آزمايشات و تحقيقات فراوانى که صورت گرفته نشان داده است که بين خاصيت جوجه درآورى و شکل ظاهر و ساختمان فيزيکى تخم‌مرغ رابطه نزديکى وجود دارد. از اين‌رو از نظر شکل ظاهر تخم‌مرغ جوجه‌کشى بايد مورد توجه قرار گيرد و داراى شرايط زير باشد:
قالب تخم‌مرغ، وزن تخم‌مرغ، پاکى تخم‌مرغ، وضع پوسته تخم‌مرغ و کيفيت داخلى تخم‌مرغ.
قالب تخم‌مرغ
تخم‌مرغ جوجه‌کشى بايد داراى قالب معمولى تخم‌مرغ که بيضى شکل است باشد.
تخممرغهاى کشيده، گرد و کج و معوج براى جوجه‌کشى مناسب نيستند.
تخم‌مرغ‌هائى که داراى قالب کشيده مى‌باشند از نظر جوجه‌کشى زياد مورد اشکال نيستند. ولى چون اين خاصيت ارثى است از مادر به فرزند منتقل مى‌شود، از اين‌رو از نظر اصلاح نژاد اصلاح در اين است که از چنين تخم‌مرغ‌هائى استفاده نشود.
وزن تخم‌مرغ
تخممرغهاى درشت و تخممرغهاى ريز از نظر جوجه‌کشى مناسب نيستند براى اين منظور بايستى تخم‌مرغ‌هائى که داراى وزن متوسط هستند انتخاب نمود.
بهترين وزن براى تخم‌مرغ جوجه‌کشى بين ۵۱-۶۰ گرم است ولى اين امر بستگى به نژاد و سن مرغ دارد.
در نژادهاى سنگين و گله‌هاى مسن وزن تخم‌مرغ بايد کمى بيشتر باشد وزن جوجه پس از خروج از تخم‌مرغ در حدود دوسوم وزن تخم‌مرغى است که از آن به‌وجود آمده است. يا به‌عبارت ديگر اگر تخم‌مرغى به وزن ۶۰ گرم در ماشين جوجه‌کشى بگذاريم جوجه يک‌روزه‌اى که از آن خارج مى‌شود ۴۰ گرم وزن خواهد داشت ولى اين دليل نخواهد شد که هرچه وزن تخم‌مرغ بيشتر شود وزن جوجه نيز اضافه گردد. زيرا اگر وزن تخم‌مرغ از حد متعارف بيشتر باشد خاصيت جوجه درآورى کاهش مى‌يابد از اين‌رو گذاردن تخممرغهاى درشت در ماشين به اميد به‌دست آوردن جوجه‌هاى درشت عملاً بر ضرر مرغدار تمام خواهد شد.
تخممرغهاى ريز که وزن آنها کمتر از ۵۰ گرم است توليد جوجه‌هاى ريز و ضعيف مى‌نمايند و از طرفى چون ريزى تخم‌مرغ صفتى توارثى است جوجه‌هائى که از چنين تخم‌مرغ‌هائى به‌وجود آمده‌اند بعد توليد تخممرغهاى ريز مى‌نمايند. از اين‌رو هيچ‌وقت نبايد از تخممرغهاى ريز براى جوجه‌کشى استفاده نمود استاندارد وزن تخم‌مرغ جوجه‌کشى بسته به کشورهاى مختلف فرق مى‌کند.
در بعضى از کشورها از جمله اسرائيل وزن تخم‌مرغ جوجه‌کشى را بين ۵۴-۶۵ گرم براى مرغ‌هاى يک‌ساله و ۵۶-۶۸ گرم براى مرغ‌هاى دوساله در نظر مى‌گيرند.
در ايران طبق پيشنهاد نگارنده و تصويب کميسيون استاندارد وزارت صنايع وزن تخم‌مرغ جوجه‌کشى براى نژادهاى تخمى ۵۱-۶۵ گرم و براى نژادهاى گوشتى ۵۴-۶۸ گرم انتخاب شده است. (به نشريه استاندارد شماره ۲۲۰ رجوع شود) وزن تخم‌مرغ (Grading) را به‌طور خودکار تعيين مى‌نمايند.
پاکى تخم‌مرغ
تخممرغهاى کثيف اغلب با مدفوع مرغ آلوده هستند. مدفوع مرغ خود حاوى ميليون‌ها ميکروب ساپروفيت و گاهى بيمارى‌زا است. وقتى که چنين تخم‌مرغ‌هائى در ماشين جوجه‌کشى قرار گرفت در شرايط حرارتى و رطوبت مناسب به‌سرعت افزايش حاصل مى‌کند علاوه‌بر اينکه زندگى جنين را در داخل تخم‌مرغ به خطر مى‌اندازد سبب فساد و آلودگى ماشين نيز مى‌گردد و براى تخممرغهاى سالم نيز منبع خطر خواهد بود. به اين دليل به‌هيچ‌وجه تخم‌مرغ کثيف و آلوده را نبايد در داخل ماشين جوجه‌کشى قرار داد يکى از اصول حتمى انتخاب تخم‌مرغ جوجه‌کشى پاکى آن است.
در مورد شستشوى تخم‌مرغ جوجه‌کشى بين متخصصين امر اختلاف نظر وجود دارد. عده‌اى عقيده دارند که تخم‌مرغ جوجه‌کشى را نبايد شست زيرا شستن تخم‌مرغ سبب از بين رفتن غشاء محافظ خارجى پوسته تخم‌مرغ و باز شدن خلل و فرج آن مى‌گردد و شانس آلودگى را افزايش مى‌دهد.
عده‌اى ديگر عقيده دارند که تخممرغهاى کثيف را مى‌توان شست به شرطى که بلافاصله در ماشين خوابانده شود.
براى تميز کردن تخم‌مرغ دو روش وجود دارد:
۱. روش تميز کردن خشک.
۲. روش شستشوى مرطوب.
در روش اول براى تميز کردن تخم‌مرغ از برس يا پارچه زبر استفاده مى‌شود. در روش دوم به‌وسيله آب و يا مواد ضدعفونى‌کننده تخم‌مرغ‌ها را شستشوى مى‌دهند.
وضع پوسته تخم‌مرغ
پوسته تخم‌مرغ جوجه‌کشى بايد کاملاً عادى باشد تخم‌مرغ يا پوسته کلفت و تخم‌مرغ با پوسته نازک براى جوجه‌کشى مناسب نيست در پوسته‌هاى نازک تبخير زياد صورت مى‌گيرد در ضمن از نظر کلسيم نيز فقير مى‌باشد.
اين دو عامل سبب مى‌شود که جنين بد رشد کند و حتى تلف شود پوسته‌هاى کلفت نيز مطلوب نيست زيرا در هنگام بيرون آمدن جوجه در روز آخر شکستن آن مشکل است.
اگر از نظر اصلاح نژاد فعاليت مى‌شود بايد رنگ تخم‌مرغ جوجه‌کشى با صفت نژادى منطبق باشد. تخم‌مرغ‌هائى که صفات غير نژادى از نظر رنگ پوسته ظاهر مى‌سازند بايد حذف گردند.
طبق مطالعاتى که در آمريکا انجام شده در نژادهائى که رنگ تخم‌مرغ رنگين است هرچه رنگ پوسته تيره‌تر باشد از نظر جوجه‌کشى بهتر است.
کيفيت داخلى تخم‌مرغ
به عقيده عده‌اى از مطالعه‌کنندگان رابطه‌اى بين رنگ زرده و خاصيت جوجه درآورى وجود دارد. زيرا زرده‌هائى که از نظر رنگ غنى‌تر و پررنگ‌تر هستند داراى مقادير بيشترى ويتامين A مى‌باشند. در اين صورت تخم‌مرغ داراى خاصيت جوجه‌درآورى بيشتر مى‌باشند.
طبق مطالعاتى که در دانشگاه اوهايو Ohio university و ايستگاه تحقيقاتى ميسورى Missouri آمريکا انجام گرفته نشان داده شده است که تخم‌مرغ‌هائى که در هنگام ديدن در برابر نور، زرده و سفيده آن داراى تحرک است خاصيت جوجه درآورى آنها کمتر از تخم‌مرغ‌هائى است که محتويات داخلى آنها کاملاً ثابت مى‌باشد.
تحقيقات انجام شده در دانشگاه کورنل Cornrll نشان داده است که هرچه سفيده غليظ بيشتر باشد خاصيت جوجه درآورى تخم‌مرغ افزون‌تر مى‌گردد. به‌طورکلى تخم‌مرغ‌هائى که داراى زرده پر رنگ و محتويات ثابت و سفيده غليظ کافى هستند از نظر درصد جوجه درآورى بهتر از تخم‌مرغ‌هائى ديگر مى‌باشند.
