مرتع و مرتع‌داری

مرتع به اراضى داير يا باير اطلاق مى‌شود که رستنى‌ها در آن به ‌حالت طبيعى رشد کرده ميزان بارندگى آن منطقه نسبتاً کم باشد و به ‌وسيلهٔ حيوانات اهلي، وحشى مورد چرا واقع گردد و هيچ عاملى آن را محدود ننمايد.

در ضوابط و شرايط بهره‌بردارى از مراتع به‌ منظور چراى دام موضوع قانون حفاظت و بهره‌بردارى از جنگل‌ها و مراتع، مرتع به گونه زير تعريف شده است:

مرتع زمينى است اعم از کوه و دامنه يا زمين مسطح که در فصل چرا داراى پوششى از نباتات علوفه‌اى خودرو بوده با توجه به سابقهٔ چرا، عرفاً مرتع شناخته مى‌شود. اراضى که آيش زراعت هستند ولو آنکه داراى پوشش نباتات علوفه‌اى خودرو باشند مشمول تعريف مرتع نيستند.

يکى از تعريف‌هاى پذيرفته ‌شدهٔ مرتع در سطح بين‌المللى تعريف اتحاديهٔ مرتع‌داران آمريکا به‌شرح زير است:

کليه اراضى که داراى پوشش طبيعى هستند، به‌نحوى خوراک دام از آن تأمين مى‌شود و تجديد حيات آن به‌طرز طبيعى انجام مى‌پذيرد، هم‌چنين آن قسمت از اراضى که براى کمک به تجديد حيات طبيعى پوشش گياهى آن به‌طريقى انسان در آن دخالت مى‌کند و سپس آن را مانند ساير مراتع اداره مى‌کند، مرتع ناميده مى‌شود.

علم نگهدارى و بهره‌بردارى از مراتع را به ‌گونه‌اى که جامعهٔ گياهى به‌نحو مطلوب حفظ شود و به‌ ساير منابع چون آب، خاک، و غيره زيانى وارد نشود مرتع‌دارى گويند.

مرتع يکى از اکوسيستم‌هاى جاافتاده از نظر تاريخي، جغرافيائى و طبيعى محسوب مى‌شود و عامل عمده‌اى در تنظيم زنجيرهٔ غذائى به‌ مفهوم اکولوژيک آن است. مرتع جزء منابع تجديد شونده به حساب مى‌آيد ولى تجديد حيات طبيعى آن در صورت تخريب آسان نيست. از اين رو لزوم بهره‌بردارى صحيح و نگهدارى آگاهانه از مراتع که موضوع علم مرتع‌دارى است آشکار مى‌شود.