در مدح سلطان مسعود غزنوی

خواهم که بدانم من جانا که چه خوداری		تا از چه برآشوبی، یا از چه بیازاری
گر هیچ سخن گویم با تو ز شکر خوشتر		صد کینه به دل گیری، صد اشک فروباری
بدخو نبدی چونین، بدخوت که کرد آخر		بدخوتر ازین خواهی گشتن سرآن داری؟
بدخو نشدستی تو، گر زانکه نکردیمان		با خوی بد از اول چندانت خریداری
خدمت نکنی ما را، وز ما طلبی خدمت		یاری نکنی ما را، وز ما طلبی یاری
نازی تو کنی برما، وز ما نکشی نازی		خواری تو کنی برما، وز ما نبری خواری
رو رو که بیکباره چونین نتوان بودن		لنگی نتوان بردن، ای دوست به رهواری
یا دوستی صادق، یا دشمنی ظاهر		یا یکسره پیوستن، یا یکسره بیزاری
من دشمنیت جانا، بر دوستی انگارم		تو دوستیم جانا بر دشمنی انگاری
نیکوست به چشم من در پیری و برنایی		خوبست به طبع من در خوابی و بیداری
جنگی که تو آغازی، صلحی که تو پیوندی		شوری که تو انگیزی، عذری که تو پیش آری
عیشیست مرا با تو، چونانکه نیندیشی		حالیست مرا با تو، چونانکه نپنداری
عیشم بود با تو، در غیبت و در حضرت		حالیم بود با تو در مستی و هشیاری
من عمر تو در شادی با عمر شه عالم		پیوسته به هم خواهم چون روز و شب تاری
هر کو به شبی صدره، عمرش نه همی‌خواهد		بیشک به بر ایزد باشدش گرفتاری
یارب ! بدهی او را در دولت و در نعمت		عمری به جهانداری، عزی به جهانخواری
چون شهد و شکر عیشی از خوشی و شیرینی		چون ریگ روان جیشی در پری و بسیاری
چون قوت این سلطان وین دولت و این همت		وین مخبر کرداری وین منظر دیداری
بیش از همه شاهانست در ماضی و مستقبل		بیش از همه شیرانست در شیری و درشاری
لابد بودش عمری، افزون ز همه شاهان		از اول و از آخر، از نافع و از ضاری
شاهی که نشد معروف، الا به جوانمردی		الا به نکونامی، الا به نکوکاری
هشتاد و دو شیر نر کشته‌ست به تنهایی		هفتاد و دو من گرزی کرده‌ست ز جباری
داده‌ست بدو ایزد خلق همه عالم را		و ایزد نکند هرگز برخلق ستمکاری
تا میر به بلخ آمد با آلت و با عدت		بیمار شده ملکت برخاست ز بیماری
بیمار بد این ملکت زو دور طبیب او		آشفته شده طبعش، هم مائی و هم ناری
اکنون که طبیب آمد نزدیک به بالینش		بهتر شودش درد و کمتر شودش زاری
بیمار کجا گردد از قوت او ساقط		دانی که به یک ساعت کارش نشود کاری
یک هفته زمان باید، لا بلکه دو سه هفته		تا دور توان کردن، زو سختی و دشواری
بر وی نتوان کردن تعجیل به به کردن		تعجیل به طب اندر باشد ز سبکساری
آهستگیی باید آنجا و مدارایی		صد گونه عمل کردن، صدگونه هشیواری
ای میر جهان، ایزد بسپرد به تو کیهان		کیهان به ستمکاران دانم که بنسپاری
این ملکت مشرق را وین ملکت مغرب را		آری تو سزاواری، آری تو سزاواری
شغل همه برسنجی، داد همه بستانی		کار همه دریابی، حق همه بگزاری
از لشکر و جز لشکر، از رعیت و جز رعیت		مختار تویی بالله، بالله که تو مختاری
بانگ صلوات خلق از دور پدید آید		کز دور پدید آید از پیل تو عماری
نیک و بد این عالم پیش و پس کار او		زودا که تو دریابی، زودا که تو بنگاری
خشتی که ز دیواری بردند به بیدادی		شاخی که ز گلزاری کندند به غداری
این را عوضش خشتی از مشک و ززر سازی		وان را بدلش شاخی از در و گهر کاری
دولت به رکوع آید، آنجا که تو بنشینی		نصرت به سجود آید، آنجا که تو بگذاری
در ظاهر و در باطن پشت تو بود دولت		در عاجل و در آجل یار تو بود باری
چیزیکه تو پنداری در غربت و در حضرت		کاری که تواندیشی از کژی و همواری
نیکوتر از آن باشد بالله که تو اندیشی		آسانتر از آن باشد حقا که تو پنداری
تا باغ پدید آرد برگ گل مینایی		تا ابر فرو بارد ثاد و نم آذاری
بر خوردن تو باشد: از دولت و از نعمت		از مجلس شاهانه، وز لعبت فرخاری
از جام می روشن وز زیر و بم مطرب		از دیبه قرقوبی وز نافه‌ی تاتاری