| چه يک برنامه در استوديو ساخته شود يا خارج از آن، زمان مانند بودجه است و بايد به‌نحو مقتضى به‌کار رود. اگر چه مى‌توان يک برنامهٔ کوچک را در چند روز تهيه کرد اما در برنامه‌هاى بزرگ و پيچيده‌تر، برنامه‌ريزى دقيق و حساب‌شده ضرورت دارد. گروه توليدى و فنى بايد از چگونگى امور مطلع بوده و وظايف آنها مشخص باشد و اين امر مستلزم بحث و توافق است. زيرا برآورد زمانى برنامه، هزينه، نيروى انساني، تأمين منابع و مجوزهاى ضرورى از جمله عوامل بسيار مهمى هستند که بايد در نظر گرفته شوند.
|
|
|
|
|
|
| برنامه‌ريزى با بررسى تصويرنامه يا داستان آغاز مى‌شود؛ کارگردان تصويرنامه را مى‌خواند و بر اساس بودجه و امکانات و نيروى انسانى آن را در ذهن خود مجسم مى‌کند.
|
|
| بعضى از کارگردان‌ها براى خلق محيط رويداد به طراح صحنه متکى هستند و بعداً بازيگران را در صحنه قرار مى‌دهند. بعضى ديگر، طرح‌هاى اصلى يا نوع صحنهٔ موردنظر خود را پيشنهاد مى‌کنند و بر اساس آن طراح صحنه کارهاى مربوطه را انجام مىدهد.
|
|
| بعد از گفتگوى مقدماتي، طراح صحنه طرح اوليه‌اى از همهٔ صحنه‌ها تهيه مى‌کند؛ اين طرح‌ها غالباً به‌صورت قطعات جداگانه‌اى هستند که روى نقشهٔ استوديو جابه‌جا مى‌شوند. او ممکن است طرح بعضى از وسايل يا عکس‌هاى مرجع يا مقاطع مقدماتى صحنه را نيز ضميمهٔ اين طرح اوليه کند.
|
|
| همهٔ کسانى که در امور اجرائى استوديو مسؤوليتى دارند (گروه فني، دوربين‌ها، نور، صدا، گريم، لباس و غيره) مى‌توانند در همين مراحل اوليه در جلسات بحث و گفتگو پيرامون برنامه شرکت کنند.
|
|
|
|
| بديهى است روش‌هاى گوناگونى براى پرداخت توليد برنامه در اختيار کارگردان است. بسيارى از اين روش‌ها به تجربهٔ شخصى او، چگونگى رويداد و نوع برنامهٔ مورد نظر بستگى دارند. يک روش رايج عبارت است از تجزيه و تحليل دقيق تصويرنامه و تجسم پرداخت‌هاى مناسب هر موقعيت در چارچوب قالب صحنه‌پردازي. بعد از آن، کارگردان حرکات و نماهاى دوربين را مشخص کرده و به رويداد حرکت مى‌بخشد. غالباً مى‌توان يک موقعيت را به طرق مختلف و به روش‌هاى نسبتاً موفق و مشابه ارائه کرد. براى روشن شدن مطلب مثالى از يک برنامه مى‌آوريم:
|
|
| شوهرى که از اداره بازگشته وارد اتاق مى‌شود - همسر او مهمان دارد.
|
|
| اين موقعيت را مى‌توان چنين تفکيک کرد:
|
|
| ۱. شوهر وارد مى‌شود، کلاه خود را آويزان مى‌کند ... نماى دور متوسط، او را معرفى کرده و وضعيت او را نشان مىدهد.
|
|
| ۲. همسر به او نگاه کرده و خوشامد مى‌گويد ... نماى دو نفرۀ متوسط، او و مهمان او را نشان مىدهد.
|
|
| ۳. شوهر به طرف مهمان مى‌چرخد ... نماى نزديک از واکنش شوهر.
|
|
| ۴. مهمان از جاى خود بلند شده و مى‌رود تا با شوهر احوال‌پرسى کند ... از نماى دو نفرهٔ متوسط، دوربين با مهمان مى‌چرخد و به طرف شوهر مى‌رود تا در انتها يک نماى دو نفرهٔ بسته بگيرد.
|
|
| تفسير چنين موقعيتى مى‌توانست ساده‌تر باشد. اما تأثير آن بدون شک متفاوت مى‌بود.
|
|
| - شوهر وارد مى‌شود، کلاه خود را آويزان مى‌کند ... نماى دور از روى شانه‌هاى مهمان و همسر ورود او را نشان مىدهد. در حالى که واکنش شوهر آشکار است، نما با نزديک شدن شوهر به مهمان بسته‌تر مى‌شود.
|
|
| - هنگامى که مهمان بلند مى‌شود ... به نماى دو نفرهٔ (از جلو) مهمان و همسر که با شوهر احوال‌پرسى مى‌کنند برش مى‌شود. سپس نماهاى نزديک مهمان و شوهر به يکديگر برش مى‌شوند.
|
|
| بعد از تصميم‌گيرى پيرامون پرداخت خاص برنامه، اکنون کارگردان پوشش تصويرى و صوتى اين نماها را تنظيم مى‌کند. او غالباً از يک 'نماياب' (زاويه‌ياب يا مثلث شفاف) استفاده مى‌کند که پوشش زاويهٔ عدسى دوربين را نشان مىدهد و به کمک آن مى‌توان موضع دوربين‌ها را تعيين يا مکان بوم صدا را مشخص کرد. اين طرح اوليهٔ توليدى (طرح دوربين) به همراه يادداشت‌هاى حاشيهٔ تصويرنامه يا طراحى نماها، اساس تمرين‌هاى برنامه را تشکيل مىدهد. پيچيده‌ترين و گسترده‌ترين برنامه‌ها را نيز مى‌توان بدين طريق به نماها يا فصول تصويرى تجزيه کرد.
|
|
|
|
| وقتى که نقشهٔ توافقى صحنه توسط طراح صحنه آماده شد، متخصصين مسؤول در امور اجرائى استوديو در جلسه‌اى با حضور کارگردان و طراح صحنه شرکت مى‌کنند. آنها روش‌هاى صحنه‌پردازى و پرداخت توليد را مورد بررسى قرار مى‌دهند؛ اين روش‌ها را ارزيابى و مشکلات عملى را پيشبينى و مطرح مى‌کنند. سپس پيشنهادات خود را در برنامه مطرح مى‌کنند - پرداخت نوري، آثار صوتي، مسائل مربوط به لباس بازيگران و غيره. بعد از اين جلسه، مسؤولين اجرائى مراحل کار خود را دنبال مى‌کنند (برآورد هزينه و نيروى انساني، برنامه‌ريزى زماني، و انتخاب وسايل) و طراح صحنه، نقشهٔ صحنهٔ مورد توافق را تکميل و تکثير مى‌کند (نقشهٔ صحنه‌هاى مجزا، نقشهٔ وسايل و موقعيت آنها).
|
|
| جلسهٔ برنامه‌ريزى توليد اساس کار گروهى باصرفه و کارآمد است. در اين مرحله، مشکلات احتمالي، پيشبينى و رفع مى‌شود تا در زمان ضبط به تأخير يا تعطيل کار منجر نشود. از جمله اين مشکلات مسير کابل‌هاى دوربين است. کابل‌هاى دوربين در پى حرکات مداوم، به‌هم پيچيده و مانع حرکت دوربين مى‌شوند. از اين‌رو، کارگردان‌ها به هنگام تهيهٔ طرح‌هاى صحنه از بريدهٔ مقوا به جاى دوربين استفاده مى‌کنند و آنها را روى نقشهٔ صحنه حرکت مى‌دهند تا مسير کابل‌ها را تعيين کنند.
|
|
| البته مسائل زيادى مطرح خواهد بود و معمولاً نوع برنامهٔ موردنظر، چگونگى ضبط آن، نحوهٔ پرداخت برنامه، جلوه‌هاى خاص تصويري، زمان تمرين و امکانات موجود براى تدوين برنامه بايد در نظر گرفته شود.
|
|
| در برنامه‌هاى پخش مستقيم (زنده) يا برنامه‌هايى که براى پخش در آينده ضبط مى‌شوند، به گروه توليدي، دوربين‌ها و بوم‌هاى صدا بايد فرصت کافى براى تغيير موضع داده شود. از طرف ديگر، تعويض لباس يا تغييرات لازم در صحنه و تغيير مکان وسايل، مستلزم فرصتى است که کارگردان بايد در برنامه‌ريزى پيشبينى کرده باشد. در برنامه‌هائى که به روش ناپيوسته ضبط مى‌شوند اين‌گونه موارد مشکلى ايجاد نمى‌کنند اما مسئلهٔ تداوم تدوين برنامه به‌دقت بسيار نياز دارد.
|
