|
|
|
| استان سمنان در دوران باستان، بخشى از چهاردهمين ايالت تاريخى ورن (ورنه) از تقسيمات شانزده‌گانه اوستايى بود. برخى از دانشمندان اين ايالت را گيلان فعلى مى‌دانند، ولى قدر مسلم اين که ورن يا ورنه متشکل از صفحات جنوبى البرز و خوار شمال سمنان، دامغان، خوار، دماوند، فيروزکوه، شهميرزاد، لاسگرد، ده نمک و آهوان، قوشه، ويمه و نقاط کوهستانى مازندران بوده است.
|
|
| در تمام دوره حکومت مادها و هخامنشيان، کوميسنه يا کوميشان (قومس بعد از اسلام) جزو ايالت بزرگ پارت يا پرتو به شمار مى‌رفت. در اين دوره سمنان شهر سرحدى ايالت‌هاى پارت و ماد محسوب مى‌شد. به همين علت برخى از مورخان، زمانى اين شهر را جزو مادها و گاهى جزو پارت‌ها به حساب مى‌آورند.
|
|
| اين ايالت که در زمان ساسانيان به پشتخوارگر تغيير نام داده شامل همان شهرهايى بود که در ايالت ورن وجود داشتند. حد غربى اين ايالت، خوار (گرمسار فعلي)، حد شرقى آن شاهرود و حد شمالى ايالت پشتخوارگر، کوهستان‌هاى جنوبى طبرستان بود.
|
|
| سمنان در دوره‌‌هاى بعد از اسلام جزو سرزمين تاريخى قومس (کومش) به شمار مى‌آمد. نام جغرافيايى قومس تا اواخر دوران قاجاريه بر سر زبان‌ها بود، ليکن در دوران حکومت رضاخان، سمنان در شمار شهرهاى استان دوم، يعنى مازندران در آمد.
|
|
| در آغاز سال ۱۳۴۰ هجرى شمسى، طبق تصويب‌نامه هيأت وزيران ايالت کومش سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام، سنگسر (مهدى شهر فعلي) و شهميرزاد و نقاط تابعهٔ آنها از نظر تقسيمات کشورى به نام فرماندارى کل سمنان نامگذارى شد و مرکز حکومت آن نيز در شهر سمنان مستقر شد.
|
|
| در سال ۱۳۵۵ هجرى شمسى طبق تصميم دولت وقت، با اضافه شدن دماوند، فيروزکوه، گرمسار و ورامين فرماندارى کل سمنان به استان تبديل شد و مرکز آن نيز کماکان شهر تاريخى سمنان باقى ماند. البته طبق تقسيمات کشورى سال‌هاى اخير، سه شهر دماوند، فيروزکوه و ورامين از استان سمنان جدا شدند.
|
|
| وضعيت اجتماعى و اقتصادى استان
|
|
| براساس آمارگيرى جارى جمعيت سال ۱۳۷۰، جمعيت استان سمنان ۲۴۱۴۵۷ نفر بود که از اين تعداد ۰۰۰۲۸۲ نفر (۶۱/۷ درصد) در مناطق شهرى و ۰۰۰۱۷۵ نفر ديگر (۳۸/۳ درصد) در مناطق روستايى سکونت داشتند.
|
|
| شهرستان شاهرود در چهار دوره سرشمارى (۷۰-۶۶-۵۵-۱۳۴۵) بيشترين تعداد جمعيت را، نسبت به سه شهرستان ديگر، داشت. در اين چهار دوره به ترتيب ۴۳/۴، ۴۴/۱ و ۴۴/۳۳ درصد از کل جمعيت استان سمنان در شهرستان شاهرود جاى داشتند. در رتبه دوم از نظر تعداد جمعيت، شهرستان سمنان با ۲۴/۲، ۲۴/۴، ۲۵/۷، ۲۶/۲۶ درصد از کل جمعيت استان قرار داشت. شهرستان دامغان و گرمسار به ترتيب در رتبه سوم و چهارم از نظر تعداد جمعيت نسبت به کل جمعيت استان قرار داشتند.
|
|
| از نظر تراکم نسبى جمعيت، در سال ۱۳۷۰ در هر کيلومتر مربع در کل استان پنج نفر زندگى مى‌کردند. کم‌ترين تراکم مربوط به شهرستان شاهرود با ۳/۹۴ نفر و بيشترين تراکم مربوط به شهرستان گرمسار برابر ۷/۰۳ نفر در هر کيلومترمربع بود. با توجه به آمارهاى ارائه شده در خصوص تراکم نسبى جمعيت، مشخص مى‌شود که اولاً توزيع جمعيت و تراکم آن در اين استان يکسان نيست و در ثانى، آهنگ افزايش آن با مقايسه تراکم نسبى سال‌هاى گذشته از ميزان مساوى تبعيت نمى‌کند، بلکه توزيع آن در شهرستان‌هاى مختلف بيشتر تابع عوامل طبيعى، اقتصادى و متأثر از عوامل اجتماعى، ادارى و سياسى است.
|
|
| در سال ۱۳۷۰ نسبت جنسى جمعيت استان ۱۰۵/۴ بود. در اين سال پائين‌ترين نسبت جنسى در گروه‌هاى عمده سنى در گروه ۲۹-۲۵ ساله و برابر ۹۸ بود و بالاترين نسبت جنسى در گروه‌هاى عمده سنى در گروه سنى ۶۵ ساله و بيشتر، برابر ۱۲۰ نفر بود. کم‌ترين تعداد زن در گروه سنى ۶۵ ساله به بالا نسبت به تعداد مردان بود. همچنين کم‌ترين مرد در گروه عمده سنى ۲۹-۲۵ ساله نسبت به تعداد زنان بود.
|
|
| استان سمنان از نظر اقتصادى جايگاهى در خور توجه را در اقتصاد کشور دارد. اين استان به خاطر موقعيت جغرافيايى، اقليم بيابانى و نيمه‌بيابانى و محدوديت‌هاى ديگر مانند آب و خاک، از موقعيت کشاورزى مطلوبى برخوردار نيست. از کل ۸۰۰۱۵۳۹ هکتار مساحت استان، اراضى مستعد کشاورزى معادل ۲۲۰ هزار هکتار است. اراضى زير کشت معادل ۶۰۰۱۸۶ هکتار (۸۳/۲ درصد آبى و ۱۶/۸ درصد ديم) است که اين رقم تنها دو درصد مساحت استان است. از اين مقدار در حدود ۵۹۶۱۷۲ هکتار زير کشت محصولات سالانه است که عمده‌‌ترين آنها به ترتيب گندم و جو، سيب‌زمينى، پنبه (وش) بومى و ورامينى، يونجه، اسپرس، شبدر و چغندرقند است.
|
|
| استان سمنان با ۵/۵ ميليون هکتار مرتع و ۲/۵ ميليون واحد دامى يکى از قطب‌هاى دامپرورى کشور است. هر خانواده دامدار در استان طبق آمار سال ۱۳۶۷ به طور متوسط ۸۰ رأس گوسفند و بره يا بز و بزغاله داشت که تقريباً دو برابر شاخص مذکور در سطح کشور (۳۸ رأس) بود.
|
|
| بخش صنعت استان به خاطر نزديکى به استان تهران، دارا بودن شبکه ارتباطى پيشرفته و راه‌آهن با استان‌هاى تهران، خراسان، مازندران و جنوب کشور (به ويژه راه جديدالاحداث استان سمنان به استان اصفهان) و کشف ذخاير معدنى مهم، طى سال‌هاى اخير از اهميتى ويژه برخوردار شده است.
|
|
| استان سمنان يکى از قطب‌هاى صنعتى کشور است. براساس اطلاعات موجود علاوه بر واحدهاى صنعتى در حال توليد، نزديک به ۱۳۹۰ واحد ديگر در دست احداث است. در حال حاضر ۵۰۵ واحد صنعتى با اشتغال ۷۲۸۱۳ نفر در سطح استان مشغول توليد هستند که از اين تعداد، ۲۸۵ واحد در شهرستان سمنان (۵۶ درصد)، ۸۶ واحد در شاهرود (۱۷ درصد)، ۶۸ واحد در گرمسار (۱۳ درصد) و ۶۷ واحد ديگر در دامغان (۱۳ درصد) مستقر است.
|
|
| از کل واحدهاى در حال توليد، صنايع کانى غيرفلزى با ۱۸۲ واحد و ۴۱۸۵ نفر اشتغال در مقام اول و صنايع سلولزى با ۲۱ واحد و اشتغال ۲۰۱ نفر در مقام آخر قرار دارند. در ضمن بيشترين اشتغال مربوط به صنايع نساجى و چرم با تعداد ۴۶۱۲ نفر است.
|
|
| استان سمنان از نظر تنوع مواد معدنى يکى از مناطق غنى کشور به شمار مى‌آيد. اين استان در سال ۱۳۶۸ داراى ۶۱ معدن بود که از نظر تعداد بعد از خراسان و تهران و از نظر ميزان استخراج (۲۴۴۳ هزار تن) در مقام پنجم کشور قرار داشت. براساس اطلاعات مربوط به سال ۱۳۷۰ تعداد معادن در حال بهره‌بردارى استان به ۷۳ فقره با ميزان استخراج ۲۶۷۵ هزار تن رسيد. معادن فعال استان را زغال‌سنگ، کروميت، گچ، نمک، سيليس، سولفات دوسود، دولوميت، پتاس، خاک‌هاى صنعتى، مس، سرب، روى، بوکسيت، منگنز، گوگرد، فسفات و غيره تشکيل مى‌دهند.
|
