طبقه‌بندی سوء‌تغذیه

سوء‌تغذيه کودکان

حساس‌ترين شاخص سوء‌تغذيه، اختلال در رشد طبيعى مى‌باشد که جهت تشخيص، آن کودک با مرجع طبيعى مقايسه مى‌شود (معمولاً مرجع NCHS). ساير استانداردهائى که از روى افراد سالم در نقاط مختلف دنيا تعيين شده‌اند به NCHS نزديک مى‌باشند.

- طبقه‌بندى‌هاى وزن براى سن:

در طبقه‌بندى گومز (طبقه‌بندى وزن براى سن W/A)، وزن کودک با وزن کودک طبيعى همسن مقايسه و به‌صورت درصد ساده بيان مى‌گردد. به‌منظور از بين بردن خطاهائى که در استفاده از اين طبقه‌بندى در حالت ادم به‌وجود مى‌آيد، طبقه‌بندى Wellcome معرفى شد. اين تقسيم‌بندى کودکان براساس دو معيار انجام مى‌گيرد: وجود يا عدم وجود ادم و وزن براى سن. از مشکلات اين طبقه‌بندى مى‌توان به قرار گرفتن بيماران دچار ادم تغذيه‌اى در گروه کواشيورکور اشاره کرد. بنابراين کواشيورکور دو معنى متفاوت خواهد داشت: يکى سوء تغذيه ادماتوز و ديگرى سندروم بالينى که با تغيراتى در پوست، مو و کبد چرب همراه مى‌باشد. از ديگر مشکلات اين طبقه‌بندي، قرار گرفتن بچه‌هائى با وزن براى قد کمتر از ۶۰ درصد استاندارد در گروه ماراسموس، بدون در نظر گرفتن ساختار بدنى مى‌باشد. به اين ترتيب، اين گروه، علاوه بر کودکان لاغر، کودکان کوتاه قد را نيز در بر مى‌گيرد. در صورتى‌که ماراسموس در گذشته فقط براى توصيف کودکان خيلى لاغر به‌کار مى‌رفت. اين طبقه‌بندى‌ها با استفاده از معيار وزن براى قد، نمى‌توانند بين کاهش رشد طولانى‌مدت و کاهش حاد وزن تفاوت قائل شوند (به‌عبارت ديگر، طول دوره بيمارى را نشان نمى‌دهد) و در نتيجه امروزه ديگر کارائى ندارند.

- طبقه‌بندى قد براى سن و وزن براى قد:

رشد طبيعي، شامل افزايش مداوم و متعادل بافت به‌صورتى قابل پيش‌بينى است که به افزايش يکنواخت قد و وزن مى‌انجامد. در حالت کاهش رشد، هر چه زمان بيشتر مى‌گذرد، کودک بيشتر از رشد طبيعى عقب مى‌افتد به‌نحوى که از نظر وزن براى سن وارد محدوده سوء تغذيه مى‌شود ولى با وجود کوچک بودن از نظر جثه، داراى تناسب اندام خواهد بود. کودکى که با کمبود توجه و مراقبت مواجه مى‌شود، هم رشد و هم وزن خود را از دست مى‌دهد؛ که کاهش وزن نسبت به سن در او شديدتر مى‌باشد. چنين کودکى لاغر خواهد بود ولى بيمارى او آنقدر طولانى نخواهد شد که به کوتاه قدى نيز منجر شود. بنابراين در کودکانى که وزن براى سن آنها کم است دو حالت وجود دارد: کوتاه قد ولى متناسب (کوتولگى تغذيه‌اي)، قد طبيعى ولى بسيار لاغر (مفهوم اصلى ماراسموس). تشخيص اين دو حالت با اندازه‌گيرى قد، علاوه بر وزن و سن قابل تشخيص است. کوتاه‌قدى از طريق مقايسه قد کودک با قد کودک طبيعى هم‌سن تعيين مى‌شود (قد براى سن). لاغرى مفرط با مقايسه وزن کودک با وزن کودکى طبيعى با همان قد، حتى اگر کودک طبيعى از نظر سن کوچک‌تر باشد، تغيين مى‌شود (وزن براى قد).

معمولاً دو روش براى بيان داده‌ها به‌کار مى‌رود. ساده‌ترين روش، بيان مقادير به‌صورت درصد طبيعى (پنجاهمين صدک مرجع) مى‌باشد. دومين روش، بيان کمبود به‌صورت درصدى از مرجع NCHS مى‌باشد که اصطلاحاً به آن Z-score (انحراف معيار از ميانگين) مى‌گويند. Z-score به سن وابسته نبوده و لاغرى و کوتاه قدى را به‌صورت واحدهاى نسبى مشابه بيان مى‌کند، اما محاسبه آن دشوار است. هر کودکى که در محدوده ۲Z-score± قرار گيرد، طبيعى مى‌باشد.

کودکانى که در محدود ۲SD تا ۳SD قرار دارند، دچار لاغرى يا کوتاه قدى متوسط و آنهائى که در محدوده ۳SD يا پائين‌تر قرار مى‌گيرند، دچار سوء‌تغذيه شديد مى‌باشند. در بچه‌هاى بزرگ‌تر از ۶ ماه، ۵ درصد کاهش قد براى سن و يا ۱۰ درصد کاهش وزن براى قد، تقريباً معادل يک Z-score مى‌باشد.

- دور بازو (MUAC):

ذر سنين ۱ تا ۵ سال، تغييرات اندکى در محيط دور بازوى يک کودک طبيعى ايجاد مى‌شود. بنابراين اندازه‌گيرى دور بازو، معيار تن‌سنجى ساده‌اى براى تشخيص لاغرى است که وابسته به سن نمى‌باشد.

سوء تغذيه بزرگسالان

- شاخص تودهٔ بدنى (BMI):

ارزيابى سوء‌تغذيه بزرگسالان مشابه طبقه‌بندى کودکان مى‌باشد. کوتاه قدى در آنها معمولاً نشان‌دهندهٔ سوء‌تغذيه مزمن دوران کودکى است. اين حالت ممکن است دليلى بر بروز بيمارى‌هاى بزرگسالى نيز به‌شمار بيايد. ولى هيچ نوع اقدام درمانى را نمى‌توانيم به‌کار بگيريم.

هدف در بزرگسالان، طبقه‌بندى درجه لاغرى آنها مى‌باشد. بهترين معيار براى اين‌کار BMI مى‌باشد که به‌صورت ۲(قد) / وزن بيان مى‌شود.

بسيارى از بيماران بزرگسال نمى‌توانند صاف بايستند تا قد آنها اندازه‌گيرى شود. در افرادى‌که دچار گوژپشتى يا انحراف ستون فقرات هستند نيز اين اندازه‌گيرى کارآئى ندارد. چند روش ديگر براى اندازه‌گيرى قد وجود دارد که مى‌توان از آنها استفاده کرد. کاربردى‌ترين آنها از نظر بالينى روش demi-span مى‌باشد که در اين روش، انگشتان دست بيمار را روى استخوان آهيانه سر او قرار مى‌دهيم و سپس فاصله بين برجستگى جناغ سينه تا نوک انگشت وسط بر روى استخوان آهيانه را اندازه‌ مى‌گيريم. هر دو طرف بايد اندازه‌گيرى شود و اگر اختلافى در اندازه‌گيرى باشد، بايد دوباره اين عمل را انجام داد و سپس بيشترين اندازه را در محاسبات به‌کار برد. به اين ترتيب مى‌توان قد (متر) را در زنان و مردان از فرمول مقابل محاسبه کرد.

= 0.73(2 x demi-span + 0.43)

قد

- دور بازو:

در بزرگسالان نيز مانند کودکان مى‌توان از محيط دور بازو براى درجه‌بندى لاغرى استفاده کرد. (جدول طبقه‌بندى سوء‌تغذيه بزرگسالان بر مبناء MUAC)

جدول طبقه‌بندى سوء‌تغذيه بزرگسالان بر مبناء MUAC

	Classitication				Circumference - cm
	Narmal				۲۳≤				Male
	Malnourished				۲۳>
	Normal				۲۲≤				Female
	Malnourished				۲۲>