب دهکده‌اى است کهن‌سال و قديمى که قديمى‌ترين بناى آن همين امام‌زاده است. اطراف امام‌زاده، گورستانى نيز قرار دارد.
|
|
| ساختمان امام‌زاده، در حال حاضر، به دو بخش تقسيم مى‌شود : اول بناى قديمى‌تر که عبارت از حرم امام‌زاده است؛ و ديگرى شبستانى با سردرِ آن که بخش جديدتر بنا به شمار مى‌رود.
|
|
| بناى حرم داراى نقشهٔ هشت‌ضلعى است که طول هر ضلع آن ۲/۸۰ متر است. در نماى خارجى بنا، روى جرزهاى هشت‌گانه، طاق‌نماهايى قاب‌سازى شده است. قوس بالاى طاقنماها از نوع «پنج و سه» است. يک در ميان، در وسط هر يک از ضلع‌هاى بنا، پنجره‌اى مستطيل شکل جاسازى شده و در زير تيزهٔ قوس‌هاى هشت‌گانه، يک طرح هندسى تزئينى به کمک آجرکاريِ «خفته و رفته» ايجاد شده است. در بالاى هر يک از جرزها، و در نتيجه در بالاترين حدِ هشت ضلعى، با انجام آجرکاريِ هنرمندانه‌اى قطاربنديِ دندانه‌دندانه‌اى به وجود آمده است.
|
|
| در داخل ساختمان امام‌زاده دو پنجره ديده مى‌شود که شيشه‌هاى رنگى دارند. کف امام‌زاده با کاشى‌هاى کف‌پوش معروف به «ابروباد» دورهٔ قاجاريه پوشيده شده است. در ميان حرم، يک ضريح چوبى قرار دارد که بر روى مرقد امام‌زاده جاى گرفته است. در بالاى سردرِ ورودى حرم امام‌زاده، بر روى سنگ، کتيبه‌اى وجود دارد که تاريخ بناى بقعه را سال ۸۸۴ هجرى قمرى اعلام کرده است. نام سازندهٔ بقعه در کتيبهٔ مزبور «درويش نورالدين» ذکر شده است.
|
|
| امام‌زاده على بن جعفر (در بهشت)، قم
|
|
| امام‌زاده على بن جعفر مشهور به «در بهشت» بناى هشت وجهى با گنبد دو پوشهٔ هرمى شکل، متعلق به اوايل قرن هشتم هـ.ق است که در دوران قاجار ايوان و بيوتاتى بدان اضافه گرديده است. بقعه مزبور پس از آستانه مقدسه، بر بقيه اماکن و مقابر منطقه قم از حيث تزئينات برترى دارد. مهم‌ترين عناصر تزئينات آن عبارتند از:
|
|
| - هنر گچبرى که در زمره برجسته‌ترين آثار هنرى قرن هشت و همطراز بناهايى همچون گنبد علويان همدان، مدرسه حيدريه قزوين و بقعه پير بکران اصفهان است.
|
|
| - کاشى‌هاى کوکبى زرين فام ازارهٔ بنا که بالغ بر ۹۴ پارچه با موتيف‌‌هاى گياهى، حيوانى و انسانى و کتيبه‌هاى به خط نسخ شامل آيات قرآن، روايات مذهبى و ابيات فارسى است که بخش‌هايى از آن، امروزه زينت‌بخش بسيارى از گنجينه‌هاى ايران و جهان است.
|
|
| - محراب زرين‌فام بنا در طاقنماى جنوبى بقعه که توسط «يوسف بن على بن محمد بن ابى طاهر» آخرين فرد از خاندان ابى طاهر به سال ۷۳۴ هـ.ق ساخته شده که امروزه زينت‌بخش گنجينه ملى ايران مى‌باشد.
|
|
| امام‌زاده على‌اكبر، روستاى سگزآباد، قزوين (قاجاريان)
|
|
| در شمال روستاى سگزآباد، بنايى قرار دارد که به نام امام‌زاده على‌اکبر خوانده مى‌شود. اهالى اين امام‌زاده را فرزند موسى بن جعفر (ع) مى‌دانند.
|
|
| در جرز سمت راست ايوان مقابل وروديِ امام‌زاده، يک قطعه سنگ مرمرى جاى داده‌اند که بر روى کتيبه‌اى نيز قرار دارد. متن کتيبه مربوط به لغو عوارض يا برقرارى آن و هم‌چنين نوشته‌هايى مربوط به برقرار نمودن مقررات جديد است.
|
|
| امام‌زاده عون بن على، روستاى كروگان، جاسب، دليجان (امويان و عباسيان)
|
|
| اين بنا در دامان کوه و در خارج روستاى کروگان جاسب از توابع شهرستان دليجان واقع شده و بنايى باستانى و بدون ايوان است که آن را از خارج به شکل مضلع، ولى بدون نبش بنا کردهاند و در نتيجه مشابه برجى است که جدار آن از سنگ و گچ بنيان گرديده و سبک آن به آثار قرون اوليه دوره اسلامى نزديک است.
|
|
| در وسط بقعه، مرقدى با بدنه سفيدکارى شده وجود دارد که جلوى آن ضريحى مشبک نصب شده است. مدفون در اين بنا، امام‌زاده عون بن على بن ابى‌طالب خوانده مى‌شود.
|
|
| امام‌زاده عين على و زِين‌على، تهران
|
|
| در کنار رودخانه‌اى که از فرح‌زاد به پونک جريان دارد، بقعه‌اى به نام امام‌زاده عين‌على و زين‌على وجود دارد. طرح اين بقعه از خارج هشت ضلعى و از داخل مربع است. در شرق آن، ايوانى به طرف رودخانه افزوده‌اند. اصل بقعه از آثار زمان فتح‌على شاه قاجار است.
|
|
| امام‌زاده غائب / شاه اسماعيل، كاشان
|
|
| اين بنا در شمال شرقى بقعهٔ ابولؤلؤ و شمال غربى آرامگاه فيض در کاشان قرار گرفته است و ايوانى با قوس تيزه‌دار و يک طاقنماى بزرگ در وسط دارد که سه پنجرهٔ مشبک بلند را در بر گرفته است. بر فراز بقعه، يک گنبد هرمى با پوشش کاشى فيروزه‌اى، بر روى گردنى ترک‌دار و بلند استوار شده است. داخل بقعه، ضريح چوبى مشبکى بر روى مرقد قرار دارد. شخصيت مدفون، اسماعيل بن موسى بن جعفر (ع) معرفى شده است.
|
|
| امام‌زاده غلام رسولى، چابهار
|
|
| در حاشيه ضلع شرقى چابهار بناى گنبدى با ارتفاع بلند جلب‌نظر مى‌کند که قدمت آن به دوران تيمور مربوط است. امام‌زاده در ضلع غربى حياط بر روى صفحه‌اى به ارتفاع يک متر بنا شده است. ورودى اصلى امام‌زاده در ميانهٔ ضلع غربى اين پيشخوان جاى گرفته است که سطح ديوار آن را با تعبيه طاقچه‌ها و با تزئينات گچى به شکل دايره‌هاى پشت سرهم در بالاى طاقچه‌ها رونق بخشيده‌اند. گذشته از تزئينات فوق مى‌توان تزئينات ستاره‌اى پشت گوشه را ملاحظه نمود که تا بالا امتداد يافته است. بر پيشانى ورودى بنا تزئينات نقاشى الوان با طرح‌هاى نقوش ستاره‌اى مشبک مشاهده مى‌شود. طرح معمارى بنا نشان مى‌دهد که در عهد سلجوقيان احداث و در عهد صفوى نقاشى‌هاى ديوارى آن انجام يافته است که از اصالت و اهميت خاصى برخوردارند.
|
|
| امام‌زاده فاضل، روستاى بيدهند، قم
|
|
| اين آرامگاه در بالاى کوهى مشرف به روستاى بيدهند واقع شده است. بنايى متشکل از بقعه، چهار ايوان، چهار حجره و چهار غرفه در بالاى حجرات است. اين بنا در سال ۱۲۶۰ هـ.ق. به استناد حکايت‌هاى عاميانه ايجاد گرديده و فاقد ارزش هنرى و تاريخى است.
|
|
| امام‌زاده فردو، روستاى فردو، قم
|
|
| اين آرامگاه در روستاى فردو - از توابع قهستان - در ۳۶ کيلومترى شهر قم واقع شده است. بقعه‌اى ساده و کوتاه در بالاى تپه‌اى کوچک و ميان گورستان روستا قرار دارد که آن را مدفن شش تن مى‌نامند. در برابر در ورودى بقعه، يکى دو سنگ قبر کوچک با تاريخ‌هاى ۱۰۲۷ و ۱۱۵۰ هـ.ق و درون قبرستان، چند سنگ قبر کهنه از جمله دو سنگ بزرگ از قرن يازدهم ديده مى‌شود، لکن بناى امام‌زاده چندان قديمى نيست.
|
|
| امام‌زاده فضل‌اللّه، روستاى فارسجين، قزوين (سلجوقيان)
|
|
| اين آرامگاه در کنار جادهٔ ابهر - تاکستان و در فاصلهٔ ۲۰۰ مترى از روستاى فارسجين قرار دارد. امام‌زاده فضل‌اللّه را از نظر نَسَب، برادر امام‌زاده عبداللّه مى‌دانند. بناى امام‌زاده از شکل کلى و مصالح به کار رفته در آن، نمونهٔ بنايى ساده و ابتدايى است. طرح مجموع بنا از خارج به صورت مستطيل است و از دو بخش؛ يعنى بقعهٔ امام‌زاده و ايوان مقابل آن ترکيب يافته است. اين ايوان که با خشت و گِل ساخته شده است، مانند بسيارى از بناهاى مشابه آن، بعدها به بقعه افزوده شده است. عرض داخل ايوان ۴ متر است و جرزهاى دو سوى آن هر يک ۲ متر عرض دارند و راه‌پلهٔ بام بنا نيز در جرز دست‌راستى ساخته شده است. در پشت جرزهاى دوسوى ايوان، دو ديوار با همان ضخامت جرزها، در طول بنا امتداد يافته‌‌اند و بقعه را در بر گرفتهاند. اين ديوارها با خشت و گِل ساخته شده‌اند و قسمت پشت بقعه را نيز فرا گرفتهاند؛ به نحوى که در حال حاضر، تنها قسمتى از بالاى بناى اصلى بقعه به ارتفاع ۱/۵ متر هويداست. قسمت بالاى بناى بقعه، طرح کثيرالاضلاع هشت‌ضلعى دارد که گوشه‌هاى آن به صورت منحنى درآمده و به طرحى ميان دايره و هشت گوشه تبديل شده است. اين قسمت از ديوار بقعه با سنگ‌قلوه و سنگ‌لاشه به کمک ملاط گچ کوبيده ساخته شده است و ۱/۵ متر ارتفاع دارد. سپس گنبد بنا بر فراز آن استوار گشته است. در اطراف گنبد، يک دوره يا غلام‌گردشى به عرض ۷۰ سانتى‌متر وجود دارد که سطح آن به کمک آجرهاى چهارگوش پوشيده شده است. قطر قسمت خارجى بقعه، ۸ متر است. گنبد بنا از نوع گنبدهاى عرقچينى است که با خيز زياد ساخته شده و سطح آن با آجرهاى چهارگوش پوشيده شده است. بر فراز گنبد، قبهٔ آجرى خاصى ساخته شده که از پايين به بالا باريک‌تر شده است. بر فراز آن، دو رج آجر به صورت «+» چيده شده و سپس روى اين قسمت، يک هِرَم آجرى با پايهٔ مربع‌شکل بنا گشته است. اين طرح در هيچ‌يک از آثار و بناهاى منطقه ديده نشده است.
|
|
| داخل بقعهٔ امام‌زاده طرح هشت ضلعى دارد و به هشت طاقنماى توگرد به عمق ۶۶ سانتى‌متر و عرض ۱/۴۰ متر تقسيم شده است. قسمت بالاى طاقنماها به صورت قوس نوک‌تيزى درآمده و ميان‌شان جز يک سه گوشهٔ ساده، هيچ نوع کاربندى‌اى ديده نمى‌شود. در بالاى طاقنماها، دورهٔ دايره‌شکلى وجود دارد که به تدريج به طرف داخل متمايل گرديده و سپس پوشش قوسى شکل بنا را به وجود آورده است. داخل بنا هيچ‌گونه پوشش و تزئينى ندارد. بخش اصليِ بنا احتمالاً در قرن ششم هجرى قمرى ساخته شده است.
|
