نکات مهم در هنگام خرید اسباب‌بازی‌های خطرآفرین

- کودک شما بسيارى چيزها را از راه دهان فرا مى‌گيرد؛ مثلاً اينکه چيزها چه مزه‌اى دارند: شيرين هستند يا ترش؛ تلخ يا معمولي، همين‌طور اينکه چه احساسى در دهان ايجاد مى‌کنند و داغ يا سرد، نرم يا سخت هستند. آنان همه چيز را به سوى دهان مى‌برند. اشياء ريز مانند هستهٔ ميوه، پول خُرد، دانهٔ تسبيح، سنجاق قفلي، تکمه و هر چيز مشابه ديگرى را مى‌بلعند. بسيارى از اين اشياء از رودهاى کودک مى‌گذرد و همراه مدفوع از بدن او خارج مى‌شود؛ اما اشيائى مانند سوزن، سنجاق و استخوان‌هاى ريز و تيز خطرناک هستند. اگر فرزند شما جسمى صاف مانند هستهٔ آلو را بلعيد، ناراحت نباشيد و خروج آن را کنترل کنيد. اما اگر با خوردن جسمى دچار دل درد، استفراغ يا ناراحتى شد، به‌ويژه اگر جسم بلعيده شده تيز باشد، بايد او را بى‌درنگ به پزشک يا بيمارستان برسانيد. دادن مسهل به اين‌گونه کودکان، نه تنها سودى ندارد، بلکه ممکن است زيان‌آور باشد.

بعضى از اشياء ديگر، مانند مکعب‌هاى ساختماني، لگوها، دکمه‌ها، بادام زمينى و ... ممکن است مجارى هوا را مسدود کنند و موجب خفگى شوند، از اين‌رو، توصيه مى‌شود تا سه‌سالگى اسباب‌بازى‌هائى در اختيار کودک قرار دهيد که موجب خفگى او نشود.

- کودکان، به‌ويژه ميان ۶ تا ۱۸ ماهگي، با لذت تمام همه‌ چيز را گاز مى‌زنند و از آنجا که دندان‌هاى شيرى بسيار تيز هستند، بايد اسباب‌بازى‌هاى کودک را کاملاً آزمايش کنيد، و هر چيزى را که بر اثر گاز زدن مى‌شکند، به‌ويژه اجسام نوک‌تيز و لبه‌دار فلزى و پلاستيک سخت و شکننده، بايد کنار گذاشته شود. براى اين کودکان، اسباب‌بازى‌هاى نرم و تا حد امکان قابل شستشو تهيه کنيد.

- اگر تمام يا قسمتى از اسباب‌بازئى که براى کودک خود تهيه مى‌کنيد از سرب ساخته شده باشد، خطر جدى او را تهديد مى‌کند. سرب، به‌علت نرمى زياد، به‌ دست کودک ماليده مى‌شود و وقتى او چيزى مى‌خورد، به داخل بدن راه مى‌يابد و به مسمويت تدريجى و شديد در آنان مى‌انجامد. تماس با آب، هوا، خاک يا اشياء آلوده به سرب، علت اصلى اين مسموميت‌ها است. تنفس در هواى آلوده و مصرف آب‌هاى آلوده به سرب نيز از جمله عواملى است که در زندگى شهرى امروز، گاه اجتناب‌ناپذير به‌نظر مى‌رسد.

در اسباب‌بازى‌هاى کودکان گاه از رنگ‌هاى داراى سرب استفاده مى‌شود. کودکان، در مراحل اوليهٔ رشد، براى شناخت اشياء و محيط اطراف، هرچه را پيدا کنند به دهان مى‌برند و با خوردن لايهٔ رنگى روى اشياء و اسباب‌بازى‌ها، به‌طور مستقيم در معرض مسمويت با سرب قرار مى‌گيرند.

گاهى نيز پدر و مادر، براى سرگرم کردن کودک، نشريات و روزنامه‌ها را به‌دست او مى‌دهند و کودک نيز، در ضمن بازي، روزنامه را به دهان مى‌برد و مرکب آن را مى‌خورد و مقدار فراوانى سرب وارد بدن خويش مى‌کند.

تنفس کودکان به هنگام رنگ‌آميزى منازل نيز خطرناک است؛ زيرا در رنگ‌آميزي، به‌دليل استفاده از رنگ‌هاى سرب‌دار معمولاً هوا آلوده به سرب مى‌شود.

از علل ديگر مى‌توان اين موارد را برشمرد: جوشاندن آب براى تهيهٔ شير کودک درون ظرفى که در آن سرب به‌کار رفته. استفاده از آب لوله‌هائى که شير آنها به مدت زيادى بسته بوده است. نگهدارى آب ميوه و آب در ظروف سرب‌دار. مسمويت به سرب ممکن است به بيمارى‌هاى گوارشي، رواني، مغزي، و در نهايت مرگ کودک بينجامد. کودکان زير ۶ سال بيشترين قربانيان اين مسموميت هستند.

بر اساس تحقيقات پژوهشگرانِ دانشگاه‌هاى مالزي، کودکان روستائي، به‌دليل برخوردارى از هواى سالم و بدون سرب، ضريب هوشى و توانائى مغزى بيشترى نسبت به کودکان شهرى دارند.

دکتر زيلينا هاشم، کارشنانس محيط‌‌زيست اين کشور، مى‌گويد: 'کودکان روستائى کمتر از کودکان شهرى در معرض مواد شيميائى مانند سرب - که وجود آن در محيط‌زيست در رشد مغز تأثير مى‌گذارد و ريه‌ها را نيز به خطر مى‌اندازد - قرار دارند و همين دليل برترى هوش آنان است.' وى مى‌افزايد: 'وجود بيش از ده ميکروگرم سرب در هر دسى‌ليتر از خون، مى‌تواند در ساختار مغزى فرد تأثير منفى بگذارد. هرگاه مقدار سرب موجود در خون از اين حد فراتر رود، هوش و تحرک مغزى فرد تحت تأثير قرار مى‌گيرد و قدرت حافظه کاهش مى‌يابد.'

- وقتى تصميم به تهيه و يا ساخت اسباب‌بازئى مى‌گيريد، توجه داشته باشيد که قسمت‌هاى گوناگون آن خوب به هم متصل شده باشند. قسمت‌هاى اتصال يافته به‌وسيلهٔ چسب و يا قطعات پلاستيکي، طورى نباشد که زود از هم جدا شود و يا بشکند؛ چون ممکن است قسمت‌هاى شکسته شده به کودک شما آسيب برساند. دقت داشته باشيد که تکمه‌ها و قطعاتى که به‌جاى چشم‌ها و نوک بينى عروسک‌هاى پارچه‌اى و پنبه‌اى استفاده شده است، در جاى خود کاملاً سفت و محکم چسبيده باشند که کودکان به آسانى نتوانند آنها را از جاى خود بکَنَند و ببلعند.

- از تهيهٔ اسباب‌بازى‌هاى داراى لبه‌هاى تيز و يا آنهائى که ممکن است زود بشکنند و در نتيجه لبه‌هاى تيز پيدا کنند، خوددارى ورزيد. همچنين، از خريد اسباب‌بازى‌هائى مثل شمشير‌هاى نوک تيز و يا سيخ‌هاى کباب که ممکن است کودک از آنها به‌عنوان شمشير استفاده کند و نيز از خريد يا تهيهٔ اسباب‌بازى داراى چرخ‌هاى دندانه‌دار، به‌ويژه اگر آن دندانه‌ها تيز ساخته شده باشند که ممکن است انگشتان کودک شما لاى آن گير کند، بپرهيزيد.

- بعضى از اسباب‌بازى‌هاى پر سر و صدا (تفنگ و تپانچه) که امروزه متداول شده است، امکان دارد آسيب‌هاى جبران‌ناپذيرى به کودکان وارد آورد. تفنگ و تپانچه ممکن است (بعضى از روانشناسان مخالف اسباب‌بازى‌هاى خشن هستند - مراجعه به قسمت تفنگ بازي) مورد علاقهٔ کودکان باشد؛ ولى نه براى هر سن و سالي. امروزه بيشتر اين اسباب‌بازى‌ها به نحوى ساخته شده‌اند که در آنها مى‌توان از انواع و اقسام ترقه‌ها و حتى در بعضى از آنها از فشنگ‌هاى صدادار استفاده کرد. متأسفانه، کودکان علاقه دارند که بچه‌هاى ديگر را غافلگير کنند و تفنگ را در نزديک گوش آنان به صدا درآورند. در چنين حالاتى اگر موفق به چکاندن ماشه و ايجاد صدا شوند، ممکن است پردهٔ گوش کودک آسيب ببيند و براى هميشه از داشتن گوش سالم محروم شود و يا اينکه پردهٔ گوش آسيب ببيند و موجب آزار و اذيت او شود.

- يکى ديگر از اسباب‌بازى‌هاى خطرناک، آنهائى هستند که براى به حرکت درآوردن آنها از نيروى برق استفاده مى‌شود. اين‌گونه اسباب‌بازى‌هاى برقى را براى کودکان کمتر از سيزده سال خود به هيچ‌وجه تهيه نکنيد. اين نوع اسباب‌بازي، اگرچه ترانسفورماتورى هم داشته باشند که برق ۲۲۰ ولت را به برق با ولتاژ کم تبديل کند، باز هم براى کودکان خطرناک است؛ زيرا اغلب بچه‌ها، پس از مدتى بازى با آن وسيله، بدون آنکه آن را جمع و جور کنند و در گوشه‌اى بگذارند، در وسط اتاق آن را رها مى‌کنند. پدر و مادر، بدون توجه به اين امر، ممکن است در هنگام عبور روى آن پا گذارند و يا بر اثر ضربهٔ پاى آنها به گوشه‌اى پرتاب شود و در نتيجه، بدون آنکه کسى پى ببرد، در مدارهاى برقى آن اشکالى به‌وجود آيد و بعد، بار ديگرى که کودک مى‌خواهد از آن استفاده کند، دچار آسيب‌هاى جبران‌ناپذير گردد. امروزه، با بهره‌گيرى از ترانزيستورها، همهٔ اسباب‌بازى‌هاى برقى را به‌صورتى‌ ساخته‌اند که با باترى کار مى‌کنند و به هيچ‌وجه خطرناک نيستند.

- اسباب‌بازى‌ها در زندگى کودک نقشى مهم بازى مى‌کنند. کودکان به اسباب‌بازى‌هائى نيازمند هستند که بتوان آنها را حرکت داد، تغيير داد و دستکارى کرد. اسباب‌بازى‌هائى ارزش روانشناختى دارند که کودک در کار کردن با آن نقش فعال داشته باشد. اسباب‌بازى‌هائى که بسيار خودکار يا بسيار کامل باشند، چيزى براى انجام دادن کودک باقى نمى‌گذارند. هرگاه شما ماشين و يا قطار کوکى بخريد و در اختيار کودک قرار دهيد، او در تمام روز اين ماشين و يا قطار کوکى را کوک مى‌کند، رها مى‌سازد و با نگاه کردن به آن شاد مى‌شود. اين‌گونه اسباب‌بازى‌ها محتواى جالب توجهى ندارند و کودک هيچ‌گونه تلاش فکرى انجام نمى‌دهد، و در برابر اسباب‌بازي، موجودى منفعل (Passive)، تماشاگر و فاقد ابتکار و خلاّقيت است. براى مثال، وقتى دو نوع قطار در اختيار کودک قرار دهيد که يکى از آنها فلزي، رنگ شده و کاملاً شبيه به قطار واقعى باشد و ديگرى چوبى و ساده که واگن‌هاى آن جدا مى‌شود و کودک کارهاى مختلفى مى‌تواند با آن انجام بدهد، کودک از اسباب‌بازى فلزى و رنگ شده و کامل که ممکن است ظاهرى جذاب نيز داشته باشد، خيلى زود خسته مى‌شود، ولى از نوع دومى که کودک مى‌تواند بر روى آن کار کند، آن را تغيير دهد و يا از هم آن را جدا کند و با به‌کارگيرى نيروى ابتکار و تخيل خودکارهاى مختلفى با آن انجام دهد، بيشتر خوشش خواهد آمد.