|
|
|
|
|
| در تهيه مصاحبه، به‌ويژه مصاحبه خبري، موفقيت در انجام مصاحبه بستگى به کوشش خبرنگار در مطالعه و تحقيق قبلى درباره مصاحبه و مصاحبه‌شونده دارد.
|
|
| خبرنگارى که اطلاعات ناچيزى درباره موضوع مصاحبه و مصاحبه‌شونده دارد، معمولاً مصاحبهاى ناقص تهيه کرده و براساس اطلاعات ناقص به‌دست آمده، خبرى ناقص تهيه مى‌کند.
|
|
| داشتن آمادگى قبلى مى‌تواند در موارد زير به خبرنگار کمک کند:
|
|
| ۱. مصاحبه‌شونده متوجه مى‌شود که خبرنگار در کار خود جدى است و اطلاعاتى درباره موضوع مورد مصاحبه دارد.
|
|
| ۲. وقت مصاحبه با طرح مطالب که امکان به‌دست آوردن آن از راه‌هاى ديگر ممکن است، تلف نمى‌شود و مصاحبه به موضوع‌هاى اصلى اختصاص خواهد يافت.
|
|
| ۳. تحقيق قبلي، امکان طرح پرسش‌هاى مهم را به‌وجود مى‌آورد که در غير اين صورت ممکن است پرسيده نشود. خبرنگارى که مجهز و با تحقيق قبلى به مصاحبه مى‌رود، مى‌تواند سؤال‌هاى مناسبى طرح کند.
|
|
| ۴. جريان مصاحبه در کنترل خبرنگار خواهد بود و امکان طرح مسائل پيش پا افتاده ضعيف است.
|
|
| ۵. ارزيابى مطالب مصاحبه‌شونده در جريان مصاحبه امکان‌پذير خواهد بود.
|
|
| بايد توجه داشت در مواردى که وقت کم است يا خبرنگار درباره موضوع و مصاحبه‌شونده اطلاعات کافى دارد، مى‌توان تحقيق قبل از مصاحبه را انجام نداد. براى به‌دست آوردن اطلاعات ضرورى درباره موضوع مورد مصاحبه، خبرنگار مى‌تواند از منابع مختلف مانند آرشيو، کتابخانه، همکاران و منابع قابل دسترس کمک بگيرد.
|
|
|
|
| پس از آنکه خبرنگار، تا حد امکان در مورد مصاحبه‌شونده و موضوع تحقيق کرد، بايد پرسش‌هاى خود را با توجه به‌نوع مصاحبه طرح کند. موفقيت يک مصاحبه بستگى زيادى به نحوه طرح سؤال‌ها دارد.
|
|
| نوع پرسش‌ها و نحوه اداره مصاحبه
|
|
| خبرنگار بايد پرسش‌هاى مصاحبه را از قبل در نظر داشته باشد و هنگام پرسش به نحوه بيان سؤال توجه کند. خبرنگاران معمولاً در مورد طرح پرسش‌ها به‌صورت 'مشخص' يا 'کلي' مردد هستند. بايد توجه داشت اين موضوع بستگى به نحوه اداره مصاحبه به‌صورت 'هدايتشده' يا 'هدايت‌نشده' دارد.
|
|
| در مصاحبه هدايتشده، خبرنگار معمولاً پرسش‌هاى خود را به‌صورت مشخص مطرح مى‌کند و انتظار دارد، جواب مشخص هم دريافت دارد. در مصاحبه‌هاى خبرى معمولاً از اين روش پيروى مى‌شود. در مصاحبه هدايت نشده، خبرنگار از پرسش‌هاى مشخص اجتناب و به‌ندرت مطالب بيان شده از طرف مصاحبه‌شونده را ارزيابى مى‌کند. در مصاحبه هدايت‌نشده، مصاحبه‌کننده به مصاحبه‌شونده امکان اظهارنظر در زمينه مورد بحث را مى‌دهد و او را در بيان مطالب خود آزاد مى‌گذارد. از اين‌رو، اين‌گونه مصاحبه‌ها را مصاحبه آزاد هم ناميد‌ه‌اند.
|
|
| استفاده از پرسش‌هاى از قبل نوشته شده
|
|
| در ميان روزنامه‌نگاران اين نکته که پرسش‌هاى مصاحبه بايد از پيش نوشته شود يا خير، اختلاف‌نظر وجود دارد. براى يک خبرنگار تازه کار، طرح پرسش‌هاى مصاحبه قبل از شروع مصاحبه ضرورى است.
|
|
| از مزاياى پرسش‌هاى از پيش تعيين شده در مصاحبه اين است که حداقل به خبرنگار اين کمک را مى‌کند که موضوع‌هاى اصلى مصاحبه از خاطر او نرود و پرسش‌هاى گوناگون را فراموش نکند. برخى از افراد در هنگام مصاحبه با مطرح کردن موضوع‌هاى گوناگون کنترل مصاحبه را از دست خبرنگار خارج مى‌کنند و اگر پرسش‌ها پيش روى خبرنگار نباشد خبرنگار با دشوارى قادر به هدايت مصاحبه در مسير دلخواه خواهد بود. ديگر اينکه، همراه داشتن پرسش‌هاى مصاحبه به مصاحبه‌شونده اين تصور را مى‌دهد که خبرنگار در کارش جدى است و به مصاحبه اهميت داده است. ايراد اصلى پرسش‌هاى از پيش نوشته شده، اين است که تمرکز فکرى خبرنگار را محدود به آنچه در پيش روى خود دارد، مى‌کند و نمى‌تواند در رابطه با موضوع‌هاى تازه‌اى که مصاحبه‌شونده طرح کرده است، سؤالى بپرسد. در بسيارى از مواقع مصاحبه‌شونده موضوع تازه‌اى را بيان مى‌دارد که خود آن موضوع (نه آن موضوعى که از قبل در ذهن خبرنگار بوده است) حاوى ارزش خبرى است و بايد شکافته شود. خبرنگار بايد همواره آمادگى طرح پرسش‌هاى جديد را داشته باشد و اين کار تنها در صورتى امکان‌پذير است که او در مورد موضوع مصاحبه دانش کافى داشته باشد.
|
|
| مناسب‌ترين روش اين است که خبرنگار چارچوب اصلى موضوع و سؤال‌هاى خود را به‌صورت مشخص و کلى طرح کند، ولى در هنگام مصاحبه به مطالب مصاحبه‌شونده هم توجه داشته باشد تا چنانچه موردى پيش آيد بتواند با طرح سؤال‌هائى که از قبل هم طرح نشده است، موضوع را دنبال کند.
|
|
|
|
| ايجاد ارتباط با مصاحبه‌شونده مهم‌ترين مرحله برگزارى يک مصاحبه است. بسيار اتفاق مى‌افتد که مصاحبه‌شونده (در مصاحبه‌هاى خبري) به دلايلى از مصاحبه و پاسخ به پرسش‌ها خوددارى مى‌کند. آگاهى خبرنگار به اصول روانشناسى به او کمک مى‌کند که مصاحبه‌شونده، وادار به سخن گفتن شود. حفظ چند پرسش و بازگوئى پى‌درپى آن در مصاحبه‌هاى خبرى که زمان کوتاه و سرعت، لازمه انجام آن است، بسيار کارساز است.
|
|
| بايد به‌نحوى به مقابله با سکوت مصاحبه‌شونده و تحريک وى پرداخت بى‌آنکه مصاحبه به مرافعه يا جنجال کشيده شود. کشيدن پاى مردم به ميان و اينکه خبرنگار بگويد آنان حق دانستن دارند، مصاحبه‌شونده را به واکنش وامى‌دارد، زيرا خبرنگار تلويحاً خود را واسطه اطلاع‌رسانى به مردم معرفى کرده است.
|
|
| همچنين مسئولان همواره در مقابل شايعه‌ها واکنش نشان مى‌دهند و مى‌دانند که اخبار نادرست و شايعه‌ها، مضرترين بازتاب اقدامات آنان در برابر افکار عمومى است و خواهى نخواهى نسبت به افکار عمومى حساس هستند. عنوان اين عبارت که 'سکوت شما به اين شايعه‌ها دامن مى‌زند' اين امکان را فراهم مى‌سازد که مصاحبه‌شونده سکوت خود را بشکند. مصاحبه‌کننده با دراختيار داشتن تريبون مردم يعنى وسايل ارتباط جمعي، همواره بايد اين نکته را به‌گونه‌اى به مصاحبه‌شونده القاء کند که قادر است، سکوت مصاحبه‌شونده‌ها را نزد مردم غيرموجه جلوه‌گر سازد. درج فقط يک‌بار عدم همکارى يک مصاحبه‌شونده در مصاحبه‌هاى خبرى يا سفيد گذاشتن ستون و حتى صفحه‌اى که براى مصاحبه اختصاص يافته است و انعکاس آن، هر مصاحبه‌شونده‌اى را از آن پس وادار به سخن مى‌کند.
|
|
| نکته ديگر، زمان انتظار براى شروع مصاحبه بايد به‌عنوان فرصتى براى تکميل اطلاعات موضوع مصاحبه يا خود مصاحبه‌شونده تلقى شود.
|
|
| گاهى براى انجام مصاحبهاى خبرنگار مجبور است نه تنها يک‌ساعت منتظر باشد بلکه بايد بيش از اين مدت حرف بزند تا به مقصود برسد. در چنين مواقعى لحظه‌هاى انتظار مناسب‌ترين فرصت براى جمع‌آورى اطلاعات در مورد مصاحبه، مصاحبه‌شونده و کندوکاو درباره موضوع مصاحبه است که احتمالاً خبرنگار از آن آگاهى نداشته است.
|
