دوره‌های حساس

مراتب اکتساب مهارت حرکتى و دامنهٔ سنى پيدايش هريک از مهارت‌ها شناسايى شده‌اند. حال مى‌خواهيم بدانيم آيا عوامل محيطى مى‌توانند اين پيشرفت طبيعى را تغيير دهند. آيا ممکن است يک محيط غنى شتاب ميزان رشد را زيادتر کند يا اينکه محيط محروم آن را به تعويق اندازد؟ به اين‌گونه سؤالات موقعى مى‌توان پاسخ داد که بدانيم آيا در رشد حرکتي، دوره‌هاى حساس وجود دارد يا خير. بايد به ياد داشت که دوره‌هاى حساس زمان معينى است که طى آن کودک بيشترين حساسيت را نسبت به فراگيرى مهارت دارد. اين دوره‌ها از اين نظر مهم هستند که کودکان چنانچه در آن زمان مهارتى را فرا نگيرند در سنين بالاتر يادگيرى آن به مراتب مشکل‌تر و گاهى غير ممکن مى‌شود.

شواهد قوى وجود دارد که در رشد بسيارى از حيوانات، دوره‌هاى حساس و مهم وجود دارد. به نظر مى‌رسد در مورد برخى از جنبه‌هاى رشد انسان نيز چنين دوره‌هايى وجود داشته باشد، مانند يادگيرى زبان (دنيس، ۱۹۶۳؛ هکن، ۱۹۷۶؛ لنبرگ، ۱۹۶۷) يا دوبينى (بانکس، اسلين و لتسون، ۱۹۷۵؛ هامن و کريتز، ۱۹۷۵). متأسفانه اطلاعات ماد در زمينه‌هاى دوره‌هاى حساس مربوط به رشد حرکتى چندان زياد نيست. حالا شواهدى را که در اين زمينه وجود دارد مرور مى‌کنيم.