|
|
سخنرانى علمى و فنى و خصوصيات آن
|
|
| - خاص محافل علمى - فنى است.
|
|
| - معمولاً در کنفرانس، سمينار، سمپوزيوم و ... انجام مى‌شود.
|
|
| - موضوع آن غالباً تخصصى است.
|
|
| - از انواع امکانات شنيدارى و ديدارى در اين نوع ارائه استفاده مى‌شود. اگر اين استفاده بجا و درست باشد، ارائه مطلوب‌تر مى‌شد.
|
|
| - مدتش بين ۱۰ تا ۲۵ دقيقه است.
|
|
| - معمولاً بطور انفرادى انجام مى‌شود، هرچند گاه ممکن است موضوعى را بيش از يک نفر و براساس يک طرح ارائه چند نفره، ارائه نمايند.
|
|
| - استفاده بجا و درست از امکانات سمعى - بصرى در موفقيت آن بسيار تأثير دارد.
|
|
| - محتوايش را بايد بادقت آماده کرد و از اين نظر تمام مراحل يک ارائه کتبى ( غير از مرحله تنظيم ساختار سه بخشي) را بايد انجام داد، هر چندگاه صورت کتبى اين نوع ارائه شفاهى بايد کاملاً آماده شود تا به مخاطبين عرضه گردد.
|
|
| - هر چند نيازى نيست که سخنران، آيين سخنورى بداند، اما هرچه سخنرانى با آداب سخنرانى بيشتر آشنا باشد، موفق‌تر است.
|
|
| - مخاطبين ممکن است از نظر دانش و آگاهى علمى - فنّى در سطوح مختلف بوده، حتى بعض آنها ممکن است فراسطح ارائه کننده باشند.
|
|
| - حضور در جلسه ارائه آداب خاص دارد که اهل دانش و فن بايد در محافل علمى - فنى رعايت کنند.
|
|
| - ممکن است ماهيتاً از نوع ارائه شفاهى اطلاع‌دهنده يا از نوع ارائه شفاهى مجاب‌کننده باشد.
|
|
| - حتماً بايد براساس يک طرح زمان‌بندى مشخص انجام شود.
|
|
| - ارائه‌کننده بايد آدابى را رعايت کند و به بيان ديگر بايد طبق شيوه ارائه عمل کند که خواهيم ديد.
|
|
|
|
| سخنرانى علمى - فنى را ساختمند گوييم اگر به طرز زير انجام شود:
|
|
| ۱. با مقدمه‌اى جاذب شروع شود به نحوى که از همان آغاز نظر مخاطب جلب شود. مقدمه بايد با جملات کوتاه و مؤثر بيان شود و طى آن بايد به موارد زير پرداخته شود:
|
|
| - رعايت شئون فرهنگى و عرف محيط
|
|
| - اداى احترام به حاضرين ( در کنفرانس‌ها حتماً بايد به هيئت رئيسه اداى احترام شود)
|
|
| - کسب اجازه از صاحبنظران و پيشکسوتان و اساتيد در موضوع ارائه ( از حاضر و غايب، ترجيحاً بدون ذکر نام و حتماً بدون مبالغه و مداهنه، و به اختصار)
|
|
| - گاه لازم است ارائه‌کننده خود را به اجمال معرفى کند.
|
|
| - گاه لازم است به منابع مطالعه شده اشاره شود.
|
|
| - طرح عنوان اصلى و عناوين داخلى مهم‌تر ( که در برگ شفاف يا چارت يا پوستر نوشته شده‌اند)
|
|
| - بيان حيطه و حدود موضوع
|
|
| - بيان سوابق کارهاى انجام شده در موضوع، به اختصار
|
|
| - اشاره‌اى مختصر به امکانات و مشکلات احتمالى مطالعه پژوهش در موضوع
|
|
| ۲. مطلب اصلى بصورت بخش‌بندى شده، با شروع از مفاهيم آشنا براى مخاطبين و بيان مفاهيم مبنايى مطلب مطرح شود. ( مدت هر بخش بايد متناسباً تعيين شود).
|
|
| ۳. تسلسل و توالى منطقى بخش‌هاى مختلف بحث با رعايت زمان‌بندى ارائه بايد حفظ شود.
|
|
| ۴. نتيجه‌گيرى‌هاى مرحله‌اى از هر قسمت بحث انجام شود.
|
|
| ۵. به سؤالات مربوط به هر مرحله از بحث ( در صورت مطرح شدن سؤال) پاسخ داده شود.
|
|
| ۶. جمع‌بندى نهايى و نتيجه‌گيرى‌هاى لازم پس از اتمام بخش‌هاى مختلف، انجام شود.
|
|
| ۷. به سؤالات مخاطبين پاسخ مناسب داده شود.
|
|
| ۸. سؤالاتى در موضوع ارائه شده طرح و در صورت امکان پاسخ مخاطبين دريافت شود.
|
|
| ۹. در صورت امکان، بخش بحث پايانى با مخاطبين برگزار شود.
|
|
| ۱۰. از مخاطبين به خصوص از سؤال‌کنندگان و شرکت‌کنندگان در بحث پايانى سپاسگزارى شود.
|
|
| تأکيد مى‌شود که هر چه ارائه‌کننده بتواند ارائه را ساختمندتر سازد، ميزان توجه، دريافت، درک يا احساس مخاطبين بيشتر مى‌شود و اهداف ارائه بهتر و مطلوب‌تر تأمين مى‌گردد.
|
|
| خصوصيات سخنران علمى - فنى
|
|
| ۱. ظاهر آراسته و متناسب با عرف جامعه
|
|
| ۲. تمرکز فکر، جمعيت خاطر
|
|
| ۳. گشاد‌ه‌رويي
|
|
| ۴. صبر و حوصله
|
|
| ۵. قابليت (هنر) جلب توجه مخاطب
|
|
| ۶. توانايى اشراف بر فضاى ارائه و کنترل جوّ ارائه
|
|
| ۷. ادب در کلام و ادب در رفتار
|
|
| ۸. تأثير نگاه
|
|
| ۹. نفوذ کلام
|
|
| ۱۰. حضور ذهن
|
|
| ۱۱. خونسردي
|
|
| ۱۲. تسلط بر اعصاب
|
|
| ۱۳. حاضرجوابى
|
|
| ۱۴. توايايى برقرارى ارتباط حضورى زنده و پويا
|
|
|
|
| در اين نوع ارائه نيز عامل زمان ( تاريخ) بسيار تأثير دارد. اما گذشته از اين عامل، مسئله انتخاب زمان (ساعت) از حساسيت خاصى برخوردار است. به‌عنوان مثال ساعت قبل از ظهر يا بلافاصله بعدازظهر، زمان مطلوبى براى سخنرانى علمى - فنى نيست و در محيطهاى کاري، ساعت آخر وقت نامطلوب بنظر مى‌رسد. در مورد مدت ارائه، پيشتر سخن رفت. مطالعات نشان داده است که ميزان دريافت و درک مخاطبين در يک ارائه طولانى صبح‌ها بيش از بعدازظهرها است و به‌تدريج، تا غروب کاهش مى‌يابد. لذا بهتر است مطالب مهم و پيچيده صبح‌ها و مطالب معمولى و ساده بعدازظهرها و غروب ارائه شوند.
|
|
|
|
| مکان سخنرانى علمى - فنى بايد از نظر معمارى و امکانات و تجهيزات به گونه‌اى باشد که هيچ مشکل و مانعى در انجام ارائه ايجاد نشود. در هر سازمان علمى - فنى بايد سالن‌ها و اطاق‌هاى کافى براى ارائه شفاهى تخصصى با ظرفيت‌هاى مختلف و مجهز به امکانات جديد وجود داشته باشد. ظرفيت چنين مکانى مى‌تواند در حد چند صد نفر و گاه حتى چند نفر باشد ( مثل اطاق ارائه فنى ). طراحى و ايجاد اين‌گونه مکان‌ها خود يک کار فنى - هنرى تخصصى است و در بعض کشورها، شرکت‌هايى در اين زمينه تخصصى فعاليت دارند.
|
|
| آماده‌سازى سخنرانى علمى - فنى
|
|
| سخنران علمى - فنى بايد سخنرانى‌اش را با دقت طراحى و محتوايش را آماده کند. تمام مراحلى که در ارائه کتبى ديديم. در اين نوع ارائه نيز بايد انجام شوند. البته مرحله تنظيم ساختار سه‌بخشى به گونه‌اى که در ارائه کتبى ديديم، فقط وقتى انجام مى‌شود که صورت کتبى سخنرانى خواسته شده باشد ( مثلاً براى درج در گزارش کنفرانس يا سمينار و يا توزيع بين حاضرين در جلسه ارائه). در اين صورت، ارائه‌کننده بايد مطالبش را به شکل يک مقاله تهيه و تنظيم کند.
|
|
| در آماده‌سازى سخنرانى علمى - فنى کارهاى زير بايد انجام شود:
|
|
| ۱. مراحل يکم تا پنجم از مراحل آماده‌سازى ارائه کتبى
|
|
| ۲. تهيه طرح زمان‌بندي: اين طرح بهتر است در يک دفتر يادداشت تهيه شود
|
|
| ۳. تهيه برگ‌هاى شفاف: اين برگ‌ها بهتر است در دو نوع تهيه شوند:
|
|
| - برگ‌هاى شفاف حاوى تصاوير جالب و گويا نشان‌دهنده مطالب اصلي، ترجيحاً با چند رسم‌الخط و بطور رنگى
|
|
| - برگ‌هاى شفاف حاوى متن اصلى سخنرانى ( که گاه ممکن است براى توضيحات بيشتر، لازم باشند، هرچند نمايش برگ‌هاى شفاف حاوى نوشته‌هاى زياد، اصلاً توصيه نمى‌شود.)
|
|
| ۴. تهيه امکانات شنيدارى ديدارى در صورتى که تهيه آنها با خود ارائه‌کننده باشد.
|
|
| ۵. تمرين سخنراني: پس از انجام تمام مقدمات و تأمين ملزومات سخنراني، بهتر است حداقل يک‌بار سخنرانى را تمرين کرد. در اين تمرين بايد مدت زمان تعيين شده براى سخنرانى را در نظر داشت و با توجه به حجم مطلب و تعداد برگ‌هاى شفاف و اسلايد‌هايى که بايد نمايش داده شوند، و ضمن استفاده از طرح زمان‌بندى سرعت مناسب اداى جملات و توضيحات و تأکيدات را بدست آورد.
|
|
| ۶. پيش‌بينى مشکلات و موانع احتمالى که ممکن است در اثناء سخنرانى بروز کنند ( مثل قطع برق، رفتار غير مطلوب فرد يا افرادى در جلسه، رويداد‌هاى ديگر... ) و راه‌هاى مقابله با آنها.
|
|
|
|
| سخنران علمى - فنى بايد طبق شيوهٔ زير سخنرانى را ايراد کند. بايد توجه داشت که اين کار، بسيار ظريف و حساس است. ارائه‌کننده بايد سعى کند کمترين اشتباه را، چه در گفتار و چه در رفتار مرتکب شود تا سخنرانى مؤثر و موفقى داشته باشد، بويژه اگر ارائه شفاهى از نوع مجاب‌کننده باشد.
|
|
| ۱. قبل از شروع سخن، با گردش آرام نگاه به همه سوي، لحظاتى به مخاطبين نظاره کند.
|
|
| ۲. اصل نايکنواختى صدا را رعايت کند، گاه آرام سخن بگويد و گاه با صداى رسا و بلند.
|
|
| ۳. صداى متناسب با موقعيت مکانى ارائه و تعداد حاضرين داشته باشد.
|
|
| ۴. صداى متناسب با موضوع داشته باشد.
|
|
| ۵. از آهنگ، نواخت و لحن کلام متناسباً استفاده کند.
|
|
| ۶. بيانى ساده و روان داشته باشد. با جملاتى حتى‌الامکان کوتاه، مؤثر و در عين‌حال با احساس سخن بگويد.
|
|
| ۷. تکيه کلام نداشته باشد.
|
|
| ۸. حتى‌الامکان با چند سبک سخن بگويد.
|
|
| ۹. مطلب را طبق طرح زمان‌بندى ارائه کند و از وقت به درستى استفاده نمايد.
|
|
| ۱۰. از حاشيه‌پردازى و زياده‌گويى اجتناب کند.
|
|
| ۱۱. تأکيدات و تکرارهاى بجا داشته باشد.
|
|
| ۱۲. از مکث و سکوت بجا و به اندازه بعنوان امکانى براى تأثيرگذارى بيشتر روى مخاطبين، به درستى استفاده کند.
|
|
| ۱۳. از بکاربردن کلمات و عبارات ابهام‌انگيز اجتناب کند.
|
|
| ۱۴. در هر لحظه سعى کند وضعيت مخاطبين، يعنى ميزان کشش، علاقه و حوصله آنها را به شنيدن و دنبال کردن مطلب، درک کند.
|
|
| ۱۵. از نگاه بعنوان امکانى جهت برقرار کردن ارتباط پويا با مخاطبين و تأثيرگذارى روى آنها به خوبى استفاده کند و عدالت در تقسيم نگاه بين مخاطبين داشته باشد.
|
|
| ۱۶. از حرکات بدن، بويژه دست، بطور مناسب و بقدر کافى بهره بگيرد.
|
|
| ۱۷. ثابت و بى‌حرکت در يک مکان نايستد.
|
|
| ۱۸. حتى‌الامکان مخاطبين را در ارائه مشارکت دهد.
|
|
| ۱۹. گاه‌گاه و به اقتضاى موقع و مطلب، با رعايت جوانب عرفى و فرهنگي، کلام خود را تلطيف کند.
|
|
| ۲۰. از تفاخر، تکبّر، خودنمايى و فضل فروشى پرهيز کند.
|
|
| ۲۱. متواضع باشد. ولى نه بطور تصنعّى يا از روى ضعف.
|
|
| ۲۲. از امکانات ديدارى - شنيدارى بخوبى و به موقع استفاده کند.
|
|
| ۲۳. در تمام مدت ارائه سعى کند با صداقت و صميميّت به مخاطبين نشان دهد که براى آنها اهميت زياد قائل است.
|
|
| ۲۴. با اطمينان سخن بگويد و هرجا که ترديد داشته باشد، ترديش را صريحاً اعلام کند.
|
