|
| امام‌زاده شاهزاده جعفر غريب، قم
|
|
| اين آرامگاه در ۶ کيلومترى شرق قم واقع شده و مدفن يکى از نوادگان امام کاظم (ع) مى‌باشد. قاعدهٔ بقعه از خارج، هشت ترکى متساوى و نمابندى شدهٔ آجرى و از داخل، هشت ترکى مختلف‌الاضلاع است. در بالاى بنا، صورت مضلع به مدور تبديل شده و پوشش رسمى‌بندى آن بالا رفته است. گنبد خارجى بنا به شکل نيم بيضى مشابه عرقچينى است که با آجر پوشيده شده است. در اطراف بقعه به استثناى ضلع شرقى که داراى ايوان است، محوطه‌اى مهتابى‌ساز و مضلع به ارتفاع يک متر بالاتر از سطح زمين، نمودار است. در وسط بقعه، مرقدى با پوشش کاشى و از آثار عصر فتحعلى شاه ديده مى‌شود.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده زكريا، قم
|
|
| بين روستاى عيسى‌آباد و ميدانک خلجستان، رود کوچکى جارى است که در کنار آن، از عمق ۵ مترى تا سطح زمين، سدى آجرى به صورت برجى از سنگ و گچ چيده شده که بناى موردنظر روى همين سد بنيان گرديده است. اين بنا از خارج به شکل هشت ضلعى و از داخل به شکل چهار ضلعى مساوى به دهانه ۶ و ارتفاع ۹ متر است که در هر ضلع آن، شاه‌نشينى (غرفه‌اي) ساخته شده است و از هر يک از شاه‌نشين‌ها نيز درى يا دريچه‌اى به خارج گشوده مى‌شود.
|
|
| جدار داخلى بقعه سفيدکارى شده و به نقاشى‌هاى رنگ‌آميزى مزين است که در مواضع مختلف در جرز و اسپر آن، کاشى‌هاى خشتى منقش و هفت رنگ قديمى به کار برده‌اند و چنين به نظر مى‌رسد که اين کاشى‌ها هم از بقاياى کاشى‌هاى ازاره يا مرقد هستند. در جلوى بقعه، زير ايوان، درى دو لنگه با کتيبه‌هاى منبت، تنکه‌هاى قابسازى و گره‌کشى قديمى نصب گرديده که از آثار عصر صفويه است و در ميانهٔ اکثر قاب‌هاى آن، نام «علي» به خط ثلث برجسته خوانده مى‌شود.
|
|
| برفراز بقعه، گنبدى شلجمى شکل و زيبا از آثار عهد صفويه به قطر و ارتفاع ۱۰ متر با عمق ۵ متر و استوانه‌اى از آجر تراش و تارکى آراسته به کاشى‌هاى الوان دوالى و کلوکى است که دور شکم آن، ترنج‌هايى نزديک يکديگر به طور کمربندى و در ميانهٔ آن‌ها اسامى جلاله و معصومين با کاشى‌هاى الوان به خط بنايى نقش شده است.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده سيدعلى، قم
|
|
| اين بنا در جهت شمالى شهر و منتهى‌اليه کوى جديد خارجى دروازهٔ رى قم واقع شده و داراى بقعه، گنبد، رواق، ايوان، صحن، آب انبار و الحاقات ديگر است.
|
|
| بناى بقعه از داخل به صورت هشت ضلعى مختلف‌الاضلاع است که در جهات اصلى، چهار شاه‌نشين دارد که از هر يک درى به خارج گشوده مى‌شود. در جهت جنوبى بقعه، ايوانى به ارتفاع ۷ متر با ازارهٔ کاشى‌کارى و جدار سفيدکارى و پوشش رسمى‌بندى و کاشى‌کارى تزئين شده است. در دو جانب ايوان، دو حجره و بر فراز آن‌ها، غرفه‌هاى زيبايى مزين به کاشى‌کارى وجود دارد.
|
|
| در زير گنبد، ضريح و مرقدى قرار دارد. مرقد از پنج جهت با کاشى‌هاى خشتى عصر فتحعلى‌شاه پوشيده شده و داراى کتيبه‌اى متضمن نسب‌نامهٔ امام‌زاده است. برفراز بنا، گنبدى است شلجمى، سراپا آراسته به کاشى‌هاى گره‌سازى الوان به ارتفاع و قطر ۷ متر با گردنى استوانه‌اى مزين به کاشى‌کارى معقلى با آجر کلوکى و کاشى گرهى که در سال ۱۳۴۲ بازسازى و کاشى‌کارى شده است.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده طاهر، روستاى طغرود، قم
|
|
| اين آرامگاه در روستاى طغرود - از توابع خلجستان - در ۳۰ کيلومترى شمال غربى قم واقع شده است. بناى مزبور از آثار تاريخى قم، ولى تهى از تزئينات هنرى است و بقعه، گنبد، ضريح و رواق نوبنيادى است.
|
|
| در وسط بنا، مرقدى با ضريح چوبى مشبک قرار دارد که بر بالاى آن، کاشى‌هاى شش ضلعى ساده با قالب کوچک و فيروزه‌فام اصيل قديمى نصب کرده‌اند. در محوطهٔ ايوان شرقى، مقبرهٔ ميرزا رضاى وزير دفتر - از وزراى زمان ناصرالدين‌شاه - قرار گرفته که سنگ قبر آن به داخل بقعه انتقال يافته است. در اين لوح، علاوه بر کتيبه‌هاى خوش خط، نقش برجستهٔ تمام قد متوفى نيز حجارى شده است.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده عباس / هفت امام‌زاده، روستاى ورجان، قم
|
|
| اين بنا در کنار روستاى ورجان در نزديکى قم واقع شده و مدفن هفت امام‌زاده به اسامى شاهزاده عباس، شاهزاده ابراهيم، شاهزاده صالح، شاهزاده فيروز، شاهزاده حسن، شاهزاده جعفر و شاهزاده ابوالقاسم اسماعيل - از احفاد امام کاظم (ع) - است. نقشهٔ بنا از خارج چهار ضلعى و از داخل نيز مربع متساوى و داراى چهار شاه‌نشين است که از هر يک درى به ايوان گشوده مى‌شود. پوشش بقعه عرقچينى است که با آجر ساخته شده و از خارج روى آن با کاهگل اندود شده است.
|
|
| در زير گنبد، مرقدى به ارتفاع ۱/۲۰ متر با جدار کاشيکارى خشتى فيروزه‌فام تعميرى قرار دارد که فاقد کتيبه است. در نماى بنا سه ايوان ساخته شده است. بنا در کل فاقد تزئينات هنرى و تاريخى مرسوم است.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده عبدالله، روستاى گودرز (سلجوقيان)
|
|
| اين بنا در روستاى گودرز، در ۳۰ کيلومترى جاده اراک به خمين واقع شده است. بنا در روى سطح مرتفعى که نزديک ۳ متر از سطوح اطراف بلندتر است با نقشه هشت ضلعى ساخته شده و داراى دو معبر - يکى در شمال شرقى و ديگرى در جنوب شرقى - است. شيوهٔ گچبرى بنا، آن را به قرن ششم هجرى قمرى مربوط مى‌کند.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده عبدالله اوجان، آوه، ساوه (سلجوقيان)
|
|
| اين بنا بين آوه و ساوه در نزديکى راه اصفهان به تهران واقع شده و مدفون در آن احتمالاً همان امام‌ازده عبدالله - فرزند بلافصل امام موسى الکاظم (ع) - است. گنبد مزبور با قاعدهٔ برجى، از ابنيهٔ تاريخى دوره سلجوقيان است که وزير معروف، سيد مجدالدين ابوالفتح، ساکن رى، بر فراز تربت جد اعلاى خود در قرن ششم بنا نهاده است. اين گنبد از داخل به شکل هشت ضلعى در آمده است. تزئينات بيشتر قسمت‌هاى بنا آسيب ديده است.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده علاءالدين، نورآباد، ممسنى (صفويان)
|
|
| اين آرامگاه در دو کيلومترى نورآباد در کنار جادهٔ کازرون به خوزستان واقع است. اين بقعه جزء مجموعه‌اى است که دو امام‌زاده را در بر مى‌گيرد. امام‌زادهٔ مجاور به دليل در آهنى خود به درب آهنين شهرت يافته است. بناى آرامگاه شاهزاده علاءالدين داراى گنبد بلن شلمچى برفراز گردنى کشيده است و سطح آن داراى رنگ سفيد مى‌باشد. تمامى بنا از سنگ و گچ ساخته شده است. براساس کتيبهٔ بالاى سردر امام‌زاده، بقعهٔ شاهزاده علاءالدين - فرزند امام هفتم (ع) - با گنبد بلند در سال ۱۰۲۵ هـ.ق و مقارن سلطنت شاه عباس کبير بنا گرديده يا تعمير شده است.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده على، بنافت، يزد
|
|
| اين آرامگاه در بنافت يزد واقع شده و از زيارتگاه‌هاى معتبر منطقهٔ يزد است. بنايى است از آجر و خشت با گنبد خوش ترکيب کاشى که بر روى گردنى بلند استوار شده است. سطح گنبد با کاشى‌هايى در اشکال مختلف هندسى با طرح گره، کاشيکارى تزئين شده و در پايهٔ آن نيز کتيبه‌اى نوشته شده است. کاشيکاى گنبد در قرن اخير صورت گرفته است. براساس يک سنگ وقف بناى امام‌زاده در سال ۹۹۸ هجرى قمرى برپا بوده است. براساس نوشته لوح کاشى اتاق دست راست اين بنا مدفن شخصى به نام «رئيس محب على بن رئيس غياث‌الدين بن رئيس محمود کوکي» مى‌باشد.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده قاسم، روستاى ترخوران، تفرش (تركمانان)
|
|
| اين بنا در چند کيلومترى روستاى ترخوران واقع شده و مدفن شاهزاده قاسم بن حمزه بن امام موسى الکاظم (ع) است. ساختمان مزبور، مشتمل بر يک بقعه و گنبد با چهار ايوان و چهار حجره غرفه‌دار مى‌باشد. در وسط بقعه، صندوق منبت و نفيسى به تاريخ ۹۲۳ هـ.ق و کار استاد يعقوب قمى قرار گرفته است. همچنين اين بقعه درى بسيار قديمى به تاريخ ۸۰۰ هـ.ق دارد.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده محسن، روستاى قبادبزن، قم
|
|
| اين آرامگاه در روستاى قباد بزن قم واقع شده است. قاعدهٔ بنا از خارج چهارضلعى با جدار سنگ و ملاط گچ و از داخل، مربع است که در هر ضلع، شاه‌نشينى و در هر کدام از شاه‌نشين‌ها درى ساخته‌اند.
|
|
| در چهار گوشهٔ فوقانى بنا، نيم طاقى زده و مربع را به هشت ضلعى تبديل کرده‌اند و سپس با زدن چند رسمى بند، آن را بالا برده‌اند.
|
|
| در وسط بقعه، مرقدى ساده و در جهت شمالى بقعه، ايوانى با پوشش دو قوسى قرار دارد که نسبتاً قديمى است و در جانب جنوبى آن، تالارى نوساز با پوشش مسطح احداث شده است.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده محسن، اراك (تيموريان)
|
|
| بناى اين امام‌زاده که در اراک واقع شده، از سنگ لاشه و آجر با طرح چهار ضلعى است که بر فراز آن، گنبدى بزرگ و کم خيز برپا شده است. داخل بنا به کمک ترنبه‌ها، طرح چهار ضلعى به هشت ضلعى تبديل و پايه گنبد بر روى ترنبه‌هاى پله‌اى تزئينى استوار شده است. در جبهه‌هاى جنوبى و شرقى داخل بقعه، دو طاقنما جاسازى شده که طاقنماى جنوبى، محراب امام‌زاده را تشکيل مى‌دهد. در چوبى نفيس امام‌زاده، از آثار جالب قرن هفتم به شمار مى‌رود.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده محمد افطسى، تفرش (صفويان)
|
|
| اين آرامگاه در تفرش واقع شده و چهار ايوان دارد که به جز ايوان شمالى بقيه داراى جدار سفيدکارى با سقفى رومى پوش‌اند. متن شعر موجود در ايوان سردر حاکى از آن است که اين ايوان در سال ۱۰۵۰ هـ.ق توسط خواجه مومن و در زمان شاه عباس صفوى ساخته شده است. بناى خود امام‌زاده نيز توسط خواجه مومن ساخته شده است. نسب‌نامه مدفون در بنا چنين است «ابو محمد حسن بن ابى عبدالله حسين بن على بن عمر بن حسن الافطس ابن على الا جعفر بن امام زين‌‌العابدين على بن الحسين (ع).»
|
|
| امام‌زاده شاهزاده محمد و يوسف، روستاى شاهسواران، اراك (سلجوقيان)
|
|
| اين آرامگاه در روستاى شاهسواران اراک واقع شده است. در اين محل، دو بنا در نزديکى يکديگر وجود دارد که يکى مدفن شاهزاده محمد و ديگرى، مدفن شاهزاده يوسف است. بقعه شاهزاده محمد، از آثار قرن پنجم به نظر مى‌رسد که از داخل و خارج به شکل برجى از تخته سنگ و گچ است که بعداً از خارج روى آن را آجرپوش کرده‌اند. اين بنا داراى يک ورودى درگاه تنگ و کوتاه و يک دريچه نورگير است.
|
|
| مقبره يوسف بن موسى نيز از لحاظ سبک بنا، ابعاد مرقد و حتى لوحه سنگى روى آن، با بناى شاهزاده محمد متشابه است، جز اين که فاقد گنبد شلجمى است و با همان گنبد عرقچينى باستانى پوشيده است و ضريح، رواق و الحاقات ديگرى هم ندارد.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده موسى، محلات (قاجاريان)
|
|
| بناى امام‌زاده در محله پايين محلات واقع شده است. مدفونان اين بقعه، سه تن از سادات اروميه و از فرزندان امام جواد (ع) به اسامى شاهزاده موسى، ستى امامه و فاطمه خاتون هستند. از اين خاندان جليل، در قرن چهارم، افراد بسيارى در محلات ساکن بوده‌‌اند. اين بنا شامل بقعه‌اى با دو فضاى گنبد، يک غرفه، سه تالار، يک ايوان و يک صحن با يک مقبره قديمى است. سبک ساختمان مربع و دو قسمتى با جدارى از سنگ، گچ و داراى دو گنبد است که در زير گنبد شرقى، شاهزاده موسى و در زير گنبد غربى، بانوان نامبرده مدفون‌اند. بر روى گنبدهاى بنا کاشى‌هاى فيروزه‌فام و الوان که بر روى آن‌ها اسامى جلاله تجلى دارد، مشهود است. بر روى هفت ستون مضلع بنا که سرستون‌هاى مقرنس چوبى دارند، تاريخ ۱۳۲۱ هـ.ق خوانده مى‌شود.
|
|
| امام‌زاده شاهزاده هادى، روستاى جمزقان، تفرش (سلجوقيان، پهلوى)
|
|
| اين آرامگاه در روستاى جمزقان از توابع تفرش واقع شده است. بنايى مشتمل بر بقعه، گنبد، سه ايوان، چهار حجره، غرفه و صحن است.
|
|
| گنبد بيرونى بنا، کلاه‌خودى با گردنى دو مترى آراسته به کاشى‌هاى دوالى و با تارکى پنج مترى مزين به کاشى‌هاى سراميک فيروزه‌اى است که به تاريخ ۱۳۴۶ هـ.ق نصب شده‌اند. در ابتداى شاه‌نشين شمالى بقعه، ضريح مشبک مجللى از چوب گردوى قديمى نصب گرديده و در دل آن، دو صندوق منبت باستانى قرار دارد. بر روى يکى از صندوق‌ها، عبارات ذيل خوانده مى‌شود : «مرقد متبرک امام‌زاده معصوم شاه هادى بن امام موسى کاظم عليه السلام تحرير فى تاريخ شهر شوال سنه ست و اربعين و تسعمائه» و «عمل قنبر بن محمود ساوجى نجار».
|
|
| اين بنا به سال ۱۳۳۵ هـ.ق تعمير و مرمت شده است. در ورودى امام‌زاده، از آثار خوب منبت‌کارى است که در داخل طرح‌هاى هندسى آن که به صورت چهار ضلعى نقش‌اندازى شده، نقش‌هاى گل و بوته و نام «علي» (ع) به صورت خط بنايى ديده مى‌شود. بناى اصلى به اعتبارى مى‌تواند از آثار قرن نهم يا دهم هجرى باشد؛ ولى الحاقات آن از دوره قاجار و قرن سيزدهم است.
|
