این روزگار بی‌خطر و کار بی‌نظام

این روزگار بی‌خطر و کار بی‌نظام		وام است بر تو گر خبرت هست، وام، وام
بر تو موکلند بدین وام روز و شب		بایدت باز داد به ناکام یا به کام
دل بر تمام توختن وام سخت کن		با این دو وام‌دار تو را کی رود کلام؟
اندر جهان تهی‌تر ازان نیست خانه‌ای		کز وام کرد مرد درو فرش و اوستام
شوم است مرغ وام، مرو را مگیر صید		بی‌شام خفته به که چو از وام خورده شام
رفتنت سوی شهر اجل هست روز روز		چون رفتن غریب سوی خانه گام گام
جوی است و جر بر ره عمرت ز دردها		ره پر ز جر و جوی و هوا سرد و، تار بام
لیکن تو هیچ سیر نخواهی همی شدن		زین جر و جوی کوفتن و راه بی‌نظام
هر روز روزگار نویدی دگر دهدت		کان را هگرز دید نخواهی همی خرام؟
ای روزگار، چونکه نویدت حلال گشت		ما را و، گشت پاک خرامت همه حرام؟
احسان چرا کنی و تفضل بجای آنک		فردا برو به چنگ و جفا بر کشی حسام؟
هر کو قرین توست نبیند ز تو مگر		کردارهای ناخوش و گفتارهای خام
گفتارهات من به تمامی شنوده‌ام		زیرا که من زبان تو دانم همه تمام
بیزارم از تو و همه یارانت، مر مرا		تا حشر با شما نه علیک است و نه سلام
در کار خویش عاجز و درمانده نیستم		فضل مرا به جمله مقرند خاص و عام
لیکن مرا به گرسنگی صبر خوشتر است		چون یافتن ز دست فرومایگان طعام
با آب‌روی تشنه بمانی ز آب جوی		به چون ز بهر آب زنی با خران لطام
از چاشت تا به شام تو را نیست ایمنی		گر مر تو راست مملکت از چاچ تا به شام
آزاده و کریم بیالاید از لیم		چون دامن قبات نیفشانی از لام
مامیز با خسیس که رنجه کند تو را		پوشیده نرم نرم چو مر کام را ز کام
جز رنجگی هگرز چه بینی تو از خسیس		جز رنجگی چه دید هگرز از ز کام کام؟
بدخو شدی ز خوی بد یار بد، چنانک		خنجر خمیده گشت چو خمیده شد نیام
گر شرمت است از آنکه پس ناکسی روی		پرهیز کن ز ناکس و با او مکش زمام
شهوت فرو نشان و به کنجی فرو نشین		منشین بر اسپ غدر و طمع را مده لگام
در نامه‌ی طمع ننوشته است دست دهر		ز اول مگر که ذل و سرانجام وای مام
ای بی‌وفا زمانه مرا با تو کار نیست		زیرا که کارهای تو دام است، دام، دام
بی‌باک و بدخوی که ندانی به گاه خشم		مر نوح را ز سام و نه مر سام را ز حام
من دست خویش در رسن دین حق زدم		از تو هگرز جست نخواهم نشان و نام
تدبیر آن همی کنم اکنون که بر شوم		زین چاه زشت و ژرف بدین بی‌قرار بام
سوی بهشت عدن یکی نردبان کنم		یک پایه از صلات و دگر پایه از صیام
ای بر سر دو راه نشسته در این رباط		از خواب و خورد بیهده تا کی زنی لکام؟
از طاعت تمام شود، ای پسر، تو را		این جان ناتمام سرانجام کار تام
ایزد پیام داد به تو کاهلی مکن		در کار، اگر تمام شنوده‌ستی آن پیام
گفتا که «کارهای جهان جمله بازی است		جای مقام نیست، مجو اندرو مقام»
دست از جهان سفله به فرمان کردگار		کوتاه کن، دراز چه افگنده‌ای زمام؟
گر عمر خویش نوح تو را داد و سام نیز		زایدر برفت بایدت آخر چو نوح و سام
سنگی زده است پیری بر طاس عمر تو		کان را به هیچ روی نیابد کسی لحام
پیری و سستی آمد و کشتیم خفت و خیز		زین بیشتر نساخت کسی مرگ را طعام
فرجام کار خویش نگه کن چو عاقلان		فرجام‌جوی روی ندارد به رود و جام
وز گشت روزگار مشو تنگ دل که چرخ		بر یک نهاد ماند نخواهد همی مدام