توحید

فضل خدای را که تواند شمار کرد؟		یا کیست آنکه شکر یکی از هزار کرد؟
آن صانع قدیم که بر فرش کائنات		چندین هزار صورت الوان نگار کرد
ترکیب آسمان و طلوع ستارگان		از بهر عبرت نظر هوشیار کرد
بحر آفرید و بر و درختان و آدمی		خورشید و ماه و انجم و لیل و نهار کرد
الوان نعمتی که نشاید سپاس گفت		اسباب راحتی که نشاید شمار کرد
آثار رحمتی که جهان سر به سر گرفت		احمال منتی که فلک زیر بار کرد
از چوب خشک میوه و در نی شکر نهاد		وز قطره دانه‌ای درر شاهوار کرد
مسمار کوهسار به نطع زمین بدوخت		تا فرش خاک بر سر آب استوار کرد
اجزای خاک مرده، به تأثیر آفتاب		بستان میوه و چمن و لاله‌زار کرد
این آب داد بیخ درختان تشنه را		شاخ برهنه پیرهن نوبهار کرد
چندین هزار منظر زیبا بیافرید		تا کیست کو نظر ز سر اعتبار کرد
توحیدگوی او نه بنی آدمند و بس		هر بلبلی که زمزمه بر شاخسار کرد
شکر کدام فضل به جای آورد کسی؟		حیران بماند هر که درین افتکار کرد
گویی کدام؟ روح که در کالبد دمید		یا عقل ارجمند که با روح یار کرد
لالست در دهان بلاغت زبان وصف		از غایت کرم که نهان و آشکار کرد
سر چیست تا به طاعت او بر زمین نهند؟		جان در رهش دریغ نباشد نثار کرد
بخشنده‌ای که سابقه‌ی فضل و رحمتش		ما را به حسن عاقبت امیدوار کرد
پرهیزگار باش که دادار آسمان		فردوس جای مردم پرهیزگار کرد
نابرده رنح گنج میسر نمی‌شود		مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد
هر کو عمل نکرد و عنایت امید داشت		دانه نکاشت ابله و دخل انتظار کرد
دنیا که جسر آخرتش خواند مصطفی		جای نشست نیست بباید گذار کرد
دارالقرار خانه‌ی جاوید آدمیست		این جای رفتنست و نشاید قرار کرد
چند استخوان که هاون دوران روزگار		خردش چنان بکوفت که خاکش غبار کرد
ظالم بمرد و قاعده‌ی زشت از او بماند		عادل برفت و نام نکو یادگار کرد
عیسی به عزلت از همه عالم کناره جست		محبوبش آرزوی دل اندر کنار کرد
قارون ز دین برآمد و دنیا برو نماند		بازی رکیک بود که موشی شکار کرد
ما اعتماد بر کرم مستعان کنیم		کان تکیه باد بود که بر مستعار کرد
بعد از خدای هرچه پرستند هیچ نیست		بی‌دولت آنکه بر همه هیچ اختیار کرد
وین گوی دولتست که بیرون نمی‌برد		الا کسی که در ازلش بخت یار کرد
بیچاره آدمی چه تواند به سعی و رنج		چون هرچه بودنیست قضا کردگار کرد
او پادشاه و بنده و نیک و بد آفرید		بدبخت و نیک بخت و گرامی و خوار کرد
سعدی به هر نفس که برآورد چون سحر		چون صبح در بسیط زمین انتشار کرد
هر بنده‌ای که خاتم دولت به نام اوست		در گوش دل نصیحت او گوشوار کرد
بالا گرفت و دولت والا امید داشت		هر شاعری که مدح ملوک دیار کرد
شاید که التماس کند خلعت مزید		سعدی که شکر نعمت پروردگار کرد