چه و چی(۲)

	چه غم ز بى‌کُلهى آسمان کلاه من است٭
		آزادگان و قناعت پيشگان غم کمبود ندارند و در عين تهيدستى جهان را ملک فيروز خود مى‌دانند
			٭ زمين بساط و در و دشت بارگاه من است	........................ (قاآنى)
			عارف قزوينى نيز بدين‌مَثَل توسل جسته و گفته است:
			براى خود کُلهى دوخت زين نمد هر کس	چه غم ز بى‌کُلهى آسمان کلاه من است
	چه غم ز حيلهٔ دشمن چو دوست جانب ماست
		رک: دشمن چه کند چو مهربان باشد دوست
	چه فايده وقتى آمدى که عباس دست نداشت!
		رک: آمدى جانم به قربانت ولى حالا چرا؟
	چه‌کار دارى به جو درو، نانى بخور راهى برو! (عامیانه).
		رک: تو را چه کار به اين و آن، نانت را بخور خَرَت را ران
	چه‌کار دارى به‌کار ديگران، نانى بخور خَرَت را بران
	چه‌کار دارى که خانهٔ قلى صابون مى‌پزند (عامیانه).
		رک: تو را چه‌کار به اين و آن، نانت را بخور خَرَت را بران
	چه ‌کردى به مردم همان چشم دار (اديب ‌پيشاورى)
		نظير:
		انگشت مکن رنجه به در کوفتن کس	تا کس نکند رنجه به در کوفتنت مشت (ناصرخسرو)
		- مکن بد اگر بد نخواهى به خويش (رودکى)
		- اگر بد کنى چشم نيکى مدار	که گر خار کارى سمن ندروى (ابن يمين)
	چه کلاه به سر، چه سر به کلاه!
		رک: چه خواجه على، چه على خواجه
	چهل تا چُقُک با زاقّ و زَوقّش نيم من است! (عامیانه).
		رک: صد تا چقوک با پر و بالش نيم من است
	چه لذّت است ز عمر دراز نادان را (صائب)
	چهل سال بدهى مردى، يک بار ندهى نامردي!
		عبارتى است در بيان ناسپاسى وام‌گيرندگان و بدعهدى آنان در بازپس دادن وام
	چه مادرى که از دايه مهربان‌تر نباشد
		نظير: مادر را دل سوزد دايه را دامن
	چه مانَد از کار پوستين؟ يک برگه و دو آستين!
		رک: تمام شد کار پوستين، مانده پس و پيش و هر دو آستين!
	چه مردى بوَد کر زنى کم بوَد٭
		نظير: واى بر مردى که از زن کمتر است
			٭ چو از راستى بگذرى خم بوَد	.............................. (عنصرى)
	چَهْ مَکَن بهر کسى، اول خودت دوم کسى
		رک: بد مکن که بد افتى، چَهْ مَکَنْ که خود افتى
	چَهْ مَکَنْ تا نيفتى اندر چاه (طوطى‌نامه)
		رک: بد مکن که بد افتى، چَهْ مکن که خود افتى
	چه نسبت خاک را با عالم پاک؟
		رک: لاشهٔ خر را به تازى چه نسبت؟
	چه نقصان کعبه را از بت‌پرستى؟ ٭
			٭ مشو در خونِ چون من زيردستى	............................ (نظامى)
	چيزِ کسان ز آن کسان است
		نظير:
		مال على واصل على
		- شيرِ ميش مال برّه است
	چيزى بخور، چيزى بده، چيزى بِنِهْ
		رک: بنوش و بپوش و ببخش و بده
	چيزى بگو که بگنجد!
		رک: به گنجشک گفتند: مناز به فلانت! گفت: چيزى بگو که بگنجد
	چيزى چه طلب کنى که گم کرده نِه‌اى
		نظير: آنچه ننهاده‌اى بر مدار
	چيزى که شد پاره وصله برنمى‌داره
		نظير:
		سوئى که سوراخ باشد نخست	به موم و سريشم نگردد درست (نظامى)
		- طشت زرّينم و پيوند نگيرم به سريش (سعدى)
	چيزى که عوض دارد گله ندارد
		رک: هر چه عوض دارد گله ندارد
	چيزى که عيان است چه حاجت به بيان است (جامى)٭
		رک: آنجا که عيان است....
			٭ در عارض خود بين و همى باش خدا بين	............................... (جامى)
	چيزى که نپرسند تو از پيش مگو (سعدى)
		نظير:
		سخن تا نپرسند لب بسته دار (فردوسى)
		- تا نپرسندت مگو از هيچ باب
		- تا نپرسندت همى باش گنگ (مسعود سعد سلمان)
	چيزيم نيست ورنه خريدار هر ششم ٭
		نظير:
		به يکى گفتند: خربزه مى‌خواهى يا هندوانه؟ گفت: هر دووانه
		- کيسهٔ خالى و دلى خواهان!
			٭ شهرى است پر کرشمه و خوبان از شش جهت	............................ (حافظ)
	چينه‌اش را اينجا مى‌خورد تخمش را جاى ديگر مى‌گذارد
		ظير:
		نآهو را مانَد که در کشورى چرد و در کشور ديگر نافه نهد
		رک:
		کبوتر کاظمين است، در کاظمين دانه مى‌خورد، در دارالمعظم فضله مى‌اندازد
	چينى شکسته صدا نمى‌کند (از مجمع‌المثال)