برنامه‌ها و ماهیّت تماشا کردن(۲)

اهميّت روند و سرعت برنامه در جلب توجه بيننده، بسته به نوع آن مى‌تواند متفاوت باشد. مطالعه‌اى انجام شده در آمريکا، دريافت که کودکان، برنامه‌هاى کارتونى با حرکت سريع را بيشتر ازکارتون‌هاى کم‌تحرک و آهسته تماشاى مى‌کنند، اما زمانى که محتوا به شکل مجله‌اى (magazine format) تغيير کرد (بخش‌هايى که از کمپانى الکتريک برگرفته شده بود)، سرعت برنامه هيچ تأثيرى بر توجه بصرى نداشت. به‌علاوه، کودکان ۸-۹ سال، بيشتر از کودکان پيش‌دبستاني، به‌وسيله کارتون‌هاى پرجنب و جوش و سريع جذب مى‌شدند و اين خلاف انتظار پژوهشگران بود.

تحليل‌هاى موشکافانه‌تر اينکه در خلال فرآيند تماشاى تلويزيون حقيقتاً چه وقايعى روى مى‌دهد، دليلى را براى روش‌هاى پيچيده و غير معمول آشکار مى‌سازد که به آن دليل توجه کودکان به تلويزيون تحت تأثير سرعت و حرکت برنامه‌اى قرار مى‌گيرد. سرعت برنامه در واقع مى‌تواند چندين جزء را شامل شود: تغيير صحنه و شروع صحنه‌اى که پيش از آن در برنامه نشان داده نشده است، عوض شدن صحنه و شروع صحنه‌اى آشنا، تغيير نقش شخصيت‌‌هاى موجود. اين دگرگونى‌ها، اغلب به‌وسيلهٔ جنبه‌هاى بصرى نشان داده مى‌شوند، ويژگى‌هايى چون محو تدريجي، ناپديد شدن، نماى نزديک يا تغيير جهت نماى دوربين يا جنبه‌هاى شنيداري، چون تغيير موسيقي، تأثيرات صوت يا گفتار.

تغييرصحنه در برخى موارد، توجه کودکانى را که به تلويزيون نگاه نمى‌کنند، جلب مى‌کند، اما در مورد بينندگان جوانى که از قبل در حال تماشاى تلويزيون بوده‌اند، تغيير صحنه و شخصيت، گاه مى‌تواند قطع موقت نگاه کردن را باعث شود. به‌طور مسلم کودکان بزرگ‌تر، بهتر از کودکان کم سن و سال‌تر مى‌توانند جريان برنامه‌اى را تعقيب کنند و نيز از نقاط تغيير صحنه به‌عنوان موقعيّتى هم براى شروع نگاه کردن و هم پايان دادن به نگاه کردن استفاده کنند. اين بدان معنى است که همان‌طور که کودکان بزرگ‌تر مى‌شوند، بيشتر نسبت به علايم جنبه‌هاى صوري، که نشان‌دهندهٔ نقاط قطع برنامه است، آگاه مى‌شوند. به‌نظر مى‌رسد که درمورد کودکان پيش‌دبستاني، تغيير صحنه و شخصيت‌هاى برنامه نقاطى هستند که در آنها بينندگان جوان تصميم مى‌گيرند که آيا تماشاى برنامه‌اى را شروع کنند، ديدن آن را قطع کنند يا به ديدن آن برنامه ادامه دهند.

با بالا رفتن سن، بينندگان جوان تلويزيون، پيوسته‌تر و با کارايى خاص‌تر به برنامه‌ها نگاه مى‌کنند و آنچه را که نگاه مى‌کنند، به‌طور مؤثرتر درک مى‌کنند. ديگر تحقيقات جالب انجام شده بر روى تماشاگران جوان تلويزيون، اهميت متفاوت سرعت را در نوع برنامه‌هايى که تماشا مى‌شوند. آشکارتر ساخته است. هميشه برنامه‌هاى سريع بيشتر از برنامه‌هاى کند، جلب توجه نمى‌کنند. به‌طور کلي، برنامه‌هايى که داراى خط داستانى پيوسته‌اى هستند، بيشتر از نمايش‌هاى بريده‌بريده مجله‌اى شکل، توجه بينندگان را جلب مى‌کنند. همچنين، برنامه‌ها در شکل نخست بهتر از شکل بعدي، در خاطر فرد خواهند ماند. به‌ظاهر، سرعت برنامه تأثير بيشترى بر آهنگ (tempo) نگاه کردن به تلويزيون، در ميان کودکان بزرگ‌تر دارد، اين حالت به‌ويژه زمانى بيشتر است که در حال تماشاى برنامه‌هايى با داستان پيوسته باشند. سرعت برنامه‌هاى مجله‌اي، دنبال کردن اين برنامه‌ها را براى کودکان به شکل فزاينده‌اى مشکل مى‌کند و در مورد کودکان بزرگ‌تر باعث توجه بيشتر آنها به برنامه نمى‌شود.

معنى ضمنى اين شواهد در ارتباط با نحوهٔ تماشاى تلويزيون در کودکان اين است که هميشه سرعت زياد موجب بيشتر شدن توجه نمى‌شود و ممکن است در توانايى‌هاى بينندگان براى درک و يادگيرى محتواى يک برنامه اختلال ايجاد کند. کودکان موضوعاتى را که به شکل داستانى ارائه مى‌شوند فعالانه‌تر دنبال مى‌کنند تا موضوعاتى که به‌شکل مجله‌اى ارائه شده است.