دانشگاه‌ها به دنبال خودگردانی

همشهری آنلاین - محمد سرابی: روز گذشته رییس دانشگاه تهران در دیدار با رییس مجلس شورای اسلامی به مناسبت هفته پژوهش گفته‌ است که در ۳۰ سال اخیر وضعیت دانشگاه‌ها هر روز بدتر شده است و سال آینده هم وضع بدتر می‌شود. منظور «محمدحسین امید» وضعیت مالی دانشگاه‌ها بود و از آنجا که این گفته‌ها در ملاقات با رییس مجلس بیان شد پس اشاره به موارد قانونی دارد تا اصلاح شود و دست این مراکز علمی را برای اقدامات تجاری باز بگذارد.

دانشگاه‌های دولتی ایران فعالیت اقتصادی کافی برای تامین درآمدهای خود ندارند و تقریبا تمام هزینه‌ها را از بودجه دولتی دریافت می‌کنند. در دانشگاه‌های پیشرفته جهان حدود ۳۰ - ۴۰ درصد درآمدها از بودجه دولتی گرفته می‌شود، نزدیک ۱۵ تا ۲۰ درصد از کمک‌های خصوصی و خیریه‌ها به دست می‌آید و نزدیک نیمی از هزینه‌ها با فروش دانش، تحقیقات صنعتی، شهریه و قراردادهای پژوهشی به دست می‌آید. دانشگاه‌های ایران هم تلاش می‌کنند به این ترکیب دست پیدا کنند اما نه بازار دانش وجود دارد و نه قوانین موجود اجازه فعالیت اقتصادی به دانشگاه‌ها می‌دهد.

رییس دانشگاه تهران به نمایندگی از ۱۵ دانشگاه‌های برتر کشور در این دیدار اعلام کرده است که دولت‌ها یا نمی‌توانند یا نمی‌خواهند هزینه‌های زیرساخت و بازسازی دانشگاه‌ها را تامین کنند و به دلیل مشکلات کلان کشور، دولت فعلی و دولت بعدی هم نمی‌توانند نیازها را تامین کنند. طرحی که این دانشگاه‌ها پیشنهاد می‌کنند «خودگردانی» است تا مانند نهادهای غیر دولتی اختیارات مالی داشته باشند.

توسعه بی‌رویه دانشگاه‌ها

چرا دانشگاه‌ها دچار مشکلات بودجه‌ شدند و آیا فعالیت اقتصادی دانشگاه‌ها مشکل را حل می‌کند؟ مهدی پازوکی در این‌باره به همشهری می‌گوید: «دانشگاه‌ها در طول چند سال آنقدر توسعه پیدا کردند که هزینه‌هایشان را به شدت زیاد کرد. آن‌ها در هر شهر کوچکی شعبه زدند و در بعضی شهرها دو دانشکده مدیریت داریم که اسامی ‌آن‌ها هم تقریبا شبیه هم است. واضح است که هزینه‌ها زیاد می‌شود. بعضی از دانشکده‌ها تا دو دهه قبل چند رشته داشتند الان هر کدام از آن رشته‌ها تبدیل به دانشکده جداگانه شدند.»

او بیان می‌کند: «دانشگاه تهران قبلا یک دانشکده الهیات داشت که شهید مفتح هم از آن فارغ‌التحصیل شده بودند. .الان دانشگاه تهران سه دانشکده با نام‌های مختلف دارد. مدارک فارغ‌التحصیلان این سه دانشکده چه فرقی با یکدیگر دارد؟»

پازوکی با اشاره به افزایش تعداد دانشگاه‌ها می‌گوید: «در پایان دولت اقای خاتمی ۱۲۰ واحد دانشگاهی داشتیم اما در پایان دولت آقای احمدی نژاد ۳۵۰ واحد دانشگاهی به وجود آمده بود.»

این کارشناس اقتصادی تاکید می‌کند: «مساله بودجه و هزینه دانشگاه‌ها با مجوز کارهای تجاری حل نمی‌شود بلکه باید این مشکل را با مدیریت و کاهش مخارج تامین کرد. از طرف دیگر اگر دانشگاهی شروع به کار تجاری کند دیگر نباید از دولت پول بگیرد.»