دگرگونی ارزش‌ها و جهانگردی

نظام ارزشى تمام سامانه‌هاى اجتماعي، فرآيندهاى نظام را از راه توجيه انگيزه‌هاى افراد کنترل مى‌کند. به‌طور کلي، نظام ارزش‌ها از يک سو با وارد شدن در شخصيت افرادى کنترل مى‌کند. به‌طور کلي، نظام ارزش‌ها از يک سو با وارد شدن در شخصيت افرادى که از همين سامانهٔ اجتماعى برخاسته‌اند، عمل مى‌کند و از سوى ديگر، از راه مصوبات ساير اعضاى نظام، که موقعيتى متزلزل براى با ثبات کردن جهت‌يابى‌هاى درونى و انطباق رفتارهاى ويژه با ضروريات ناپايدار کوشش مى‌کنند، تحميل مى‌شود. بديهى است که اين دو پديده وابستگى داخلى دارند؛ زيرا هر يک از آنها، هم ارزش خود را بروز مى‌دهند و هم در کارها و رفتار ديگران اثر مى‌گذارند. اما در زمينهٔ جهانگردي، به اين دليل که جهانگردى عامل نيرومند تغيير در روابط توليدى و اجتماعى موجود است و از اين راه، زمينهٔ نابودى برخى طبقه‌هاى اجتماعى و ارتقاء برخى ديگر را تسهيل مى‌کند، با هم تفاوت دارند.

جهانگردى تغييراتى در رفتار پديده مى‌آورد. ارزش‌هاى اجتماعي، که اغلب مبناى جهانگردى است، با ارزش‌هاى کار تفاوت دارد (تقسيم کار و جريان يافتن کالا و خدمات)؛ زيرا جهانگردى 'جنبشى است که از نوسازى و تغيير شرايط بيگانه‌سازى جوامع، طبقات اجتماعى و عاملان اجتماعى باز نمى‌ايستد' ؛ 'زيرا جهانگردى بيش از هر چيز، يک پيوند اجتماعى است.' ^۱ جهانگردى به ضرورت‌هاى گوناگون اجتماعى پاسخ مى‌دهد؛ زيرا 'براى تودهٔ زحمت‌کش جامعه‌هاى صنعتى و شهري، از طريق دور شدن از محل کار و اقامت دائم، امکان تجديد قوا و فرصت اشتغال‌هاى سرگرم‌کننده را فراهم مى‌آورد تا به غناى فرهنگى دست يابند.' ^۲ سرانجام، جهانگردى واکنشى در برابر ساختار مؤثر سازمان‌دهى کار است؛ زيرا به‌طور کلي، ساختار مشخصى ندارد و از ابتکار و ارادهٔ افراد آزاد برخاسته است.

(۱). M.- F. Lanfant et J. de Weerdt et al., Signification du tourisme international, fait et acte social, Rapport de recherche, Equipe de sociologie du loisir et des modeles culturels, Paris, CNRS, octobre 1975.

(۲). M. - F. Lanfant et al., Sociologie du tourisme: Positions et perspectives dans la recherch internationale, Centre d,Etudes sociologiques, Paris, CNRS. 1978.

بنابراين، رهيافت ارزش‌هاى اجتماعى جهانگردى با معيارهاى رفتار جهانگردانهٔ گروه‌هاى انساني، بر حسب سن، مليّت، آموزش‌هاى فرهنگى و روشنفکرانه، محيط اجتماعي، انديشه، مذهب و عوامل تقليدى ارتباط دارد. در برابر اين گروه‌ها، برخى ارزش‌ها تغيير مى‌کنند که از آن ميان مى‌توان به موارد زير اشاره کرد:

- بهره‌مندى از زندگي، رضايت و تأمين نيازها و رفتن به تعطيلات، هر روز کمتر تجملى به نظر مى‌آيد و روز به روز، امرى ضرورى‌تر جلوه مى‌کند؛

- حساس‌تر بودن به طبيعت و چارچوب زندگي، به‌دليل ناخشنودى حاکم بر سکونتگاه‌هاى شهري؛

- دغذغهٔ خاطر در مورد سلامت و حفظ توازن بدن در حکم يک دل‌مشغولى مهم، در گسترش هماهنگى ميان جسم و روح نقشى اساسى ايفا مى‌کند؛

- علاقه به پس‌انداز در حال کاهش است؛

- افراد اميدوار هستند بيش از پيش خلاق باشند و حتى در برابر فشارهاى اجتماعى يکسان، از يکديگر متمايز شوند؛

- بخش زيادى از مردم، بيش از پيش، به انگيزه‌هاى حسى متنوع‌تر، حساسيت نشان مى‌دهند.

- از ساخت و پاخت مى‌گريزند و در زمينهٔ مقاصد يا اشاره‌هاى مخفى از نوع اطلاعات، آگاهى مى‌يابند.

در ميان اين معيارهاى رفتاري، دو معيار، به‌دليل انعکاس عميقى که بر کل نظام اجتماعى و پايان دادن به جدائى نژادى و ايجاد اختلاط اجتماعى از طريق جهانگردى دارند، شايستهٔ تحليل ژرف هستند.^۳ يک تفکيک بديهى در ميان سرگرمى و تفريح و دسترسى به تعطيلات و تفاوت ميان افراد در زندگى روزانه، شرايط‌ کاري، چارچوب زندگى و سطح آموزش و پرورش، سبب بروز تفاوت‌هاى ديگر و تمايز تعطيلات مى‌شود. دليل اساسى اين امر، سطوح متفاوت زندگى است. بدين سبب، سياست‌هاى جهانگردى اجتماعى بر پايهٔ کاهش اين تفاوت‌ها استوار است: در اين مورد، مانند موارد ديگر، هدف اين نيست که همه در زمانى واحد از تمام حقوق خود بهره‌مند شوند. به منظور تأمين هزينهٔ تجهيزات پذيرائى براى بيشترين تعداد مردم و به‌ بهترين صورت، بايد به تلاش‌هاى بيشترى دست زد. حتى اگر به‌سبب خصوصى‌سازى زمين‌ها و محل‌ها، ايجاد تجهيزات متوقف شود، مردم وسايل و ابزار‌هاى مورد نياز براى تأمين نيازهاى خود را در زمينهٔ سرگرمى و استراحت در تعطيلات فراهم مى‌آورند.- .Ibid., p.4

(۳). Conseil superieur du Tourisme, Desegregation et brassage, Rapport adopte le 29 juin 1978, Paris, Ministere de la Jeunesse, des Sports et des Loisirs.