روش‌های تنظیم خانواده طبیعی (Natural Family Planning Methods)

اصطلاح تنظيم خانواده طبيعى به سه روش اطلاق مى‌شود:

اصول اين روش‌ها شبيه به روش تقويمى است، اما در اينجا خانم‌ها به علائم خاص فيزيولوژيکى که همراه با تخمک‌گذارى دارند توجه مى‌کنند و از آنها براى تعيين شروع دوره باردارى استفاده مى‌کنند. براى پيش‌گيرى از بارداري، زوج‌ها در دوره بارورى چرخه قاعدگى از نزديکى خوددارى مى‌کنند. در اين روش‌ زوج‌ها از هيچ وسيله يا داروى پيش‌گيرى از باردارى استفاده نمى‌کنند و اين اساس تنظيم خانواده طبيعى است.

روش دماى پايه بدن (Basal Bady Temperature Methods)

روش دماى پايه بدن بستگى به تشخيص يکى از وقايع فيزيولوژيک خاص دارد يعنى افزايش دماى پايه بدن در زمان تخمک‌گذاري، که در نتيجه افزايش پروژسترون به ‌وجود مى‌آيد. افزايش درجه حرارت بسيار مختصر و بين ۳/۰ تا ۵/۰ درجه سانتى‌گراد است. وقتى تخمک‌گذارى اتفاق نيافتد (براى مثال بعد از منارک يا در زمان شيردهي) دماى بدن پايه بالا نمى‌رود. دماى بدن صبح‌ها و قبل از بيرون آمدن از تخت، اندازه‌گيرى مى‌شود. روش دماى پايه بدن وقتى مطمئن است که انجام نزديکي، به دوره ايمن بعد از تخمک‌گذارى موکول شود. اين زمان از ۳ روز بعد از افزايش دماى بدن شروع مى‌شود و تا شروع قاعدگى بعدى ادامه مى‌يابد. عيب اصلى اين روش اين است که در تمام دورهٔ قبل از تخمک‌گذارى بايد از نزديکى خوددارى شود. بنابراين زوج‌هاى کمى از اين روش به تنهائى استفاده مى‌کنند.

روش ترشح مخاطى گردن رحم

اين روش به نام 'Billing' يا روش تخمک‌گذارى نيز ناميده مى‌شود. اين روش بر اساس مشاهده تغييرات، در خصوصيات ترشحات مخاطى گردن رحم مى‌باشد. در زمان تخمک‌گذارى ترشح مخاطى گردن رحم آبکى روشن و شبيه به سفيده خام تخم‌مرغ صاف و ليز شده و به مقدار فراوان ديده مى‌شود. بعد از تخمک‌گذارى و تحت تأثير پروژسترون، ترشحات مخاطى سفت شده و به مقدار کم مى‌شود. براى بررسى اين مخاط توصيه مى‌شود که خانم‌ها يک دستمال کاغذى را داخل مهبل خود کرده تا بتوانند مقدار و خصوصيات ترشح را برآورد کنند. براى به‌کار گيرى از اين روش خانم‌ها بايد بتوانند انواع مختلف ترشحات را بشناسند. انجام اين روش نياز به انگيزه قوى‌ترى نسبت به روش‌هاى ديگر دارد.

روش نشانه‌اى - گرمائى (Syptothermal method)

اين روش، روش‌هاى گرمائي، ترشح مخاطى گردن رحم و تقويمى را، براى تشخيص دوره باروري، با هم ترکيب مى‌کند. اگر خانمى نتوانست يک علامت را پيش‌بينى کند، با تفسير ديگر علائم خواهد توانست پيش‌بينى خود را مجدداً مورد آزمايش قرار دهد. بنابراين اين روش از روش 'Billings' مؤثرتر است.

در مجموع روش‌هاى تنظيم خانواده طبيعى نياز به نظم و ترتيب و فهم درستى از چگونگى مسائل جنسى دارد و بنابر اين براى هر کسى مناسب نيست. آموزش در اين روش‌ها، نسبت به روش ديگر، اهميت بيشترى دارد. عقيده کميته مشورتى برنامه خاص تحقيق در بارورى انسان سازمان جهانى بهداشت اين است که روش‌هاى تنظيم خانواده طبيعى کاربرد بسيار اندکى در کشورهاى در حال توسعه دارند.