عوامل اجرای پرسشنامه

يکى از ارکان گردآورى اطلاعات به روش پرسشنامه‌اي، عوامل اجرايى آن است که مديريت اجرا (که ممکن است خود محقق باشد يا ستاد و مرکز ويژه‌اى را براى هدايت اين کار در نظر بگيرد) و پرسشگران را شامل مى‌شود. در طرح‌هاى تحقيق کوچک (مانند تحقيقات دانشجويي) محقق ممکن است خود همهٔ اين امور را عهده‌دار گردد. ولى در طرح‌هاى بزرگ اجراى اين امور از عهدهٔ يک نفر برنمى‌آيد و محقق مديريت کلى طرح را عهده‌دار است و عوامل اجرايى شامل مديران سطوح پايين‌تر و نيز پرسشگران زير نظر او کارها را انجام مى‌دهند. در طرح‌هايى که بُعد جغرافيايى وسيع برخوردار است (براى مثال در سطح کشور اجرا مى‌گردد) يقيناً محقق ناچار است براى اجراى عمليات ميدانى، ستاد يا مرکز ويژ‌ه‌اى را سازماندهى و راه‌اندازى کند و حتى در سطوح استان و شهرستان نيز پيش‌بينى نمايندگى‌هاى ويژه‌اى را بنمايد.

آموزش عوامل اجرايى طرح. آموزش عوامل اجرايى طرح تحقيق يکى از موارد بسيار مهمى است که غالباً از آن غفلت مى‌شود؛ زيرا اهميت آن ناشناخته است. محقق به هيئت مرکزى طرح تحقيق بايد در مراحل اجراى کار و پس از آنکه طرح پرسشنامه آماده شد، کليه عوامل اجرايى اعم از مديران و کادرهاى ادارى سطوح پايين‌تر و نيز پرسشگران را آموزش دهند. آموزش پرسشگران دقيقاً بايد در فاصله بين آماده‌سازى نهايى پرسشنامه و اجراى آن انجام پذيرد؛ يعنى قبل از ورود به مرحلهٔ اجرا بايد کليه عوامل اجرايى و پرسشگرى به دورهٔ آموزش فرا خوانده شده، نسبت به مسائل طرح و پرسشگرى توجيه شوند. محتواى آموزش براى دو گروه مزبور الزاماً يکنواخت نيست. هرچند در بخشى از محتوا بايد آموزش مشترک ببينند، ولى هر يک متناسب با وظيفه و مأموريتى که بعهده مى‌گيرند، آموزش خاص نيز لازم دارند.

محتواى آموزش دوره را دو بخش آموزش نظرى و عملى تشکيل مى‌دهد که ممکن است مدت زيادى طول بکشد. محتواى آموزش نظرى را مسائلى از قبيل آشنايى با اهداف طرح، ساختار و عناصر طرح تحقيق، وظايف مربوط، روش تکميل پرسشنامه همرا با نکات ريز داخل آن تشکيل مى‌دهد. در آموزش عملى بايد تمام آموخته‌هاى نظرى را براى تکميل واقعى پرسشنامه به کار گيرند. براى اين کار پرسشگران مى‌توانند بصورت دوبدو آن را تکميل کنند يا با افرادى از جامعهٔ آمارى تماس بگيرند تا بدين وسيله مشکلات و مسائل مرحلهٔ اجرايى پرسشگرى روشن شود. محقق بعنوان مدير طرح تحقيق يا ستاد مرکزى طرح تحقيق علاوه بر برنامه‌ريزى و اجراى دورهٔ آموزش ويژه، بايد اقدام به تهيه دستورالعمل‌ و راهنماى تکميل پرسشنامه نموده، آن را در اختيار پرسشگران قرار دهد.