تأمین آب صنایع اصفهان از دریا ؛ بزرگ‌ترین فولادساز ایران دیگر از زاینده رود آب نمی‌ خورد

به گزارش همشهری آنلاین، هدف نهایی و طراحی اصلی پروژه انتقال آب از مبدأ دریای عمان (بندر سیریک) به اصفهان است. اما از آنجا که بخش دوم این طرح (مسیر از ساحل سیریک تا سیرجان) هنوز در حال ساخت و تکمیل است، برای بهره‌برداری فوری از بخش اول که به اتمام رسید، یک راهکار هوشمندانه و موقت درنظر گرفته شده است. در این راهکار، آب از «خط یک انتقال آب خلیج‌فارس» که پیش‌تر ساخته شده و از منطقه سیرجان عبور می‌کند، به‌صورت انشعاب و به‌طور موقت به خط جدید اصفهان تزریق شد.

این تصمیم استراتژیک باعث شده است که صنایع اصفهان بتوانند چند سال زودتر از تکمیل کامل پروژه، دریافت و برداشت آب از زاینده‌رود را متوقف کنند. پس از اتمام ساخت مسیر سیریک به سیرجان، منبع آب این خط به‌طور کامل و دائمی از دریای عمان تأمین خواهد شد.

پالایشگاه‌ها، صنایع بزرگ و غول‌های بزرگ فولادی اصفهان دیگر از زاینده‌رود آب برداشت نمی‌کنند و قرار است با بهره‌برداری از پروژه ملی انتقال آب دریا به اصفهان، نیاز آبی این صنعت آب‌بر از آب منتقل و پساب تأمین شود.

روز گذشته با بهره‌برداری رسمی از ابرپروژه انتقال آب دریا به اصفهان با دستور رئیس‌جمهور، برداشت آب غول فولادی ایران از زاینده‌رود به صفر رسید؛ رخدادی که مسئولان عالی کشور از آن به‌عنوان «گامی عملی برای حفظ هویت زیستی» و «مقدمه شکل‌گیری بازار آب صنایع فلات مرکزی» یاد می‌کنند و می‌تواند خطر ناپایداری آب در مناطق مرکزی را کاهش دهد.

به گزارش همشهری، در مراسم رسمی بهره‌برداری از سامانه انتقال آب دریای عمان به اصفهان برای استفاده توسط صنایع بزرگ فولادی، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور تأکید کرد که این طرح وابستگی صنعت و شهر اصفهان به آب‌های زیرزمینی و زاینده‌رود را که سهم مردم منطقه است، به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد و نقطه عطفی در مسیر حل بحران آب فلات مرکزی به‌شمار می‌آید. او با اشاره به اینکه کارهای کارشناسی دانشگاهیان همچنان ادامه دارد و دولت بر همان مسیر علمی و منطقی حرکت می‌کند، گفت: این پروژه اگرچه ثمره سال‌ها تلاش است اما باید با نگاه آینده‌نگر و بهره‌گیری از هم‌افزایی نهادهای علمی و اجرایی تکمیل شود.

به‌گفته رئیس‌جمهور، یکی از مهم‌ترین پیامدهای اجرای پروژه آرام‌سازی نگرانی‌های بین استانی است. او تصریح کرد: مشکلات موجود با پذیرش نظرات کارشناسی در همه استان‌ها قابل حل است و هیچ موضوعی در حوزه آب غیرقابل مدیریت نیست. مسئله فقط اعتماد و همکاری است.

وابستگی صفر بزرگ‌ترین فولادساز ایران به زاینده‌رود

محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در این مراسم با بیان اینکه وابستگی فولاد مبارکه به زاینده‌رود اکنون به صفر رسیده است، این طرح را یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیرساختی کشور برای تأمین پایدار آب در فلات مرکزی دانست. او گفت: پروژه انتقال آب دریا و هزینه‌هایی که امروز پرداخت می‌کنیم نتیجه جانمایی‌های نامناسب گذشته است و در توسعه‌های آتی، صنایع باید براساس ظرفیت دریا مکان‌یابی شوند تا علاوه بر کاهش هزینه‌ها، توسعه صنعتی ثبات بیشتری پیدا کند. اتابک هشدار داد که کمبود آب در سال‌های آینده می‌تواند بر تولید ملی اثرات جدی بگذارد و این پروژه‌ها «راه تنفس» برای صنایع حیاتی کشور فراهم می‌کنند.

قطع برداشت آب از زیر زمین

این گزارش می‌افزاید: با بهره‌برداری از مرحله نخست انتقال آب، اکنون سالانه ده‌ها میلیون مترمکعب آب از خلیج‌فارس و در آینده از دریای عمان به اصفهان منتقل می‌شود. این آب مستقیما به شبکه صنایع بزرگ می‌رسد و قرار است «ضرب‌الاجل قطع کامل برداشت صنایع آب‌بر از منابع سرزمینی» پس از اتصال کامل همه واحدها اعلام و اجرا شود. براساس اعلام مجریان طرح، تاکنون ۸۰۰کیلومتر خط لوله اجرا شده؛ مسیری که بخشی از آن در ارتفاعات بیش از ۱۵۰۰ متری و با شرایط فنی ویژه احداث شده است. حدود ۵۳۰کیلومتر از مسیر نیز به‌صورت ثقلی طراحی شده تا نیاز به پمپاژ کاهش یابد و مصرف برق به حداقل برسد؛ مزیتی که هزینه‌های انرژی پروژه را به شکل مؤثری کنترل می‌کند.

به‌گفته مسئولان، فولاد مبارکه، پالایشگاه و صنایع شمال اصفهان هم‌اکنون از این آب بهره‌مند می‌شوند و با این اتصال، کل مصرف صنایع بزرگ از زاینده‌رود رسما متوقف می‌شود.

اگرچه افتتاح سامانه انتقال آب به‌طور طبیعی موجی از امید در میان مردم و فعالان صنعتی ایجاد می‌کند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که نقش این پروژه باید واقعی و دقیق دیده شود. به‌گفته متخصصان حوزه آب، استان اصفهان بیش از یک میلیارد مترمکعب کسری منابع در حوضه زاینده‌رود دارد و انتقال ۷۰ میلیون مترمکعبی فاز اول هرچند گام مهمی است، اما کافی نیست.

با این حال، مزیت اصلی پروژه، «تنوع‌بخشی به منابع آب صنایع» و «کاهش فشار از رودخانه و آبخوان‌های بحران‌زده» است. به باور تحلیلگران، ارزش واقعی آب دریا به‌دلیل هزینه بالای نمک‌زدایی و انتقال باعث می‌شود صنایع به‌طور جدی‌تری به‌سمت بهینه‌سازی مصرف و استفاده از فناوری‌های نوین حرکت کنند.

از سوی دیگر، اتکای پروژه به انرژی خورشیدی در برخی مراحل و استفاده از فناوری‌های روز در فرآیند نمک‌زدایی، گامی برای کاهش اثرات زیست‌محیطی است. با این حال، اندازه‌گیری دقیق تأثیرات زیست‌محیطی در مبدأ، مسیر و مقصد پروژه نیازمند رصد مداوم و پایش مستمر خواهد بود.

چرا این پروژه ضروری بود؟

فلات مرکزی ایران طی ۲ دهه اخیر با یکی از شدیدترین تنش‌های آبی کشور روبه‌رو بوده است. کاهش بارندگی، برداشت‌های بی‌رویه و توسعه شتاب‌زده جمعیتی و صنعتی، تعادل منابع آب را به هم زده و برخی صنایع را تا آستانه توقف تولید پیش برده بود. به همین دلیل مسئولان صراحتا اعلام کردند که میان تعطیلی و حفظ تولید، چاره‌ای جز اجرای پروژه انتقال آب وجود نداشت.

در حال حاضر صنایع برای ادامه فعالیت نیازمند دسترسی به منابع پایدار هستند و انتقال آب دریا به‌عنوان یک «الزام، نه یک انتخاب»، در دستور کار قرار گرفته است. دولت تأکید کرده که هیچ طرح توسعه جدید آب‌بر در اصفهان بر مبنای این آب تعریف نخواهد شد، چراکه هدف اصلی «نجات وضعیت موجود» و جلوگیری از فشار بیشتر بر منابع محدود داخلی است.

افتتاح راهبردی‌ترین پروژه تأمین آب صنایع فلات مرکزی رویدادی است که می‌تواند نقشه مصرف و تخصیص آب در اصفهان را متحول کند. با توقف برداشت صنایع بزرگ از زاینده‌رود، فرصت مهمی برای بازنگری در الگوی مدیریت آب و حرکت به‌سمت حکمرانی علمی فراهم شده است. با این حال، تحقق اهداف نهایی، تنها درصورتی ممکن است که مدیریت مصرف، تکمیل طرح‌های قدیمی انتقال آب و اعمال دقیق حاکمیت قانون در بالادست رودخانه همگی به‌صورت همزمان اجرا شوند.