| مؤثر بودن يک واکسن به چند عامل بستگى دارد.
|
|
| ۱. وجود يا عدم آنتى‌بادى‌هاى مادري
|
|
| ۲. نور و دوز آنتى‌ژن مورد استفاده
|
|
| ۳. روش تجويز واکسن
|
|
| ۴. آيا تسهيل‌کننده استفاده شده و يا خير
|
|
| ديگر فاکتورهاى اختصاصى ميزبان نظير سن، ساختمان ژنتيکي، وضعيت تغذيه‌اى و صلاحيت ايمنى فردى و همچنين هرگونه پاتولوژى همراه در اين راه نقشى را ايفاء مى‌کنند.
|
|
|
|
|
|
| آنتى‌بادى‌هاى موجود در خون نوزاد در زمان توليد اساساً IgG با منشأ مادرى است و قسمت عمده آن را آنتى‌بادى‌هاى ضدويروسى و ضدباکتريال تشکيل مى‌دهند. اينها طى چند ماه اول زندگى نقش اصلى را در محافظت کودک بازى مى‌کنند.
|
|
| اين آنتى‌بادى‌ها در بعضى از شيرخواران تا ۵ ماهگى ناپديد مى‌شوند در حالى‌که در ديگران سطوح پائين آنها ممکن است تا ۹ ماهگى يا بيشتر موجود باشد. رابطه‌اى بين تيتر آنتى‌بادى‌هاى عبور کرده از جفت و دوم آن در طى ماه‌هاى اول زندگى وجود دارد.
|
|
| بنابراين سنى که در آن ايمنى‌سازى صورت مى‌گيرد بايد با درنظر گرفتن زمان ناپديد شدن آنتى‌بادى‌هاى مادرى تعيين شود و اين امر به‌ويژه در مورد واکسن‌هاى زنده ضعيف شده مثل سرخک، سرخجه و اوريون صدق مى‌کند.
|
|
| نظريه‌اى وجود دارد که بر طبق آن آنتى‌بادى‌هاى که از شير مادر عبور مى‌کنند، همانند آنتى‌بادى‌هاى مادرى عبور کرده از جفت، ممکن است موجب شکست ايمن‌سازى فلج‌اطفال خوراکى در بعضى افراد گردند. در حقيقت تنها کلستروم حاوى مقادير زيادى آنتى‌بادى مىباشد.
|
|
| يافته‌هاى جديد ايمونولوژيک نشان مى‌دهند که کودکان مى‌تواند ايمنى را در سنين خيلى پائين بدست آورند. بنابراين دليلى وجود ندارد که ايمن‌سازى به بعد از سال اول موکول گردد. همان‌طور که در مورد واکسن ديفترى زمانى که براى اولين بار به‌کار برده شد، حتى به بعد از شش ماهگى به‌تعويق نيفتاد. استثناء اين اصل در مورد واکسن‌هاى زنده ضعيف شده مثل (سرخک - اوريون - سرخجه) مىباشد.
|
|
| به‌طورکلى مسئله مهمى است که بهترين سن براى هر واکسيناسيون با درنظر گرفتن اپيدميولوژى بيماري، دوره‌اى از زندگى که فرد بيشتر در معرض تماس است و توانائى‌هاى متغير کودکان در پاسخ به تحريکات واکسن تعيين مى‌گردد.
|
|
|
|
| يک واکسن با کيفيت بالا واکسنى است که بيشترين خاصيت آنتى‌ژنى را داشته باشد يعنى قادر به تحريک کافى سيستم ايمنى باشد. به‌همين دليل آزمايشگا‌ه‌ها مجبور هستند براى توليد واکسن نژادهائى با خصلت آنتى‌ژنى بالا را انتخاب کنند. به‌علاوه، خصلت آنتى‌ژنى يک واکسن به‌ميزان قابل ملاحظه‌اي، بسته به اينکه آيا متشکل از جرم‌هاى زنده ضعيف‌شده و يا کشته‌شده غيرفعال است، تفاوت مى‌کند.
|
|
| پاسخ ايمنى توسط ساختمان آنتى‌ژنى و به‌ويژه اندازه آنتى‌ژن، ترکيب شيميائي، شکل و وضعيت فيزيکى آن تعيين مى‌گردد. خصلت ايمنى‌زائى آنتى‌ژن زمانى که مولکول حمل‌کننده به‌صورت مجتمع يا قطعه باشد، تشديد مى‌يابد.
|
|
| ميزان آنتى‌ژن مصرف شده ممکن است بر پاسخ توليد آنتى‌بادى از طرق ايجاد يک وضعيت تحمل اختصاصى براى همان آنتى‌ژن در تزريق‌هاى بعدي، اثر داشته باشد.
|
|
| روش تهيه واکسن نيز بايد درنظر گرفته شود. در واقع دو نوع اصلى واکسن وجود دارد. يک دسته همان‌طور که بعداً خواهيم ديد آنهائى هستندکه آنتى‌ژن واکسنى بدون تغيير است و دسته ديگر واکسن‌هائى هستند که آنتى‌ژن با سوار شدن بر يک ياور تغيير پيدا کرده است.
|
|
|
|
| در فرانسه تزريقات واکسن به‌صورت زيرجلدى در ناحيه شانه در قسمت زيرکپسولي، در سطح خارجى بازو در ناحيه دلتوئيد و يا در ناحيه سرين به‌صورت داخل عضلانى انجام مى‌شود. بسيارى از واکسن‌ها به‌اين دو روش تزريق مى‌شوند.مانند: سياه‌سرفه، ديفتري، فلج اطفال، وبا، آنفلوآنزا، سرخک، سرخجه، اوريون و غيره.
|
|
| روش داخل جلدى عمدتاً براى BCG به‌کار مى‌رود. اين روش علاوه بر BCG براى ايمن‌سازى عليه وبا و حصبه نيز کاربرد دارد. روشى که تحت عنوان سوراخ کردن متعدد شناخته مى‌شود براى BCG و آبله مرغان به‌کار مى‌رود و به‌عنوان تيغ‌زنى از آن نام برده مى‌شود.
|
|
| روش خوراکى اخيراً براى ايمن‌سازى عليه فلج‌اطفال به کار مى‌رود. نتايج مقدماتى از کاربرد روش خوراکى براى واکسن‌هاى حصبه و وبا گزارش شده است. به‌جزء براى اهداف تجربى و آزمايشي، امروزه هيچ واکسنى به طريق اسپرى استفاده نمى‌شود و تزريقات با فشار جهت ايمن‌سازى گروهى در جنگل‌ها مورد استفاده قرار مى‌گيرد.
|
|
|
|
| ايمن‌سازى پيشگيرى‌کننده فعال بايد اثرات درازمدتى داشته باشد. به‌دلايل عملى و اقتصادى اين اهداف لازم است با کمترين تعداد تزريق به‌دست آيد. در بعضى از موارد جهت تشديد و تقويت اثر ايمنى‌زائى لازم است روش‌هاى خاصى مثل تزريق ياور به همراه آنتى‌ژن صورت گيرد.
|
|
| ياورها اثر تقويت‌کنندگى غيراختصاصى بر روى پاسخ ايمنى دارند و با مقادير کم آنتى‌ژن و تعداد تزريق کمتر ايجاد تيترهاى بالاى آنتى‌بادى مى‌کنند.
|
|
| اين مواد بدون داشتن خاصيت ايمنى‌زائى فعاليت تحريک ايمنى دارند، و از موادى که به اين منظور استفاده مى‌شوند ترکيبات اکسيد آلومينيم (هيدروکسيد آلومينيم و يا فسفات آلومينيم) بيشترين کاربرد را دارند.
|
|
| اين ترکيبات براى انسان خطرى ندارند ولى گاه ايجاد ندول‌هاى دائمى و يا در موارد نادر آبسه‌هاى استريل موضعى مى‌کنند.
|
|
| تشکيل يک گرانولوم کوچک با واکسن‌هاى ياور غيرقابل اجتناب است، و بايد به‌عنوان ملاک يک واکسيناسيون مؤثر، مدنظر قرار گيرد.
|
|
| مکانيسم عمل به‌خوبى مشخص نيست. در حال حاضر اين‌طور فرض مى‌شود که محلول‌هاى آنتى‌ژنى که توسط ياور رسوب داده مى‌شوند در محل تزريق ايجاد گرانولوم مى‌کنند، اين ضايعه عمدتاً متشکل از ماکروفاژها مىباشد. از اين محل ذخيره آنتى‌ژن به‌آرامى آزاد مى‌شود و به‌طور ثانويه منجر به واکنش التهابى موضعى در محل تزريق مى‌شود.
|
|
| به‌علاوه ياور مى‌تواند از طريق اتصال به آنتى‌ژن و تحريک و تکثير لنفوسيت‌هاى T و فعاليت ماکروفاژها و تشديد فعاليت فاگوسيتى اين سلول‌ها، موجب تشديد و تقويت خاصيت ايمنى‌زائى آنتى‌ژن گردد.
|
|
|
|
| در کودکانى که از سوءتغذيه پروتئين - کالرى رنج مى‌برند تغييرات ساختارى در سيستم ايمنى به‌وجود مى‌آيد که با درگيرى تيموس و کاهش تعداد لنفوسيت‌ها در ارگان‌هاى لنفاوى مشخص مى‌شود.
|
|
| با تغييرات ايمنى سلولى فرد کاهش مى‌يابد و براى نشان دادن آن در بدن موجود زنده از تست‌هاى پوستى براى بررسى افزايش حساسيت تأخيرى نسبت به آنتى‌ژنى‌هاى مختلف و در محيط آزمايشگاه از تست تغيير شکل لفنوبلاستيک استفاده مى‌شود.
|
|
| سطح کمپلمان سرم به‌جزء در مورد C4 کاهش مى‌يابد. از سوى ديگر مطالعات زيادى نشان داده‌اند که هيچ کاهش آشکارى در ايمنى هومورال ايجاد نمى‌شود. سطح سرمى IgG و IgM نرمال است ولى IgA ترشحى کاهش يافته است.
|
|
| به‌علت وجود اين نارسائى‌ها ممکن است پاسخ ايمنى کودکانى که از سوء تغذيه رنج مى‌برند، نسبت به واکسن‌هائى مثل BCG و آبله‌مرغان که در پاسخ به آنها ايمنى سلولى دخيل است، مختلف شده باشد.
|
|
| مطالعات بعد از واکسيناسيون هيچ کاهش آشکارى را در سنتز آنتى‌بادى‌ها برعليه واکسن‌هاى ويروسى و باکتريال به‌جزء در دو مورد حصبه و تب زرد نشان نداده‌اند.
|
|
| مضاف بر اين نقص ايمنى سلولار در کودکانى که به‌شدت سوء تغذيه دارند ممکن است موجب کاهش تحمل نسبت به واکسن‌هاى زنده و نيز BCG و آبله‌مرغان گردد.
|
