خبرنگار کیست؟

پيش از آنکه فردى حرفه روزنامه‌نگارى را انتخاب کند، لازم است ويژگى‌هاى حرفه خبرنگارى و روزنامه‌نگارى را بشناسد تا از روى آگاهى به آن روى آورد. در سال ۱۹۷۸ از سوى سازمان يونسکو (سازمان آموزشي، علمى و فرهنگى ملل متحد)، (UNESCO UNited Nations Educational, Scientific and Cultural Organization)، اعلاميه‌اى راجع به نقش رسانه‌هاى جمعى در تقويت صلح جهانى و تفاهم بين‌المللى به تصويب رسيد. در اين اعلاميه (Declaration)، لزوم تربيت اخلاقى و اجتماعى روزنامه‌نگاران ارائه شد. در اين مجموعه، آزادى مبادله اخبار و اطلاعات (Information)، يک حق اساسى تلقى شده و دستورالعمل‌هاى اخلاقى براى کليه کسانى که در جمع‌آورى و کسب و نشر و تفسير اخبار و اطلاعات شرکت دارند، وضع شده است.

در اين اعلاميه، ضمن تأکيد بر منشور جهانى ۱۹۴۸ سازمان ملل متحد، تصريح شده است که براساس اين قوانين، خبرنگاران مطبوعات بايد منتهاى درجه، کوشش کنند تا اخبار و اطلاعاتى که در اختيار عموم مى‌گذارند صحيح، دقيق و معتبر باشد. خبرنگاران و سردبيران بايد در صحت اخبارى که به‌دست مى‌آورند تحقيق و تعمق کنند. خبرنگاران نبايد حقيقتى را تعمداً تحريف يا مخدوش کنند و همچنين هيچ نوع مطلبى را نبايد از نظر مردم مکتوم نگه دارند.

اصول اخلاقى حرفه روزنامه‌نگارى مقرر مى‌دارد که روزنامه‌نگاران در هر مرحله و مقامى که باشند بايد به خير و مصلحت جامعه ايمان کامل داشته باشند. کوشش براى تأمين منافع شخصى و کوشش براى پيش بردن مقاصد خصوصى که با مصلحت جامعه سازگار نباشد، خلاف اصول و آئين‌ اخلاقى روزنامه‌نگارى است. تخطئه مردم و تهمت و افتراء به اشخاص از جمله جرائم بزرگ حرفه روزنامه‌نگارى است.

براساس قطعنامه‌هاى سازمان ملل متحد، سرقت ادبى و انتساب اخبار و عقايد و تأليفات ديگران به‌خود نيز جرم مطبوعاتى محسوب مى‌شود. حسن نيت به جامعه ناساس و پايه روزنامه‌نگارى مطلوب است.

هر مطلب خلاف واقع و مخدوشى که در هر روزنامه منتشر مى‌شود بايد آن روزنامه در اولين فرصت اشتباه خود را اصلاح کند، شايعات و اخبار تأييد نشده از جمله مطالب مخدوش است. روزنامه‌نگاران بايد امين درستکار و با شخصيت باشند.

مجموعه مقررات يونسکو و سازمان ملل متحد مقرر مى‌دارد که شهرت، شأن و حيثيت افراد بايد مورد احترام قرار گيرد و از مطالبى که راجع به زندگى خصوصى افراد است و نشر آنها ممکن است، زيان و ضررى براى آنان ايجاد کند، پرهيز شود. همچنين اين مقررات، مقرر مى‌دارد که نسبت به منابع خبر و حفظ اسرار احتياط و رعايت لازم به عمل آيد.

با چنين نگرشى است که مسئوليت اجتماعى روزنامه‌نگاران شکل مى‌گيرد، در عين حالى که اگر از قريحه و استعداد ذاتى نام برده مى‌شود، اما ذوق و علاقه شخصى نسبت به اين حرفه و آموزش تخصصى براى شکوفائى خلاقيت‌ها از ملزومات روى آورى به حرفه خبرنگارى و روزنامه‌نگارى است.

بدين ترتيب مى‌توان تعريفى از خبرنگار به‌دست آورد تا روى آورندگان به جرگه خبرنگاران خود را با الگوى موردنظر که زمينه اصلى موفقيت در اين رشته است، وفق دهد:

خبرنگار کسى است که با اتکاء به ذوق و استعداد شخصي، پس از گذرانيدن دوره آموزش تخصصى و همچنين با توجه به مسئوليت اجتماعى که اين حرفه بر عهده او مى‌گذارد، وظيف کسب، تهيه، جمع‌آورى و تنظيم 'اخبار' و انتقال آنها را از طريق وسايل ارتباط جمعى (مطبوعات، راديو، تلويزيون و خبرگزاري) به مخاطبان بر عهده دارد. تطبيق با چنين شرايط است که آموزش تخصصى و آگاهى از مفاهيم علمى به‌عنوان يک ضرورت اساسي، رخ مى‌نمايد.