آنالوگ‌های نوکلئوزید

مهارکننده‌ها يترانس کريپتاز معکوس غير نوکلئوزيد

مهارکننده‌ها يترانس کريپتاز معکوس غير نوکلئوزيد اين داروها با اتصال به نواحى خارج از جايگاه فعال آنزيم ترانس کريپتاز معکوس HIV-1 سبب تغييرات ساختمانى و در نتيجه غير فعال شدن آن مى‌گردند. اين داروها بسيار قدرتمند هستند؛ ولي، اگر به‌صورت تک‌درمانى مصرف شوند، باعث پيدايش سريع سوش‌هاى جهش‌يافته مقاوم به دارو مى‌شوند. سه عضو اين گروه، نوى‌راپين (Nevirapine)، دلاويردين (Delavirdine)، و افاويرنز (Efavirenz) در حال حاضر براى کاربرد بالينى در دسترس قرار دارند. اين داروها براى استفاده به همراه ساير داروهاى ضدٌ رتروويروسى تأييد شده‌اند. سميت عمدهاين داروها بثورات ماکولوپاپولار و افزايش غلظت آنزيم‌هاى کبدى است. اگرچه مى‌توان با وجود اين بثورات درمان را ادامه داد، ولى مهم آن است که مطمئن شويم با بثورات خطرناک‌ترى (مانند سندرم استون - جانسون)، که مشخصات آن درگيرى مخاطي، تب واضح، يا ضايعات دردناک به همراه پوسته‌ريزى است، روبه‌رو نيستيم. درمان با افاويرنز ممکن است با علائم CNS مانند سياهى رفتن چشم، سرگيجه يا روياهاى واضح همراه باشد. اين علائم معمولاً بعد از گذشت چند هفته از شروع درمان کاهش پيدا مى‌کنند. دورز دلاويردين ۴۰۰mg سه بار در روز است. دوز نوى‌راپين ۲۰۰mg در روز به‌مدت ۱ هفته و سپس 200mg دوبار در روز است. دوز افلويرنز 600mg يک‌ بار در روز در زمان خواب است.

آنالوگ‌هاى نوکلئوزيد

آنالوگ‌هاى نوکلئوزيد اين داروها را تنها بايد به‌صورت ترکيبى به‌همراه ساير داروهاى ضدٌ رتروويروسى استفاده کرد. متداول‌ترين روش استفاده از آنها به همراه يک آنالوگ نوکلئوزيد ديگر و يک مهارکنده پروتئاز است. زيدوودين (Zidovudine ۳AZT-آزيدو- ۳́́́،۳́́́- دى‌داکسى‌تيميدين) سر دسته اين داروها است. تنها انديکاسيون براى تک‌درمانى با زيدوودين پروفيلاکسى انتقال HIV از مادر به جنين در مواردى است که مادر براساس مرحله بيمارى خود نياز به درمان ضدٌ رتروويروسى ندارد. سميت‌هاى عمده ناشى از سرکوب مغز استخوان، به‌ويژه کم‌خوني، مى‌باشند. سميت‌هاى ديگر عبارتند از، ميوپاتي، کارديوميوپاتي، اسيدوز لاکتيک همراه با استئاتوز کبدي. دروز استاندارد ۲۰۰mg سه بار در روز است.

ديدانوزين (Didanosine)

(́۳́́́،۲ ddI دى‌ داکسى‌اينوزين)دومين داروئى است که براى درمان ضدٌ HIV تأييد شد. سميت‌هاى عمده عبارتند از نوروپاتى حسى محيطى دردناک و پانکراتيت، دوز استاندارد ۲۰۰mg روزى ۲ بار، براى بيماران بيشتر از ۶۰kgو ۱۲۵mg روزى ۲ بار، براى بيماران کمتر از ۶۰kg مى‌باشد.

زاليستابين (Zalcitabine)

(ddC۲́́و۳́́́- دى‌داکسى سيتيدين) داراى سميت‌هائى مشابه با ديدانوزين است، ولى پانکراتيت به اندازه آن شايع نيست. دوز استاندارد mg ۰/۷۵ روزى ۳ بار است.

ستاودين (Stavudine) در آزمايشگاه و احتمالاً در بدن با زيدوودين آنتاگونيست است؛ لذا از به‌کار بردن آنها با هم بايد خوددارى کرد. دوز استاندارد ستاودين ۴۰mg روزى ۲ بار، براى بيماران بيشتر از ۶0kg، و ۳۰mg روزى ۲ بار، براى بيماران کمتر از ۶۰kg است. نوروپاتى محيطى عمده‌ترين سميت اين دارو است.

ترکيب لامى‌ودين (Lamivudine) و زيدوودين در آزمايشگاه قدرتمندترين ترکيب نوکلئوزيد است که تا به امروز شناسائى شده است، دوز استاندارد لامى‌ودين ۱۵۰mg دو بار در روز است. لامى‌ودين هم به‌تنهائى و هم به‌صورت ترکيب با زيدوودين (کامبى‌وير) (combivir) موجود است. اگرچه سميت‌هاى عمده لامى‌ودين نوروپاتى محيطى و پانکراتيت است، ولى يک از آنالوگ‌هاى نوکلئوزيد است که بيماران بيشترين تحمل را نسبت به آن دارند.

آباکوير (Abacavir)

{(۱S، سيس - ۴ - [2 - آمينو - ۶ - (سيکلوپروپيلامينو) - 9H - پورين - ۹ يل] - ۲ - سيکلوپنتن - ۱ - متانول سولفات} آنالوگ صناعى گوانوزين نوکلئوزيد است. مجوز استفاده ازاين دارو به‌صورت ترکيب با ساير داروهاى ضدٌ رتروويروسى براى درمان عفونت HIV صادر شده است. واکنش‌هاى ازدياد حساسيت در حدود ۵% بيماران تحت درمان با آباکاوير گزارش شده است، و بيمارانى که علائم گوارشى پيدا مى‌کنند بايد دارو را قطع کنند و دوباره آن را شروع ننمايد. واکنش‌هاى ازدياد حساسيت کشنده در موارد مصرف مجدد گزارش شده است.آباکاوير هم به‌صورت تنها و هم با دوز ثابت در ترکيب با زيدوودين و لامى‌ودين (ترى‌زيوير) (Trizivir) موجود است.