تحفه‌ی حقیر فرستادن خاقان چین برای اسکندر

سکندر ز اقصای یونان زمین		سپه راند بر قصد خاقان چین
چو آوازه‌ی او به خاقان رسید		ز تسکین آن فتنه درمان ندید
ز لشکرگه خود به درگاه او		رسولی روان کرد و همراه او
کنیزی فرستاد و یک تن غلام		یکی دست جامه، یکی خوان طعام
سکندر چو آن تحفه‌ها را بدید		سرانگشت حیرت به دندان گزید
به خود گفت کاین تحفه‌های حقیر		نمی‌افتد از وی مرا دلپذیر
فرستادن آن بدین انجمن		نه لایق به وی باشد و نی به من
همانا نهان نکته‌ای خواسته‌ست		که در چشم‌اش آن را بیاراسته‌ست
حکیمان که در لشکر خویش داشت		کز ایشان دل حکمت‌اندیش داشت
به خلوتگه خاص خود خواندشان		به صد گونه تعظیم بنشاندشان
فروخواند راز دل خویش را		که تا حل کند مشکل خویش را
یکی ز آن میان گفت کز شاه چین		پیامی‌ست پوشیده سوی تو این
که چون آدمی را مرتب بود		کنیزی که همخوابه‌ی شب بود،
غلامی توانا به خدمت‌گری		که در کار سخت‌ات دهد یاوری،
یکی دست جامه به سالی تمام		پی طعمه هر روز یک خوان طعام،
چرا هر زمان رنج دیگر کشد		به هر کشور از دور لشکر کشد؟
گرفتم که گیتی بگیرد تمام		به دستش دهد ملک و ملت زمام
به کوشش برآید به چرخ بلند،		نخواهد شدن بیش ازین بهره‌مند
سکندر چو از وی شنید این سخن		درخت انانی شکست‌اش ز بن
بگفت: «آنکه رو در هدایت بود		نصیحت همینش کفایت بود»
وز آن پس به خاقان در صلح کوفت		ز راهش غبار خصومت بروفت
جهان پادشاها! در انصاف کوش!		ز جام عدالت می صاف نوش!
به انصاف و عدل است گیتی به پای		سپاهی چو آن نیست گیتی‌گشای
اگر ملک خواهی، ره عدل پوی!		وگر نی، ز دل آن هوس را بشوی!
چنان زی! که گر باشدت شرق جای		کنندت طلب اهل غرب از خدای
نه ز آن سان که در ری شوی جایگیر،		به نفرین‌ات از روم خیزد نفیر
شد از دست ظلم تو کشور خراب		به ملک دگر پا مکن در رکاب
به ملک خودت نیست جز ظلم، خوی		چه آری به اقلیم بیگانه روی؟
رعیت به ظلم تو چون عالم‌اند		ز ظلم تو بر یکدگر ظالم‌اند
به عدل آر رو! تا که عادل شوند		همه با تو در عدل یکدل شوند