اسباب‌بازى در سه‌سالگى الى پنج‌سالگى (۳)

ما در اينجا اسباب‌بازى‌هاى مناسب را از غيرمناسب جدا کرديم. بزرگسالانى يافت مى‌شوند که عقيده دارند اين تقسيم‌بندى بى‌اهميت است. چون مى‌گويند بچه براى خود تخيلاتى دارد و مطابق ذوق و سليقهٔ خود چيزى از ميان اسباب‌بازى‌ها انتخاب مى‌کند. اما اين عقيده واقعيت ندارد زيرا طفل ممکن است از يک قطعهٔ ساده برحسب تخيلات خود چيزى مجسم کند؛ مثلاً در يک قطعه چوب به نظر او عروسکى بيايد ولى اسباب‌بازى‌هاى بد و نامناسب دايرهٔ تخيلات را تنگ‌تر مى‌کند و چه بسا سليقه را از بين مى‌برد. بنابراين به‌طور قاطع با انتخاب اسباب‌بازى‌هاى بد و نامناسب مبارزه کنيد.

بعد از سه ماهگى نوبت انتخاب کالسکهٔ عروسک استکه بايد کوچک و ساده باشد. قشنگ‌ترين و ساده‌ترين آنها از نوع حصير است. البته مى‌تواند از جنس ديگرى نيز باشد. براى تختخواب عروسک و گهواره و کالسکه مى‌توانيم وسايل آنها را شخصاً بدوزيم. گلدوزى و توردوزى و نواردوزى روى اين وسايل هنوز ضرورتى ندارد. دوختن لباس يا بافتن توسط دو ميل و يا يک ميل براى عروسک و يا حيوانِ محبوبش شادى آفرين است. کودک، لباس کند و يا پوشاندن به عروسک‌ها را از شما ياد مى‌گيرد. پس بايد لباس‌ها را خوب و محکم بدوزيم که زود پاره نشوند.

ظروف غذاخورى براى عروسک و يا حيوان، يک شانه و با يک برس از وسايل ضرورى و لازمى هستند که خيلى مورد علاقه و استفاده قرار مى‌گيرند. از همه محبوب‌تر يک تختخواب براى عروسک و يا حيوان است. در اين زمينه نيز سليقه‌هاى تعجب‌آورى در کودکان مشاهده مى‌کنيم . براى دختر چهار ساله‌ام در عيد کريسمس يک تختخواب عروسکم بسيار قشنگ هديه گرفتم که آن را شخصاً به يک نجار سفارش داده بودم اما دخترک مدت‌ها به آن توجه نکرد بلکه با لذت فراوان عروسک و خرسش را روى چهارپايه‌اى مى‌خواباند. بچه‌ها از داشتن يک اشکاف و يک کمد کوچک و يک چمدان براى عروسک بسيار خوشحال مى‌شوند. بارها و بارها وسايل را مرتب داخل آنها مى‌گذارند و دوباره بيرون مى‌ريزند.

در ايام عيد خريد و فروش آشپزخانهٔ عروسک و دکان، بازار گرمى دارد. در چهار پنج سالگى مدل‌هاى سادهٔ آنها بسيار مناسب هستند. با آشپزخانه‌هاى بزرگ‌تر و دکان‌هاى بزرگ‌تر بچه‌ مدرسه‌ها مى‌توانند به خوبى بازى کنند. يک آشپزخانه و دکان کوچک را مى‌توان شخصاً از يک جعبه درست کرد، بدين ترتيب که داخل ديواره‌هاى جعبه را کاغذ ديوارى مى‌چسبانيم با قطعات کوچک که داخل جعبه مى‌چسبانيم و آن را تقسيم‌بندى به شکل آشپزخانه بو يا دکان مى‌سازيم و با وسايل کوچک متعلق به آنها تزئين مى‌کنيم.

با اسباب‌بازى‌هائى که بتوان چيزى را نمايش داد طفل مدت‌ها سرگرم مى‌شود. اول چند تا خانهٔ کوچک و يکى دو تا حيوان بخريد و ببينيد که آيا زمان اين بازى رسيده است؟ کليهٔ اشياء بايد جنسش سفت باشد و خيلى کوچک نباشد. وسايلى يافت مى‌شوند که مى‌توان با آنها شهر، روستا، مزرعه، کشاورزى،طويلهٔ حيوانات و باغ‌وحش نمايش داد. براى تکميل اين بازى بايد حتماً فيگور انسان نيز تهيه کنيد. طفل مى‌تواند با آنها داستان‌سازى کند و استعداد خود را به ظهور برساند. به نظر من هر چيز با جنگ سر و کار دارد مانند: سرباز، زره‌پوش، تانک و غيره نبايد در دسترس کودک باشد.

- با اسباب‌بازى‌هاى کوکى چکار کنيم؟

آنها به‌صورت آدمک، سوسک، موش و انواع وسايل موتورى، به طفل شادى مى‌بخشند اما مدت آن زياد طول نمى‌کشد و نمى‌تواند طفل را مدتى مديد سرگرم کند، به علاوه زود خراب مى‌شوند. بنابراين فقط در بعضى مواقع به‌عنوان يک سورپريز آن را به طفل هديه مى‌کنيم.

هر مادرى وقتى مى‌بيند که فرزند وى به تنهائى مشغول بازى است، خوشحال مى‌شود، چون اين امر براى تکامل شخصيت و پيشرفت او بسيار مهم است. در اين زمينه نيز اطفال داراى استعددهاى متفاوتى هستند، يکى دوست دارد مدت‌ها بازى کند و تنها نيز بازى کند و ديگرى برعکس. در اينجا مهم است که به طفل اشيائى بدهيد که بتواند با آن خود را سرگرم کند زيرا براى اين دسته از اطفال (آنهائى که ميل به بازى ندارند و نمى‌توانند خود را سرگرم کنند) اسباب‌بازى‌هاى ساخته شده جالب نيست بلکه مصالح و مواد اوليه جالب است زيرا طفل شما مى‌خواهد وقتى بزرگ‌تر شد چيزى بسازد و چيزى اختراع کند. چه بسا ايده‌هاى ارزنده و مثبت بزرگسالان در اين زمان در فکر آنها نقش بسته است.

پس روى اين اصل گاه‌گاهى به طفل خود وسايلى براى نقاشى و زنگ‌آميزى بدهيد. مثلاً يک تخته سياه با کچ که مى‌توان نخته را روى ديوار يا روى اشکاف نصب کرد.

ساده‌تر از آن کاغذ و مدادرنگى است که در اختيار طفل بگذاريد. با مداد چرمى و ماژيک، طفل مى‌تواند به بهترين نحو نقاشى و رنگ‌آميزى کند. استعداد نقاشى و رنگ‌آميزى کمى ‌کُندتر از ساختمان‌سازى در طفل تکامل مى‌يابد. اما همين قدر که مدادى به‌دست بچه بيفتد با شوق شعفِ خاصى روى کاغذ خطوطى مى‌کشد. لطفاً بگذاريد هر چقدر دلش مى‌خواهد خط بکشد و نقاشى و رنگ‌آميزى کند. اگر هميشه کاغذ و مداد رنگى در اختيارش بگذاريد، ديوارها و کاغذ ديوارى در امان خواهند ماند. در اين زمينه نيز خود را دخالت ندهيد، و هرگز از او سؤال نکنيد: 'اين چيست که نقاشى کرده‌اي؟' هيچ پيشنهائدى به او ندهيد او خود طبيعتاً روز به روز پيشرفت خواهد کرد. کار او را اصلاح نکنيد. بهتر است که تشويق کنيد اما اين کار را زياد از حد انجام ندهيد و براى يک نقاشى سادهٔ او آنقدر ابراز وجد نکنيد مثل آنکه بزرگ‌ترين هنرمند است.

اولين خط کشى‌هاى او (دو سالگى) هيچ شباهتى به هيچ شئى و جاندار ندارد. و شما هرگز نبايد سؤال کنيد 'اين چيست که کشيده‌اي؟' طفل از سال سوم تولد براى خطوطى که کشيده اسمى مى‌گذارد: 'اين يک خانه است' ، 'اين يک ساختمان است' و غيره. اما هيچگونه شباهتى با اصل در آن نمى‌بينيد. در چهار سالگى نقاشى‌ها تا اندازه‌اى شبيه اصل مى‌شوند. طفل اشياء محيط اطراف خود را مثل خانه و انسان و حيوان نقاشى مى‌کند البته کماکان با تصوير و فيگور غيرقابل تشخيص. تماشا، پى‌گيرى و جمع‌آورى نقاشى اطفال کار بسيار جالبى است.

طفل خود را خوشحال مى‌کنيد اگر قاب عکسى براى وى بخريد و يک نقاشى جالب در آن آويزان کنيد و گاه‌گاهى آن را با نقاشى‌هاى ديگر تعويض نمائيد.

تمايل به بازى با خمير بين سه سالگى تا چهار سالگى پيدا مى‌شود. پيشرفت در اين زمينه مانند نقاشى است. در بازى با خمير استعدادهائى مختلف در ساختن نشان داده مى‌شود. کودکانى يافت مى‌شوند که با سهولتى شگفت‌آور اشکال مختلف مى‌سازند. وعدّهٔ ديگرى بسيار کُند و بطئى هستند.

- با چه وسائل ديگرى مى‌توان طفل را مشغول داشت؟

يک قيچيِ کُند به او بدهيد، او مى‌تواند مدتى با آن کاغذ ببُرد. بچه‌هاى خيلى با شوق مهره‌ها را نخ مى‌کنند. اگر مقدارى مرواريد و يا مهره داشته باشند مى‌توانند اوّلين گردن‌بند را براى خود درست کنند و به دوستان خود نيز هديه بدهند. البته در اين کار بايد او يارى کنيد. بازى با پازل نيز براى اطفال شادى آفرين است. و بالأخره کودکان در کاردستى نيز غافل نمى‌مانند: دوختن، بافتن، تابيدن، آرى حتى گاهى با دوک.