پانکراتیت مزمن

پانکراتيت مزمن مى‌توان به‌صورت حملات مکرر التهاب حادى باشد که بر پانکراسى که از قبل ضايعه ديده است سوار مى‌گردد يا به‌صورت اسيبى مزمن با درد و سوءجذب رخ دهد.

اتيولوژى

اتيولوژى شايع‌ترين علت نارسائى اگزوکرين پانکراس در بزرگسالان ايالات متحده الکليسم مزمن است. علل ديگر هيپرترى‌گليسريدمي: هيپرکلسمي، پانکراتيت مادرزادى و هموکروماتوز است. شايع‌ترين علت در بچه‌ها سيستيک فيبروزيس است. در ۲۵% بزرگسالان علت آن نامعلوم است.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌ها درد علامت اصلى آن است. کاهش وزن، استئاتوره و علائم و نشانه‌هاى ديگر سوءجذب شايع هستند. در معاينه بالينى اغلب نکته قابل توجهى وجود ندارد.

آزمايشگاه

آزمايشگاه هيچ تست اختصاصى براى پانکراتيت مزمن وجود ندارد. سطوح آميلاز و ليپاز سرم اغلب طبيعى هستند. ممکن است بيلى‌روبين سرم و آلکالن فسفاتاز بالا باشد. استئاتوره (غلظت چربى مدفوع ≥ ۵/۹ %) در موارد ديررس بيمارى رخ مى‌دهد. تست بنتيرومايد (Bentiromide Test) - نوعى تست ساده و مؤثر در مورد عملکرد اگزوکرين پانکراس - ممکن است مفيد باشد. معمولاً تست دفع ادرارى D - گزيلوز طبيعى است. در بيش از ۵۰% بيماران تحمل گلوکز مختل است. تست تحريک سکرتين (Secretin Stimulation Test) نوعى تست نسبتاً حساس براى نارسائى اگزوکرين پانکراس است.

تصويربردارى

تصويربردارى عکس‌هاى ساده شکم در ۶۰-۳۰% موارد کلسيفيکاسيون‌هائى را در پانکراس نشان مى‌دهد. ممکن است در سونوگرافى يا CT اسکن اتساع مجراى پانکراتيت ديده شود. در ERCP اغلب اتساع نامنظم مجراى اصلى پانکراس و محو شدن شاخه‌هاى آن مشاهده مى‌گردد.

تشخيص افتراقى

تشخيص افتراقى افتراق آن از کارسينوم پانکراس مهم است و ممکن است نمونه‌بردارى به کمک راديوگرافى لازم گردد.

درمان

هدف از درمان کنترل درد و سوءجذب است. حملات متناوب را همانند پانکراتيت حاد درمان مى‌کنند. بايد از الکل و غذاهاى چرب و حجيم اجتناب شود. در دردهاى شديد مواد مخدر تجويز مى‌شود ولى اعتياد به‌دنبال آن شايع است. بيمارانى که قادر به حفظ هيدراسيون کافى نيستند بايد بسترى کرد در حالى‌که مبتلايان به علائم خفيف‌تر را مى‌توان به‌صورت سرپائى درمان کرد. در صورت وجود تنگى مجرا ممکن است جراحى درد را کنترل کند. پانکراتکتومى ساب‌تونال هم درد را کنترل مى‌کند ولى به قيمت نارسائى اگزوکرين و ديابت تمام مى‌شود. سوءجذب را با رژيم کم‌چرب و جايگزينى آنزيم‌هاى پانکراس (۸ قرص معمولى يا ۳ قرص پوشش‌دار با غذا) درمان مى‌کنند. از آنجائى‌که اسيد آنزيم‌هاى پانکراس را غير فعال مى‌کند، داروهائى که توليد اسيد را کاهش مى‌دهند (مثل امپرازول يا بيکربنات سديم) مى‌توانند اثرآنها را بهبود بخشند (ولى نبايد با فرآورده‌هاى پوشش‌دار تجويز گردند). ممکن است براى کنترل گلوکز سرم به انسولين نياز گردد.

عوارض

عوارض سوءجذب ويتامين B12 در ۴۰% موارد ناشى از الکل و تمام موارد سيستيک فيبروزيس، مختل شدن تست تحمل گلوکز، رتينوپاتى غيرديابتى به‌دليل کمبود ويتامين A و يا کمبود روي. گاهى خونريزى GI، زردي، افيوژن‌ها، نکروز چربى زيرجلدى و درد استخوانى روى مى‌دهد. خطر کارسينوم پانکراس افزايش مى‌يابد. اعتياد به مواد مخدر شايع است.