شوک

عبارت است از ضعف عمومى بدن که از برخى جراحت‌ها يا ناراحتى‌ها که سبب کاهش خون يا مايعات بدن مى‌شوند، ناشى مى‌شود. اين حالت داراى درجات مختلفى است از ضعف تا از پاافتادگى کامل. حالت اخير که به آن شوک ضربه‌اى (تروماتيک) مى‌گويند حالت خطرناکى است که ممکن است حتى زمانى‌که جراحت‌هاى مصدوم به اندازهٔ کافى بهبود مى‌يابد هم منجر به مرگ بشود.

شوک از خونريزى و (يا) از دست رفتن مايعات بدن ناشى مى‌شود؛ مثال‌هاى بارز در اين زمينه عبارتند از: خونريزى‌هاى بيرونى يا داخلي؛ از دست رفتن پلاسما به‌علت سوختگى‌هاى شديد؛ از دست رفتن آب بدن به علت اختلال‌هاى روده‌اي: استفراغ دائم يا اسهال شديد؛ ناراحتى‌هاى بحرانى شکم؛ و حملهٔ قلبي. دردهاى فوق‌العاده يا وحشت بيش از حد نيز مى‌تواند ايجاد شوک کند.

- عوارض و نشانه‌ها:

بدن به‌وسيله هدايت خون بيشتر به‌طرف شريان‌هاى اندام‌هاى حياتى مانند مغز، قلب و کليه‌ها به بهاى تأمين خون کمتر براى بافت‌هاى کم‌اهميت‌تر مانند ماهيچه‌ها و پوست (رنگ‌پريدگي) نسبت به شوک واکنش نشان مى‌دهد. همچنان‌که حال مصدوم بدتر مى‌شود، عوارض و نشانه‌ها نيز مشخص‌تر مى‌شوند.

۱. مصدوم احساس ضعف، دل ضعفه و سرگيجه مى‌کند و مضطرب و بى‌قرار مى‌شود.

۲. مصدوم احساس مى‌کند حالش بد است و ممکن است استفراغ کند.

۳. مصدوم احساس تشنگى مى‌کند.

۴. مصدوم احساس تشنگى مى‌کند.

۵. تنفس ممکن است سطحى و سريع شود. مصدوم ممکن است خميازه و آه بکشد (تشنه هوا مى‌شود).

۶. نبض سريع اما ضعيفتر مى‌شود و گاهى اوقات همچنان‌که حجم خون يا مايعات کاهش مى‌يابد نامنظم مى‌شود.

۷. مصدوم احتمالاً بيهوش مى‌شود.

۸. ممکن است آثارى از خونريزى خارجى يا داخلى مشاهده شود.

- هدف:

تأمين خون کافى براى قلب، شش‌ها و مغز، مشخص کردن علت شوک، مداواى آن و رساندن مصدوم به بيمارستان.

- درمان:

۱. به مصدوم اطمينان‌خاطر بدهيد و او را در وضعيت راحتى قرار بدهيد.

۲. اگر وضعيت مصدوم اجازه ميظدهد، مصدوم را به پشت روى يک پتو بخوابانيد. سر مصدوم را پائين نگه داشته و به يک سو خم کنيد (براى تأمين خون کافى براى مغز و کاهش خطر استفراغ که ممکن است محتويات معده وارد ناى شده و باعث خفگى شود). اگر احتمال شکستگى در پاها وجود ندارد آن را بالا بياوريد. مى‌توانيد اين کار را به‌وسيله قرار دادن يک بالش زير پاى مصدوم انجام دهيد.

۳. مصدوم را گرم نگهداريد. روى او يک پتو بکشيد.

نبايد:

براى گرم نگهداشتن مصدوم از کيسه برقى استفاده کنيد. اين کار باعث افزايش جريان خون به رگ‌هاى پوست شده و درنتيجه خون به اندازه کافى به اندام‌هاى حياتى نمى‌رسد.

۴. هر پوشش تنگى را شل کنيد تا به گردش خون و تنفس کمک شود.

۵. به‌دنبال علت شوک بگرديد و اگر امکان داشت آن را رفع کنيد.

۶. اگر مصدوم تقاضاى آب کرد لب‌هاى او را با آب تر کنيد. اما چيزى به او ننوشانيد.

۷. ميزان تنفس، نبض و سطح هوشياري، را هر ۱۰ دقيقه يکبار آزمايش کنيد.

۸. اگر تنفس مصدوم مشکل شد يا خواست استفراغ کند يا اگر بيهوش شد او را در وضعيت بهبود قرار دهيد.

۹. اگر ضربان و تنفس ايستاد روش‌هاى نجات زندگى را بلافاصله شروع کنيد.

۱۰. بلافاصله او را با برانکارد به شکلى که وضعيت درمانى آن حفظ شود به بيمارستان برسانيد.

توجه:

- نبايد: بى‌خودى مصدوم را حرکت دهيد. حرکت باعث عميق‌تر شدن شوک مى‌شود.

- نبايد: به مصدوم چيزى از راه دهان بدهيد. اين امر باعث جلوگيرى يا به تعويق انداختن بيهوشى احتمالاً لازم در بيمارستان خواهد شد.

- نبايد: بگذاريد مصدوم سيگار بکشد.