|
|
|
|
پرورش شتر و جنگل‌کارى تاغ
|
|
|
بقاياى جنگل‌هاى طبيعى تاغ در حاشيه خوفناک‌ترين کويرها در فلات مرکزى هر بيننده‌اى را به شگفتى و تحسين وا مى‌دارد. به اين دليل که شرايط طبيعى آنچنان سخت و خشن است که حضور درختانى پرشاخ و برگ و تنومندى از تاغ (ارتفاع تا ۷ متر) خارق‌العاده مى‌باشد. در اين شرايط سخت حتى گون و خار شتر قادر به مقاومت نمى‌باشند.
|
|
|
|
|
|
تاغ زرد به زمين‌هاى سبک و شنى وابسته است در حالى‌که به‌نظر مى‌رسد. تاغ سياه را در زمين‌هاى رسى و حتى شور و با سفره‌هاى آب شور سطحى تا حد زيادى مقاوم است.
|
|
|
تاغ با ايجاد شبکه وسيعى از ريشه قادر است، چند ماه از زمان خشک سال که خاک عملاً فاقد رطوبت قابل استفاده است، رطوبت مورد نياز خود را از خاک خشک (تحت فشار اسمزى ۵۰ اتمسفر) جذب نموده و به اين ترتيب مى‌تواند درمناطقى با نزولات جوى پائين‌تر از ۵۰ ميلى‌متر در سال به رشد و نمو طبيعى خود ادامه دهد.
|
|
|
درحالت طبيعى سرشاخه‌هاى تاغ يکى از علوفه‌هاى مورد علاقه شتر را تشکيل مى‌دهند، مسلماً در چراى تاغزار حالت تعادل بايد رعايت گردد. وجود تعداد زيادى از شترها خارج از ظرفيت چراى دشت‌هاى کويرى باعث انهدام و تخريب آن مى‌گردند، به‌طورى‌که با ريشه‌کنى تاغ‌هاى جوان و در هم کوبيدن درخت‌هاى تاغ، شتردارى هم به عامل نابودکننده تاغزارهاى فلات مبدل مى‌گردد.
|
|
|
با ارزيابى اجمالى که از تاغزارهاى دست کاشت کشور به‌عمل آمده هر هکتار از تاغزار احتمالاً مى‌تواند ساليانه حدود ۵۰۰ کيلوگرم علوفه خشک را براى دام تأمين کند. استفاده از اين تاغزارها تنها به شاخه و برگ‌هاى تاغ محدود نيست و انواع گياهان مرتعى که در پناه درختان تاغ مى‌رويند، نيزار ديگر منابع تأمين چراى دام در تاغزارها مى‌باشند.
|
|
|
تلفيق گزکارى با پرورش شتر
|
|
|
گزدارى گونه‌هاى متنوعى از شور گز گرفته تا گزهاى درختى تنومند، چون گزشاهى را شامل مى‌شود. اين گياه در باتلاق‌هاى نمک و شوره‌زارها از رشد و نمو مناسبى برخوردار است. ولى برخلاف تاغ براى رشد خود نياز به آب دارد و در هر مکانى از فلات مرکزى که داراى آب جارى شور و يا شيرين باشد نيز قادر به رشد و نمو مى‌باشد، همراه آن مىتوان انواع گياهان شور را که داراى خاصيت علوفه‌اى باشند، نيز کشت نمود.
|
|
|
از گياهان شور معروف سلمه‌تره مى‌باشد، که براى رشد خود به آب نياز دارد. در صورتى‌که آب کافى نباشد، گياه قادر است به حيات خود ادامه داد، اما توليد مناسب علوفه که موردنظر است، حاصل نخواهد شد.
|
|
|
|
|
اين گياه به‌ويژه در فلات مرکزى به‌صورت بوته‌هاى کوچک (ارتفاع ۸۰ -۴۰ سانتى‌متر) که در اکثر نقاط کشور به‌طور پراکنده مشاهده مى‌گردد. گياه درمنه در شرايطى با نزولات جوى کمتر از ۵۰ ميلى‌متر درسال هم حضور دارد.
|
|
|
درمنه به‌طور پراکنده در ريگزارهاى منطقه بم، ريگ تمبوک در جنوب دشت لوت تا اراضى کويرى طبس و همين‌طور دشت کويرى يزد اردکان، ريگزارهاى انار، اراضى دامنه‌هاى کوير ساغند تا ريگزارهاى حلوان و ريگزارهاى خواف (شرق خراسان) و بالاخره به‌صورت مراتع مناسب رباط پشت بادام در جنب ريگ شتران و غيره ملاحظه مى‌گردد.
|
|
|
شيوه‌هاى نگهدارى و پرورش شتر در ايران
|
|
|
پرورش شتر در زمان‌هاى گذشته به روش‌هاى ذيل انجام مى‌گرفته است:
|
|
|
- روش اول: مربوط به گروهى از عشاير است که از قديم به نام چاروادار (چهار پادار) معروف بوده و اين افراد منحصراً به تربيت و نگهدارى شتر مى‌پرداختند. اين عشاير در امر نگهدارى و پرورش شتر داراى تخصص زيادى بوده و در روستاهائى که فاقد وسايل نقليه موتورى و راه‌هاى ارتباطى بوده‌اند به حمل مال‌التجاره و محصولات کشاورزى مى‌پرداختند و از اين راه امرار معاش مى‌نمودند و حتى در زمستان و فصولى که محصولات کشاورزى موجود نبود نسبت به قطع اشجار جنگلى مناطق حاشيه کوير و حمل و فروش هيزم به اهالى روستاها و شهرک‌هاى حاشيه کوير اقدام مى‌نمودند و به اين لحاظ در تمام مدت سال مشغول به کار بوده و درآمد مناسبى داشتند اين روش شتردارى از يک طرف به علت توسعه راه‌هاى ارتباطى و وسايل نقليه موتورى و از طرف ديگر به‌واسطه معمول شدن سوخت‌هاى نفتى و ممنوعيت قطع اشجار تقريباً منسوخ شده و اکنون بسيار به‌ندرت مىتوان نمونه‌هائى از آن‌را مشاهده نمود.
|
|
|
- روش دوم: که شتردارى مخلوط با ساير دام‌ها مى‌باشد بدين ترتيب است که عشاير متحرک از قبيل عشاير ايل سون در استان اردبيل، عشاير ترکمن صحرا، عشاير مناطق فارس، کرمان، بلوچستان که شغل اصلى آنها گوسفنددارى مى‌باشد تعدادى شتر هم براى حمل و نقل چادرها و وسايل زندگى ايلى نگهدارى مى‌نمايند و هدف اين نوع شتردارى استفاده از محصولات آن نبوده بلکه منحصراً براى امر حمل و نقل مى‌باشد. اين روش شتردارى هم‌اکنون معمول بوده و اين گروه قسمتى از شترهاى کشور را تشکيل مى‌دهند که با توسعه راه‌هاى عشايرى در آينده و استفاده از وسايل نقليه موتوري، اين روش شتردارى نيز منسوخ خواهد گرديد و علاقه‌مندان به اين حرفه به‌صورت تخصصى به نگهدارى شترهاى داشتى جهت مصرف گوشت آن اقدام خواهد نمود.
|
|
|
- روش سوم: که قسمت اعظم شترهاى کشور را در بر مى‌گيرد به اين ترتيب است که ساکنين بسيارى از روستاهائى که مستقيماً در کرانه‌هاى دشت کوير و کوير لوت و کفه‌هاى فرعى وابسته به آنها قرار گرفته‌اند به نگهدارى تعدادى شتر اقدام مى‌نمايد اين روش شتردارى که مىتوان آن‌را شتردارى داشتى يا نگهدارى گله‌هاى مادرى به حساب آورد به اين ترتيب است که شترداران شترهاى خود را به‌وسيله داغ يا علامات مخصوص مشخص نبوده و آنها را به‌صورت آزاد در کويرها مى‌نمايند قسمت اعظمى از اين شترها در تمام مدت سال به‌صورت آزاد و بدون ساربان و نگهبان در کوير زندگى نموده و به‌صورت طبيعى زاد و ولد مى‌نمايند و از مراتع و نباتات چند ساله اعماق کوير که خارج از دسترس ساير دام‌ها مى‌باشند تغذيه نموده و از برکه‌ها و چشمه‌ها شور و نيمه شور کويرى نيز براى آب آشاميدنى استفاده مى‌نمايند و در بعضى مناطق نيز در کنار اين چشمه‌هاى کوير آبشخوارهائى به‌وسيله شترداران محلى با همکارى دولت ساخته شده که مورد استفاده دام‌ها واقع مى‌شوند.
|
|
|
اين دامداران هر ساله در اواخر ماه دوم بهار تا اوايل پائيز که آب برکه‌هاى داخلى کوير تبخير شده و شترها براى نوشيدن آب به آبشخوارهاى حاشيه کوير نزديک مى‌شوند مجتمع شده و براى جمع‌آورى شترها به حاشيه کوير رفته و شترها را در محل آبشخورها جمع‌آورى نموده و در همين محل نسبت به داغ‌زدن شترهاى جوان، حذف دام‌هاى مازاد، جمع‌آورى کرک و مو و انجام بعضى معالجات از نظر بيمارى‌هاى جلدى و غيره اقدام نمايند و دوباره شترها را در کوير رها مى‌سازند.
|
|
|
- روش چهارم: پرواربندى شتر مى‌باشد که اکثراً در فضاى محصور در روستاها و حاشيه شهرهاى اطراف کوير مرکزى انجام مى‌شود و بدين ترتيب است که گروهى از دامداران و کشتارکنندگان نسبت به خريد شترهاى حذفى گله‌هاى شترداشتى اقدام نموده و سپس آنها را با جيره غذائى مختصرى پروار نموده و به کشتارگاه‌هاى شهرهاى حاشيه کوير عرضه مى‌نمايند اين فعاليت نيز هم‌اکنون به‌صورت شغل ثابت گروهى از دامداران در آمده و با افزايش آگاهى‌هاى فنى در حال توسعه و رونق روزافزونى مى‌باشد.
|
100.jpg)
100.jpg)
