|
| بقعهٔ امامزاده زيد، تهران
|
|
| اين بقعه مدفن و آرامگاه سيد زيد بن على (زينالعابدين) بن حسين بن على (ع) است که داراى صحن و ايوان، رواق آيينه‌کارى، گنبد کاشى‌کارى و متعلقاتى ديگر است. بناى اصلى بقعه، متعلق به عهد صفويه و اوايل قرن دهم هجرى است اما صحن ايوان، گنبد و ديگر قسمت‌هاى جديد آن در اواسط قرن سيزدهم هجرى ساخته شده است. يک سنگ قبر مرمرين که نام لطف‌على خان زند را بر خود دارد، در ايوان جنب بقعه نصب شده که احتمال مى‌رود مدفن شاه‌زادهٔ شجاع زند باشد. در نزديکى بقعه اتاق آيينه‌کارى ديگرى وجود دارد که آرامگاه تعدادى از مشاهير است. کاشى‌کارى گنبد، تعمير مجدد ايوان، آيينه‌کارى رواق حرم و مقبره مجاور آن در ميان سال‌هاى ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ انجام شده است.
|
|
| بقعهٔ امامزاده زيدالكبير، ابهر
|
|
| بقعهٔ امامزاده زيدالکبير ابهر، معروف به شاه‌زاده زيدالکبير، در انتهاى خيابان استاد مطهرى ابهر واقع شده است. برج و گنبد آن که به شکل مخروط است، از آجر ساخته شده است و مرکب از پايه‌هاى آجرى و بدنهٔ مدور است. اين بقعه يک درِ چوبى دارد که روى آن سه بيت شعر نوشته شده است. از مضمون شعر چنين برمى‌آيد که بنا در سال ۸۵۰ هـ.ق به وسيلهٔ استاد حسين تعمير شده است؛ اما سبک معمارى آن متأثر از معمارى قرن نهم هجرى است. گفتنى است که شجرهٔ طيبهٔ امامزاده زيدالکبير به امام دوم شيعيان مى‌رسد.
|
|
| در سال ۱۳۶۵، حسينيه‌اى به نام حسينيهٔ حضرت رقيه (س)، توسط اهالى، در قسمت شمالى بناى امامزاده که قبلاً شبستان بود، ساخته شد و به امامزاده ملحق شد. گنبد امامزاده کاشى‌کارى شده است.
|
|
| اين بقعه که از نظر سبک معمارى در منطقه بى‌نظير است، بنايى آجرى است و بر فراز آن گنبد زيبايى از نوع گنبدهاى مخروطى به چشم مى‌خورد.
|
|
| بقعهٔ امامزاده سيد‌الحق، تهران
|
|
| اين بقعه در کوچهٔ خدابنده‌لو در خيابان ناصر خسرو (ناصريه) واقع شده و مردم، نام آن را قدم‌گاه چهارده معصوم مى‌خوانند. طول اتاق بقعه ۴ متر، عرض آن ۳/۵ متر و به دالانى به عرض يک متر متصل است. ضريح بقعه کوچک است. در زيارت‌نامه، نام صاحب مرقد، الحق موسى بن جعفر آمده است.
|
|
| بقعهٔ امامزاده سيدابراهيم (ع)، زنجان
|
|
| بقعهٔ امامزاده سيدابراهيم يکى از بقعه‌هاى معتبر شهر زنجان است. علماى دين در شجره‌نامهٔ آن اختلاف‌نظر دارند. جمعى، ايشان را «ابراهيم‌بن موسى‌بن جعفر (ع)» دانسته‌اند و جمعى ديگر، همانند ابوالفرج اصفهانى و ابونصر نجارى، ايشان را «ابراهيم‌بن محمدبن عبداللّه‌بن الحسن‌بن العباس‌بن على (ع)» دانسته‌اند. اگر اين شجره‌نامه درست باشد، سيدابراهيم (ع) به اتفاق «کوکبى حسين‌بن اسماعيل‌بن محمد الارقط‌‌‌بن عبداللّه الباهربن زينالعابدين (ع)»، در اوايل قرن سوم هجرى در زمان خلافت المعتضد باللّه خليفهٔ عباسى قيام کرد و در مکانى در ۳ کيلومترى جنوب شهر زنجان در جريان جنگى شهيد شد و پيکر مطهرش در گورستان منتهااليه شرقى، مشرف به ديوار حصار شهر، مدفون شد.
|
|
| بناى امامزاده در سال ۱۳۴۰ شمسى، منطبق بر بناى قديمى نوسازى گرديد. گنبد آن که از نوع تک پوششه است، با واسطهٔ چهار گوشواره بر جرزها استوار شده است و در حدفاصل گوشواره‌ها و گنبد، هشت نورگير تعبيه شده است. تزئينات گنبد از داخل مقرنس‌کارى و گره‌سازى است و سورهٔ «جمعه»، که به خط زيباى ثلث و به قلم استاد «جواد ميرمحمد رضايى زنجاني» بر آن نقش بسته است، و گچ‌برى‌هاى «استاد شعبان آزادى زنجاني» زيبايى چشم‌نوازى را در آن پديد آورده‌اند. بر نماى بيرونى امامزاده، سورهٔ مبارک «اسماء ذات‌البروج» به خط ثلث زنجيرى نقش بسته است.
|
|
| ضريح امامزاده در اصفهان ساخته شده است و در سال ۱۳۵۸ بر روى مزار آن نصب گرديده است. قديمى‌ترين قسمت اين بقعه سردرِ ورودى سمت شمالى و مناره‌هاى دو طرف آن مى‌باشد. در بالاى مناره‌ها، آيهٔ ۵۵ از سورهٔ مبارکهٔ «احزاب»، به خط زيباى ثلث و به قلم استاد «جواد ميرمحمد رضايى زنجاني» رقم گرديده است.
|
|
| از بناهاى ديگر اين مجموعه، مسجد اعظم در ضلع غربى آن است که تجديد بناى آن، مرهون خدمات ارزندهٔ روان‌شاد «منصور محاوري» است.
|
|
| بقعهٔ امامزاده على‌اكبر (ع)، گرمسار (ايلخانيان)
|
|
| اين بقعه در ۱۴ کيلومترى جنوب شرقى گرمسار و در قريهٔ امامزاده على اکبر واقع شده است. امامزاده داراى موقعيت خوبى است و مى‌توان آن را در شمار يکى از معروف‌ترين بقعه‌هاى منطقه گرمسار نام برد. جادهٔ منتهى به بقعه داراى آسفالتى نسبتاً مناسب است و زائران و مراجعه‌کنندگان و ساکنان محل، از آب لوله‌‌کشى و برق شهرى بهره‌مند هستند. در مجموعهٔ امامزاده، کتيبه يا سنگ نبشته‌اى که دال بر تاريخ بناى اوليه آرامگاه باشد وجود ندارد، اما برابر شواهد، قدمت تاريخى اين بقعه به حدود هشتصد و پنجاه سال قبل مى‌رسد. گنبد اصلى بناء ايلخانى و رواق‌هاى پيوست و هشتى ورودى آن مربوط به دوران قاجار است.
|
|
| بقعه و بارگاه با نماى آجرى ساخته شده و فاقد تزئينات کاشى است. گنبد آن دو پوششى است و به شکل شش ضلعى در قسمت تحتانى و استوانه‌اى در قسمت فوقانى است. اين گنبد به سبک معمارى سنتى ساخته شده است. حرم مطهر داراى ابعاد ۸×۹ و ديوار داخل آن از زمين به ارتفاع ۵۰ سانتى‌‌متر سنگ‌کارى شده است.
|
|
| صحن حرم در سال ۶۸ با سنگ به صورت حصيرى مفروش شده است. قسمت باقى‌ماندهٔ حريم امامزاده نيز اخيراً تسطيح و بخشى از آن به صورت گورستان عمومى درآمده که محل دفن شهدا و مردگان است.
|
|
| بقعهٔ امامزاده محمد (ع)، بسطام، شاهرود (ايلخانيان)
|
|
| در شهر بسطام جنب قبر بايزيد بسطامى، بقعه‌اى بسيار معروف به نام بقعهٔ امامزاده محمد (ع) وجود دارد که بنا به روايتى، محل دفن فرزند امام صادق (ع) يا نوه او است. بقعهٔ امامزاده محمد شبيه گنبدى است که در فاصله ۱۵ کيلومترى سمت شمال آن ساخته شده و تقريباً قرينهٔ يکديگرند. گنبد سمت شمال آن، به نام گنبد غازان‌خان معروف است و بناى آن را به غازان‌خان مغول (۷۰۳-۶۷۰) نسبت مى‌دهند. غازان‌خان دو گنبد را بر سر قبر امامزاده محمد (ع) و آرامگاه بايزيد بنا کرد.
|
|
| در ميان دو گنبد فوق‌الذکر، ايوانى است که به نام ايوان غازان‌خان ناميده مى‌شود. در داخل ايوان مذکور چيزى نيست و سطح آن نيز کوچک و بن‌بست است. بر روى ايوان گچبرى‌هايى ديده مى‌شود. ساختمان آن تقريباً متناسب و با اسلوب صحيح معمارى ساخته شده است.
|
|
| بقعهٔ امامزاده ميرمحمد (محمد حنفيه)، خارك، بوشهر
|
|
| اين بقعه در جزيرهٔ خارک واقع شده و از يادگارهاى صدر اسلام است. اين بقعه يک گنبد هرمى شکل مضرس و يک گنبد کوچک مدور دارد. درون فضاى آن مزين به کاشيکارى ستاره‌اى و هشت ضلعى عهد مغول است و بر روى کاشى‌هاى آن تاريخ ۷۳۸ هجرى قمرى قيد شده است.
|
|
| مردم بر اين باورند که اين بقعه مدفن محمد حنفى فرزند حضرت اميرالمؤمنين (ع) است کتيبه‌اى بدين مضمون در آن وجود دارد : «هذه المشهد اميرالمؤمنين محمدبن اميرالمؤمنين علي».
|
|
| بقعهٔ امامزاده هاشم، پلور، تهران
|
|
| اين بقعه که در مسير جاده هراز، بين آب‌على و پلور قرار گرفته، مشتمل بر گنبدى دو پوشه از سنگ است که گنبد داخلى آن مدور و داراى دو رباط سنگى کنار هم است. تاريخ صندوق مرقد، سال ۱۰۸۹ هجرى قمرى است.
|
|
| بناى اصلى بقعه مربوط به زمان صفويان است که بارها تعمير شد و آخرين مرمت اساسى آن در سال ۱۳۴۶ انجام شده است.
|
|
| بقعهٔ امامزاده اسماعيل، ميانه
|
|
| اين بقعه که به مقبرهٔ کمال‌‌الدين نيز مشهور است، در قسمت جنوبى مسجد جامع ميانه واقع شده است. ديوارهاى آن با آجر ساخته شده و سطح خارجى گنبد آن با کاشى‌هاى فيروزه‌اى رنگ پوشيده شده است. در حال حاضر بقعه کاملاً نوسازى شده و از بناى اوليهٔ آن تنها کتيبه‌اى بر بالاى سر در بناى فعلى باقى مانده که تاريخ و نام بانى بنا را مشخص مى‌سازد.
|
|
| منارهٔ بلندى در صحن بقعه با آجر بنا شده که از نظر استحکام و زيبايى قابل توجه است ارتفاع مناره، ۱۳ متر و محيط قاعده پايين آن ۱۱ متر است؛ تاريخ ساختمان آن مطابق اشعار نقر شده بر روى سنگ بنا، سنهٔ ۱۲۵۸ هجرى است و سازنده‌اش مشهدى بايعرامعلى بن عوض قيد شده است.
|
|
| اين مناره داراى دو کتيبه سنگى است. يکى بالاى درى نصب شده که مدخل پلکانى است که به رأس مناره منتهى مى‌شود و ديگرى از داخل حياط ديده نمى‌شود و بايد از سمت کوچه آن را مشاهده کرد.
|
|
| بقعهٔ بى‌بى حوريه (خانم حوريه)، شالو، رشت
|
|
| اين بقعه در شالور، در کنار راه انزلى - رشت قرار دارد و گفته مى‌شود آرامگاه خواهر امام رضا (ع) و از دختران امام موسى کاظم (ع) است. بقعه تأسيساتى از قبيل زائرسرا، مسجد با دو گلدستهٔ بلند و زيباى کاشى‌کارى شده، سرايدارى عمومى و پارکينگ دارد.
|
|
| بقعهٔ بى‌بى دختران، شيراز (ايلخانيان)
|
|
| اين بنا در محلهٔ سه باغ شيراز واقع شده و بنايى چهار ضلعى است که در هر سمت آن درگاهى تعبيه گرديده است. فضاى گنبددار در مرکز بنا قرار دارد. اين بقعه به همراه مدرسه‌اى توسط قتلغ‌خان مخدوم شاه، دختر سلطان قطب‌الدين شاه جهان بن سلطان سيمور غتميش قراختايى و همسر امير مبارزالدين محمد - مؤسس سلسلهٔ آل‌مظفر - ساخته شد، اما بر اثر زلزلهٔ شيراز ويران گرديد. بعداً بقعه مجدداً تعمير ومرمت شد و در حال حاضر قسمتى از فضاى وسيع بقعه که مدتها مخروبه بود به دبستانى تبديل شده است. شخص مدفون در بقعه را ام عبداللّه از بانوان فاضل و احفاد فاطمهٔ زهرا مى‌دانند. اين بنا به شمارهٔ ۴۲۲ به ثبت تاريخى رسيده است.
|
|
|
|
| بقعهٔ بى‌بى زبيده بر بالاى تپه يا تلى کوچک از خاک بنا شده است. بناى اصلى بقعه شامل حرم کنونى است که در قرن نهم هجرى ساخته شده است. در آغاز دورهٔ قاجاريه، سرداب شرقى - غربى با دهليز ورودى و اتاق مجاور آن در شمال تپه به حرم افزوده شد و در بالاى آن نيز رواق و ايوان ساختند. سپس به سه طرف ديگر حرم، ايوان‌هاى ساده افزودند و بقعه را به صورتى که اکنون هست در آوردند. لوحه‌اى به خط نستعليق در رواق حرم قرار دارد که شرح مسافرت بى‌بى شهربانو و دخترش زبيده خاتون از کربلا و آنچه را که بر سر اين مادر و دختر رفته به طور کامل بيان مىکند.
|
|
|
|
| اين بقعه در روستاى فسنفر، در حومهٔ شهرستان سبزوار واقع شده و از بناهاى جالب عهد صفوى است. طرح بنا، از بيرون، هشت‌ضلعى به ابعاد ۳/۸۰ متر است. جرزهاى بيرونى آن از آجر بنا شده است، و هيچ‌گونه تزئينى در آن‌ها مشاهده نمى‌شود. ارتفاع اضلاع آن‌که در مجموع بدنهٔ بنا، پاى‌بست آن را تشکيل مى‌دهد به ۷/۵۰ متر مى‌رسد. چهار ايوان با مصالح اوليهٔ خشت در چهار جهت اصلى بنا موجود بوده است که امروزه فقط ايوان‌هاى شمالى و شرقى سالم باقى مانده‌اند و بقيه فرو ريخته‌اند. ايوان‌هاى موجود داراى قوس گهواره‌اى و به ابعاد ۳/۱۰×۷ متر است که در هر ديوارهٔ طولى آن‌ها، طاق‌نماى تزئينى ايجاد کردهاند. اين ايوان‌ها درهايى در انتها دارند که به داخل بقعه باز مى‌شوند و عرض درى که ايوان اصلى (شمالي) را به بقعه متصل مىکند، ۹۰ سانتى‌‌متر است.
|
|
| بناى بيلدارباشى که به امامزاده نيز شهرت دارد، از داخل داراى طرح مربع با طول ضلع ۶/۶۰ متر است. نقشهٔ چهارضلعى بنا از داخل به وسيلهٔ گوشواره‌هاى لچکى مقرنس‌کارى شده، به ۸ ضلعى و سپس به دايره تبديل شده است و در حد فاصل هر گوشواره - يعنى در ابتداى شروع گنبد - يک طاق‌نماى مقرنس‌کارى شدهٔ آجرى مشاهده مى‌گردد. گنبد بنا، ترکيب خود را از دست نداده است و نزديک به ۱۵ متر ارتفاع دارد و در سال‌هاى اخير روى آن را از بيرون، اندودِ نازکى از سيمان کشيده‌اند. داخل بنا، در اوايل دورهٔ قاجاريه، مرمت شده است، و آن را به طور حساب‌شده و دقيق سفيدکارى کرده، و خطوط مقرنس‌‌ها و حدفاصل اجزاى تشکيل دهندهٔ داخل را با رنگ لاجوردى کمرنگى بندکشى کردهاند. کليهٔ تعميرات توسط شخصى به نام استاد على‌‌اکبر تبريزى انجام پذيرفته است و اين مطلب را در داخل بنا و بر بدنهٔ گنبد نوشته و توضيح داده‌اند. ضريح موجود بر روى مقبره، مربوط به سال‌هاى اخير است.
|
