|
|
|
|
|
|
|
| اين واژه که تقريباً به همهٔ زبان‌هاى خاورى و باخترى و آرامى و ايرانى و فرنگى و تازى رفته در زبان‌هاى ايرانى و منجمله فارسى ريشه کهن دارد. جزء اول آن سا به معناى آسايش و جزء دومش پسوند بات نمودار ساختمان و بنا و آبادى و عمارت است و در آخر بسيارى از واژه‌ها چون رباط و کاربات و خرابات و جز اين‌ها آمده و روى هم‌رفته به‌جاى آسايشگاه و استراحتگاه امروز به‌کار مى‌رفته است.
|
|
| ساباط به کليه بناهايى که به‌منظور آسودن بپا مى‌شده چه در شهر و چه در بيرون از آن اطلاق مى‌شده، در شهرستان‌هاى جنوبى ايران هنوز هم اين واژه درست در جاى خود به‌کار مى‌رود.
|
|
|
|
|
| در راه اصفهان - يزد ميان يزد و اردکان و نائين هنوز خوشبختانه دو دستگاه از اين ساباط بر جاى مانده و آب‌انبارهايى پر از آب خنک دارد و پناهگاه بسيار خوبى براى مسافران اين راه دراز و خشک و بيابانى است.
|
|
|
|
| رباط منحصراً به ساختمان‌هاى کنار راه و به‌ويژه بيرون از شهر و آبادى اطلاق مى‌شود. رباط علاوه بر حوض و آب‌انبار داراى اتاق‌هاى متعددى است که گرداگرد حياطى را فرا گرفته و مسافران مى‌توانند يک يا چند شب در آن بياسايند.
|
|
|
|
| کاربات چنان‌که پيداست خانه کاروان است و پيش از اسلام به‌جاى کاروانسرا به‌کار مى‌رفته و آن نيز مانند رباط داراى اتاق و حوض و يا پاياب است و گاهى فقط دو يا سه اتاق دارد و نمونه آن در آبادى‌هاى کنار شاهراه کهن فارس خودنمايى مى‌کند.
|
|
|
|
|
|
|
| به رباط‌هاى بزرگ و جامع کاروانسرا مى‌گويند چه در شهر و چه بيرون از آن باشد. کاروانسرا علاوه بر اتاق و ايوان داراى باره‌بند و طويله و انبار است واغلب ورودى آن را بازار کوچکى به‌نام غلاف‌خانه تشکيل مى‌دهد و بر روى سردر آن چند اتاق پاکيزه قرار گرفته که به کار کاروان‌سالار اختصاص دارد. گاهى در دو سوى در کاروانسرا و رباط برج‌هايى جاى گرفته که در مواقع ناامنى مورد استفاده مدافعان و راهداران قرار مى‌گرفته است.
|
|
|
|
| خان نيز همانند کاروانسرا است و اين ويژه در زبان تازى به‌طور مطلق به‌جاى کاروانسرا به‌کار گرفته شده است.
|
|
|
|
| ساباط داراى سه تا هفت دهانه سرپوشيده است که دو سوى آن تختگاه‌هاى کوچکى به اندازه يک تخت يا نيمکت قرار دارد و اغلب دهانه ميانى آن درگاه آب‌انبارى است که آب خنک و گوارا دارد.
|
|
| رباط و کاروانسرا گاهى بسيار ساده و منحصر به حياط دور بسته است که حوض ياپايابى در وسط دارد و آخيه و آخور ستوران در زير سکو و ايوان پيشان اطاق‌ها يا کنار صفه‌هاى بيرون است و در نقاط سردسير به‌جاى حياط گنبد خانه‌اى در ميان دارد و گاه علاوه بر اتاق و ايوان و حياط داراى باره‌بند و انبار و بازار و بالاخانه و برج و بارو و علاف‌خانه است.
|
|
| در دالان کاروانسراهاى باشکوه چند حجره آراسته براى پذيرايى از مسافران نامدار و سرشناس ساخته شده و گاهى بالاى سردر، چند اتاق خوش‌منظر و مجلل دارد.
|
.jpg "كاروانسراى قلعه
سنگى- على آباد قم </p>")
.jpg "كاروانسراى شاه عباسى لاسگرد - روستاى لاسگرد (لاسجرد)- سمنان")
.jpg "كاروانسرايى درخراسان")
