|
|
|
| شهر لور ساسانى در محدودهٔ انديمشک واقع شده که تا قرون وسطى آباد بود ولى پس از آن ويران شد.
|
|
| شهر مادى اندركش (اندرقاش)، دهكده اندرقاش، مهاباد
|
|
| اين شهر تاريخى حوالى دهکده‌اى به همين نام در ۱۰ کيلومترى بخش حومهٔ شهرستان مهاباد و يک کيلومترى راه آسفالتهٔ مهاباد - اروميه واقع شده است.
|
|
| بطلميوس از اين شهر تاريخى که متعلق به دورهٔ مادها است ذکرى به ميان آورده و آن را «داروشاه» ناميده است. راولينسون نويسندهٔ انگليسى آن را «دارياسي» مى‌نامد و در حال حاضر «درياس» نام دهکدهٔ کوچکى است که در ۱۱ کيلومترى شمال مهاباد قرار دارد.
|
|
| در نزديکى ويرانه‌هاى اندرکش دخمه‌اى به نام راکا است که از لحاظ سبک و شيوهٔ حجارى شبيه دخمه‌هاى هخامنشى در تخت‌جمشيد و نقش رستم فارس است.
|
|
| شهرها و تپههاى باستانى، استان ايلام
|
|
| استان ايلام با توجه به قدمت تاريخى، صدها محوطه و تپهٔ باستانى را در خود جاى داده است.
|
|
| در محدودهٔ بخش هليلان شهرستان شيروان چرداول حدود ۱۶۰ تپه باستانى مشهود است. اين شهرهاى ويرانه و تپههاى باستانى رازهاى ناگفته‌‌اى از سرگذشت تاريخى اين منطقه و استان ايلام را در ميان خود پنهان کرده‌اند که با پژوهش و تحقيق عيان خواهند شد.
|
|
| در زير به تعدادى از شهرها و تپههاى باستانى و تاريخى مهم استان ايلام اشاره مى‌شود.
|
|
| مجموعهٔ آثار كلات نادرى، مشهد
|
|
| حصار کلات که در فاصلهٔ ۱۸۰ کيلومترى شمال مشهد واقع شده است، مانند دره‌اى است که توسط دو رشته‌کوه مرتفع محاصره گرديده باشد، و داراى طول و عرض تقريبى ۳۵ و ۱۰ کيلومتر مى‌باشد. آثار باستانى اين منطقه به دورهٔ نادرشاه تعلق دارند و عبارت‌اند از :
|
|
| - برج‌هاى ديده‌بانى در اطراف شهر کلات که برخى از آنها باقى مانده‌اند و در فاصلهٔ سال‌هاى ۱۱۵۵ و ۱۱۶۰ هجرى قمرى ساخته شده‌اند.
|
|
| - کتيبهٔ نادرى واقع در خارج از قلعهٔ نادرى (دربند نفتى) به زبان ترکى و خط نستعليق بر بدنهٔ کوه کنده شده است.
|
|
| - دروازهٔ ورودى واقع در کلات نادري.
|
|
| - دروازهٔ دهچه واقع در کلات نادري.
|
|
| - دروازهٔ چوب‌بست واقع در کلات نادري.
|
|
| - دروازهٔ گشتانه واقع در کلات نادري.
|
|
| - دروازهٔ نفتى واقع در کلات نادرى
|
|
| - دربند ارغون‌شاه.
|
|
| - دربند نفتى
|
|
| - تخت نادر که شامل مجموعهٔ بنايى است و بر روى تپه‌اى نزديک به دروازهٔ نفتى و به امر نادرشاه ساخته شده و اکنون آثارى از آن بناها برجاى مانده است.
|
|
| - عمارت خورشيد که مربوط به عهد نادرشاه است.
|
|
| - آب‌انبارهاى تاريخى عهد نادرشاه، واقع در روستاى خشت در ۴ کيلومترى شمال کلات.
|
|
| - سد نادرى واقع در چند کيلومترى شمال کلات نادرى که به «سد شرق» نيز موسوم است. اين سد که بر روى رودخانهٔ عميقى بنا نها شده، مربوط به دورهٔ سلجوقى است؛ ولى به نام نادرشاه شهرت يافته است.
|
|
| - مسجد نادرى که با گنبدى ساقه‌بلند با روکش کاشى‌کارى به امر نادرشاه افشار ساخته شده است.
|
|
| محلهٔ باستانى سورو، بندرعباس
|
|
| محلهٔ سورو، در غرب شهر بندرعباس قرار دارد. از اين محل سکه‌هاى متعدد مربوط به دوران مختلف، به ويژه دوران ساسانى، صفوى و قاجارى به دست آمده است که اکنون در موزهٔ بندرعباس نگهدارى مى‌شود.
|
|
| از سکه‌هاى مکشوفه چنين برمى‌آيد که ملوک هرمز صاحب ضرابخانه بوده‌اند و به غير از مسکوکات مس و نقره، مسکوکات طلا هم ضرب مى‌کرده‌اند. در سال ۱۹۲۵، تعداد ۶۴ سکهٔ طلا ضرب ملوک هرمز و جرون در قريهٔ گودو کشف شده است.
|
|
| محوطهٔ باستانى ارجان، بهبهان
|
|
| محوطهٔ باستانى ارجان در فاصلهٔ ۱۰ کيلومترى شمال بهبهان قرار گرفته است. اين محوطه در سال ۱۳۱۰ هـ.ش در فهرست آثار ملى به ثبت رسيده است و نزديک به ۵۰۰ هکتار وسعت دارد. شهر ارجان ۶ دروازه به نام‌هاى دروازه اهواز، رشيحصر، ميدان، کيالين و شيراز و اضافه داشته است. بزرگترين تل شهر ارجان، تل همايون يا تل حومه است. جلوى تل همايون دروازه نام دارد و احتمالاً يکى از شش دروازهٔ شهر بوده است. خانهٔ شاه که امروزه ويرانهٔ آن به سراى ملک معروف است، در جنوب شرقى شهر قرار دارد. هنوز در اطراف اين محل خرابه‌‌هايى به نام بازار ارجان معروف است. در شمال شرقى اين ناحيه، خانه شاه قرار داشته است. با آغاز سدهٔ ۵ هـ.ق عواملى چند از جمله شکست سد ارجان و ناامنى منطقه، اين شهر به تدريج به ويرانى نهاده و به مرور شهر بهبهان در کنار آن پديد آمده است.
|
|
| محوطهٔ باستانى مارليك، سفيدرود، رودبار
|
|
| در کرانهٔ شرقى سفيدرود رودبار، درهٔ زيبايى به نام «گوهررود» وجود دارد که به علت حاصل‌خيزى خاک و رطوبت و ملايمت هوا، از بهترين نقاط منطقهٔ رحمت‌آباد رودبار به شمار مى‌رود.
|
|
| در درهٔ گوهررود، تپه‌هايى بزرگ و کوچک به چشم مى‌خورند که از دوران باستان برجاى مانده‌اند. تپهٔ مارليک، يکى از مهم‌ترين آن‌هاست. تپههاى باستانى گوهر رود، از جمله مارليک، بقاياى يک تمدن باستانى فراموش شده را در دل خود پنهان کرده‌اند. در ميان تپهها، پنج تپهٔ مارليک، زينب بيجار، دور بيجار، پيلاقلعه و جازم کول مهم‌تر و غنى‌تر از ديگر تپهها هستند. باستان‌شناسان معتقدند، ميان اين تپهها، روابط نزديک برقرار بوده است. تپهٔ مارليک که گنجينه‌اى ارزنده از هنر و تمدن بشرى را در طول قرن‌ها در خود پنهان و حفظ کرده، در حقيقت، يک تپهٔ طبيعى و صخره‌اى است که از سنگ‌هاى سولفات آهن تشکيل شده است. بررسى لايه‌هاى طبيعى و زيرين تپه نشان مى‌دهد که شکاف‌هايى بزرگ در درون تپه ايجاد کرده‌اند. گروهى از پژوهش‌گران معتقدند نام مارليک برگرفته از انبوه مارهايى است که در اين تپه زندگى مى‌کنند. بدين‌گونه، افسانهٔ مار و گنج در اين تپه مصداق واقعى پيدا کرده است. اما بعضى، واژهٔ مارليک را يک واژهٔ تاريخى مى‌دانند که از و جزء «مارد» و «ليک» به معنى «قوم مارد» ساخته شده است. اگر اين نظريه درست باشد، گنجينهٔ مارليک به قوم آمارد تعلق دارد. کاوش‌هاى مارليک، در سال‌هاى ۴۱-۱۳۴۰ هـ.ش با همکارى دانشگاه تهران و ادارهٔ باستان‌شناسى انجام گرفت. در بررسى تپههاى باستانى و منطقهٔ رحمت‌آباد، انبوهى ظرف شکستهٔ سفالى که در سطح دره‌ها پراکنده بود، ديده شد.
|
|
| در يکى از تپههاى باستانى درهٔ گوهررود، يک گمانه‌زنى آزمايشى به طول سه متر و عرض دو متر به انجام رسيد و نتايجى دور از انتظار به دست آمد. به عبارتى، در مدتى کم‌تر از دو روز، با کاوش آزمايشى، آثارى گران‌بها و تاريخى يافت شد که از آن جمله مى‌توان به کشف دو مجسمهٔ کوچک گاو مفرغى، دو مهر استوانه‌اى، چهارده دکمهٔ طلا و آثار جالب ديگر که نشان‌دهندهٔ اهميت باستانى اين تپهها هستند، اشاره کرد.
|
|
| در مراحل اوليهٔ کاوش، آثار ساختمانى چهار ديوارى پديدار شد که در حدود ۳۰ متر مساحت دارد و به نظر مى‌رسد که آرامگاه يا معبد است. در اين آرامگاه، اشيايى مانند ظروف نقره‌اى با لولهٔ بلند طلا و نقش‌هاى افسانه‌اى، يک تبر مفرغيِ دو سر و انبوهى سرپيکان مفرغى پيدا شد. در ادامهٔ کاوش، وضعيت اصلى تپه که معرف آرامگاه و گورستان اقوام فراموش شدهٔ باستانى بود آشکار شد.
|
|
| احتمال مى‌رود که اين تپه، آرامگاه خصوصى فرمان‌روايان و شاهزادگان محلى بوده است که در اواخر هزارهٔ دوم و اوايل هزارهٔ اول پيش از ميلاد در اين منطقه حکومت مى‌کرده و مردگان خود را، بنا بر سنن و آيين‌هاى قومى که در آن دوره رايج بود به همراه اشياء و آثار قيمتى در اين آرامگاه‌ها به خاک مى‌سپرده‌اند. زمانى که سه چهارم کاوش در تپه انجام شد، در حدود ۲۵ آرامگاه يا اتاق آرامگاه در آن کشف شد. در چند آرامگاه نيز بازماندهٔ استخوان‌هاى انسان بدست آمد؛ اما در همهٔ اتاق‌ها، بى‌استثناء، اشيايى مانند ظروف مفرغى، ظرف‌هاى سفالين، دکمه‌هاى تزئينى، انواع سرگرز، پيکان، شمشير، خنجر، مجسمه‌هاى برنزى و سفالى، کلاه‌خود، سرنيزه، مچ‌بند و اسباب و افزارى ديگر پيدا شد. در ميان اين آثار، انبوهى گوش پاک‌کن طلا و برنز، ناخن پاک‌کن طلا و مفرغ، سوزن‌هاى طلا و مفرغ، دوک پشم‌ريسى و وسايلى از اين گونه به دست آمد که معرّف فرهنگ و طرز زندگى اين اقوام هستند. پارچه‌هاى به دست آمده از تپهٔ مارليک، نشانهٔ ظهور و پيشرفت صنعت بافندگى در هزاران سال پيش در ايران، و به ويژه در گيلان، هستند.
|
|
| در کاوش‌هاى مارليک، حدود ۱۱ مُهر نيز بدست آمد که خط‌‌ها و نقش‌هاى جالب دارند. از جمله آنها مُهرى است که روى آن خط ميخى حک شده است يا هرى ديگر که مجلس شکار را نشان مى‌دهد. به گفتهٔ باستان‌شناسان، اين مهرها به يک هزار سال پيش از ميلاد؛ يعنى به ۳۰۰۰ هزار سال پيش مربوط‌اند. آثار و نشانه‌هاى کنده شده و طرز کنده‌کارى آنها، پيشرفت تمدن در گيلان را نشان مى‌دهد. کاوش‌هاى مارليک، يکى از بى‌سابقه‌ترين کاوش‌هاى جهان است؛ زيرا تاکنون کم‌تر ديده شده است که در کاوش‌هاى باستان‌شناختى گنجينه‌اى چنين گران‌بها چه از نظر کميت و چه از حيث کيفيت، به دست آيد.
|
|
| در اين کاوش‌ها هم‌چنين، انبوهى جام‌هاى طلا، نقره، مفرغ، موزائيک، چينى و بدل چينى بدست آمد. در ميان جام‌هايى که در اين کاوش‌ها بدست آمد، نمونه‌هاى بى‌مانند وجود دارد که در هيچ يک از کاوش‌هاى علمى جهان مانند آنها پيدا نشده است. از آن ميان «جام مارليک» را مى‌توان نام برد که از زر ناب است و ارتفاع آن به ۱۸ سانتى‌متر مى‌رسد . ارتفاع نقش برجسته‌هاى اين جام تا دو سانتى‌متر نيز مى‌رسد که نشان‌دهندهٔ مهارت استادکارى است که با ضربات چکش آن را آفريده است. نقش وسط جام، درخت زندگى است و در دو سوى درخت دو گاو بال‌دار ديده مى‌شوند که در حال بالا رفتن از درخت هستند. نمايش بدن حيوان به حالت نيم‌رخ و نمايش سرِ آنها از روبه‌رو، از ويژگى‌هاى هنر ايرانى است و همين هويت ايرانى جام و سازندهٔ آن را نشان مى‌دهد. در کف جام، يک گل تزئينى زيبا نقش شده است و در ميان گل، نقش خورشيد ديده مى‌شود که شعاع‌هاى خود را به طور منظم پراکنده کرده است.
|
|
| ديگر گستره‌هاى باستانى استان گيلان عبارت‌اند از: محوطهٔ باستانى حوزهٔ رستم‌آباد شامل گورستان‌هاى باستانى کلورزک جوين و دگاميان. محوطه‌هاى باستانى حوزهٔ روستاهاى حليمه‌جان و شهران شامل شاه‌پير، لامه‌زمين، ررک و لات. محوطه‌هاى باستانى ديلمان شامل قلعهٔ کوتى، کوه‌پس و حسن محله، محوطه‌هاى باستانى اشکور پايين شامل سخانيان، شاه‌جان، لسبو، ميارکشه، سنجددره، شوک، ديورود و دماجان‌کش. محوطه‌هاى باستانى حوزهٔ امام و سمام شامل بنه زمين، چاکرود، سياه‌کوه، امام، سمام و کَجيد. محوطه‌هاى باستانى رحمت‌آباد شامل کلشى تپه (دورهٔ پارت - ساسانى)، دفراز، رشى، چشمه لنگه، سندس، دره‌دشت و دشت‌ويل. محوطه‌هاى باستانى عمارلو شامل آسيابر، داماش، خرسچاک، کرفسچال و سيبون. محوطه‌هاى باستانى حوزه تالش شامل آق‌اولر، قلعهٔ ليسار، حسن زمينى و وسِکه (ميان رود). گرد کول پا تپهٔ گور، در ۱۲ کيلومترى تنکابن مربوط به هزارهٔ اول پيش از ميلاد.
|
