افزایش آلودگی هوا در اهواز؛ هشدار درباره رشد بیماری‌های تنفسی

به گزارش خبرنگار مهر، امین گودرزی، مدیر روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز و پزشک عمومی، در حاشیه همایش روابط عمومی های سراسر کشور در جمع خبرنگاران با اشاره به وضعیت بحرانی آلودگی هوا در خوزستان اعلام کرد: استان خوزستان، به‌ویژه شهر اهواز، سال‌هاست با مشکلات جدی ناشی از آلودگی هوا و ریزگردها دست‌وپنجه نرم می‌کند.در سال‌های گذشته طوفان‌های شن از استان‌های همجوار عراق وارد خوزستان می‌شد، اما اکنون نقش صنایع سنگین و صنایع نفتی در افزایش آلودگی هوا در اهواز بسیار پررنگ‌تر شده است.

به‌گفته گودرزی، وجود صنایع متعدد نفت، نیشکر، فولاد، پتروشیمی و همچنین دکل‌های نفتی در شهرهایی مانند اهواز و ماهشهر، سطح آلودگی صنعتی را به‌مراتب بالاتر از حد نرمال سایر شهرهای کشور رسانده است. برخی نیروگاه‌های برق با سوزاندن مازوت به آلودگی هوا دامن زده‌اند و این روند به چالشی جدی در استان تبدیل شده است.

مدیر روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی اهواز همچنین توضیح داد: تعداد بالای فلرهای نفتی در سطح شهر و ادامه فعالیت کارخانه کربن در مرکز اهواز، از عوامل تشدیدکننده آلایندگی در منطقه است. وی افزود در برخی ماه‌های سال، وقوع آتش‌سوزی‌ها نیز به افزایش میزان آلاینده‌ها کمک می‌کند.

گودرزی یکی از مهم‌ترین مشکلات اخیر را سوزاندن مزارع کشاورزی عنوان کرد و اظهار داشت: به دلیل محدودیت‌های موجود، برخی کشاورزان و مجموعه‌هایی مانند شرکت توسعه نیشکر اقدام به سوزاندن مزارع می‌کنند که این روند سهم قابل‌توجهی در افزایش آلودگی هوا دارد. سال ۱۴۰۴ علاوه بر نقش هورالعظیم در ایجاد گردوغبار، سوزاندن مزارع و فلرهای نفتی از عوامل اصلی تشدید آلودگی بوده و تعداد روزهای هوای سالم در اهواز بسیار محدود شده است.

وی افزود: شهرهای هویزه، حمیدیه و دشت آزادگان نیز به‌دلیل مجاورت با اهواز و قرارگیری در مرز عراق، با آلودگی شدید روبه‌رو هستند. همچنین تعداد زیاد شرکت‌های پتروشیمی فعال در ماهشهر، حجم زیادی از آلاینده‌ها را وارد هوای منطقه می‌کند.

گودرزی تأکید کرد: با وجود آلودگی گسترده ناشی از صنایع پتروشیمی، فولاد و نفت، بسیاری از این شرکت‌ها از پرداخت حق آلایندگی و انجام تعهدات مسئولیت اجتماعی خودداری کرده‌اند. او اعلام کرد دانشگاه علوم پزشکی اهواز مبلغ قابل توجهی بالغ بر «همت» از شرکت‌های پتروشیمی و فولاد طلبکار است که تاکنون وصول نشده است. به گفته او، استانداری خوزستان و دادستان اهواز برای متقاعد کردن این شرکت‌ها در جهت پرداخت تعهدات قانونی در حال پیگیری هستند.

وی با اشاره به پیامدهای بلندمدت آلودگی هوا گفت: آثار زیان‌بار آلاینده‌ها به‌سرعت نمایان نمی‌شود و به همین دلیل گاهی توجه کافی مسئولان را جلب نمی‌کند. اما بر اساس وظایف دانشگاه علوم پزشکی، این مجموعه موظف است از سلامت مردم حفاظت کند؛ در حالی که برخی صنایع صرفاً به تولیدات خود می‌اندیشند.

گودرزی هشدار داد: آلودگی هوا، بیماری‌های تنفسی غیر عفونی و بیماری‌های قلبی و ریوی غیر عفونی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده است. سال جاری میزان مراجعه بیماران به بیمارستان‌های استان به‌دلیل مشکلات تنفسی و قلبی رشد چشمگیری داشته است؛ به‌گونه‌ای که در شش‌ماهه نخست سال، آمار مراجعان حدود ۲۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.

وی تأکید کرد: ادامه این روند در سال‌های آینده مردم خوزستان را با مشکلات جدی بهداشتی مواجه می‌کند. گودرزی افزود با توجه به محدودیت زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی و چالش‌های مالی در استان خوزستان، تداوم آلودگی هوا می‌تواند فشار سنگینی بر سیستم درمان وارد کند.

مدیر روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، با اشاره به شرایط اقلیمی ویژه خوزستان متذکر شد: استان در کنار بحران آلودگی هوا، با چالش جدی منابع انسانی در حوزه بهداشت و درمان مواجه است. نظام سلامت و دانشگاه علوم پزشکی از ابتدای سال جاری مجموعه‌ای از اقدامات روتین را برای مقابله با آلودگی هوا دنبال کرده‌اند؛ از جمله حضور در جلسات تخصصی، صدور هشدارهای بهداشتی و اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌های رسمی.

گودرزی تأکید کرد: امکان ادامه تعطیلی‌ها یا درخواست مداوم از مردم برای ماندن در خانه محدود است. معاونت بهداشت دانشگاه به‌عنوان عضو کارگروه آلودگی هوا همواره بر تعطیلی مدارس برای حفاظت از کودکان تأکید داشته، اما این راهکار نمی‌تواند دائمی باشد.

وی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های دانشگاه را پیگیری وصول مطالبات سنگین از صنایع آلاینده عنوان کرد و اظهار داشت: اگر هزینه‌های معوقه صنایع فولاد، نفت و پتروشیمی به دانشگاه پرداخت شود، می‌توان بخشی از پیامدهای آلودگی هوا را جبران کرد. بیماران تنفسی که سال‌ها با دارو کنترل می‌شدند، اکنون به‌دلیل شدت آلودگی هوا از کنترل خارج شده‌اند و هزینه درمان آن‌ها به میلیاردها تومان می‌رسد.

وی از پیگیری‌های حقوقی برای کاهش آلایندگی صنایع خبر داد و گفت: الزام شرکت‌های نیشکر به استفاده از دستگاه‌های پیشرفته امحا، کاهش فلرهای نفتی و انتقال کارخانه کربن از مرکز شهر اهواز از اقداماتی است که با پیگیری دانشگاه در دستور کار قرار گرفته است. با این حال، گودرزی تأکید کرد این برنامه‌ها بلندمدت هستند و آثار آن در کوتاه‌مدت محسوس نخواهد بود.

مدیر روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی اهواز از تلاش برای ارتقای زیرساخت‌های درمانی نیز خبر داد و ادامه داد: طی سال‌های اخیر تعداد کلینیک‌های تنفسی افزایش یافته و بیمارستان ابوذر به‌عنوان مرکز تخصصی اطفال توسعه پیدا کرده است. چند ماه پیش اورژانس توسعه‌یافته بیمارستان ابوذر افتتاح شد و تعداد تخت‌های آی‌سی‌یو افزایش یافت. هر تخت بیمارستانی با تجهیزات و هزینه‌های جانبی حدود ۱۰ میلیارد تومان هزینه دارد و این رقم برای دانشگاه و حتی دولت مقرون‌به‌صرفه نیست. بهترین راهکار، کاهش آلودگی هواست.

گودرزی با بیان اینکه دانشگاه هم در بخش درمان و هم پیشگیری فعال است، افزود: در حوزه پیشگیری باید از افزایش آلاینده‌ها جلوگیری شود، هرچند نقش دانشگاه در کنترل منابع آلودگی محدود است. در حوزه درمان نیز جذب نیروهای متخصص، توسعه امکانات و گسترش فضاهای فیزیکی برای مقابله با پیامدهای آلودگی ضروری است.

وی درباره تأثیر مستقیم آلودگی هوا بر کودکان گفت ساده‌ترین پیامد، افزایش بیماری‌های تنفسی غیر عفونی مانند آسم است و اعلام کرد: کودکانی که سال‌ها به‌دلیل بیماری‌های ژنتیکی مانند CF یا آسم تحت کنترل بودند، در یکی دو سال اخیر به‌دلیل آلودگی شدید هوا از کنترل خارج شده‌اند و آمار بستری در بیمارستان ابوذر سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. با وجود برخی تعطیلی‌های مقطعی مدارس، آمار بستری‌ها همچنان افزایشی است.

گودرزی درباره تأثیر آلودگی هوا بر هزینه نظام سلامت اظهار داشت: بار مالی این بحران بسیار سنگین است. او تأکید کرد: «در مورد بیماری‌های مرتبط، مانند سرطان‌ها، نمی‌توان گفت آلودگی هوا عامل قطعی مرگ‌ومیر است، اما قطعاً در سیر بیماری اثرگذار است. بیمارانی که نقص ایمنی یا سرطان‌هایی مانند سرطان ریه دارند، در تماس با آلودگی هوا بیشتر به خدمات درمانی نیاز پیدا می‌کنند.

وی اضافه کرد: اگر بخواهم عدد تقریبی ارائه کنم، هر تخت بیمارستانی حدود ۱۰ میلیارد تومان هزینه دارد؛ اما اینکه آلودگی هوا دقیقاً چه مقدار هزینه به سیستم بهداشت و درمان تحمیل کرده، آمار مشخصی در دست ندارم. سرطان‌های شایع زنان و مردان که پیش‌تر به ترتیب پستان و روده بزرگ بود، اکنون در هر دو گروه به سمت افزایش سرطان ریه گرایش پیدا کرده؛ موضوعی که می‌تواند با آلودگی هوا مرتبط باشد.

مدیر روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، در تشریح اقدامات فرهنگی و آموزشی این دانشگاه برای مقابله با آلودگی هوا در خوزستان اعلام کرد: سال ۱۴۰۴ بیش از ۲۵۰ برنامه رادیویی و تلویزیونی با محوریت سلامت تولید و پخش شده است. اگر تعداد هفته‌های سال را محاسبه کنیم، در برخی هفته‌ها بیش از سه برنامه رسانه‌ای داشته‌ایم. بیش از ۳۰ درصد این برنامه‌ها به موضوعات مرتبط با آلودگی هوا، آلاینده‌های صنعتی و بیماری‌های تنفسی اختصاص داشت.

گودرزی افزود: دانشگاه علوم پزشکی اهواز تلاش کرده است از طریق اینفوگرافی‌ها، آموزش‌های میدانی، دیدارهای رودررو و شبکه‌های بهداشتی در سطح استان، فرهنگ‌سازی لازم را میان مردم انجام دهد. حداقل‌ترین توصیه این است که مردم در روزهای آلوده تا حد امکان از خانه خارج نشوند و در صورت ضرورت حتماً از ماسک مناسب استفاده کنند. همچنین رژیم غذایی صحیح می‌تواند بخشی از آثار آلودگی هوا را کاهش دهد، اما واقعیت این است که نقش تغذیه در برابر این حجم از آلودگی صنعتی محدود است.

وی با اشاره به این‌که آلودگی هوا در خوزستان ماهیت متفاوتی نسبت به بسیاری از شهرهای کشور دارد گفت: آلایندگی ناشی از فلرهای نفتی، سوزاندن مزارع کشاورزی و فعالیت صنایع سنگین با آلودگی‌های رایج شهری قابل مقایسه نیست. اکنون استان با یک بحران جدی و انباشته مواجه است که اثرات آن به‌تدریج و طی سال‌ها ظاهر می‌شود.

گودرزی با بازگشت به تجربیات گذشته بیان کرد: در دولت احمدی‌نژاد حجم ریزگردها و گردوغبار بسیار بالا بود و روزهایی وجود داشت که استان خوزستان عملاً با خاک یکسان می‌شد. در اواخر همان دولت و پس از آن در دولت آقای روحانی، اقداماتی مشترک با کشور عراق انجام شد که میزان ریزگردها را کاهش داد. با این حال، همان سال‌ها تعداد زیادی از مردم اهواز دچار بیماری‌های تنفسی شدند که در رأس آن‌ها آسم قرار داشت.

وی اذعان کرد: اکنون نیز اگر آمار بیمارستان‌ها بررسی شود، آسم و دیگر بیماری‌های تنفسی جز سه بیماری اصلی مراجعه‌کنندگان در اهواز هستند. بیماری‌های تنفسی از سال‌ها قبل در خوزستان شیوع داشته، اما آلودگی‌های جدید باعث تشدید آن شده است. این آلاینده‌ها فقط بیماری تنفسی ایجاد نمی‌کنند؛ برای مثال بیماری مبتلا به سرطان که به دلیل آلودگی دچار تنگی نفس می‌شود، ناچار است به بیمارستان مراجعه کند و ممکن است در روند درمان با عوارض جدیدی مواجه شود.

گودرزی با این توضیح که نرخ مرگ‌ومیر در خوزستان در مقایسه با میانگین کشور تفاوت معناداری ندارد گفت: به دلیل نرخ بالای موالید، شاخص‌های جمعیتی ثابت مانده است. اما نمی‌توانیم تعداد مشخصی از مرگ‌ومیر را به‌طور مستقیم به آلودگی هوا نسبت دهیم؛ زیرا ممکن است بیمار در روزهای آلوده مراجعه کند اما علت اصلی فوت بیماری دیگری مانند سرطان باشد. با این حال، آلودگی هوا قطعاً در سیر بیماری و تشدید عوارض نقش دارد و این موضوع فشار زیادی به نظام سلامت وارد می‌کند.

مدیر روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، با اشاره به پیامدهای غیرمستقیم آلودگی هوا بر سلامت کودکان گفت: بسیاری از مراجعات به بیمارستان ممکن است به‌طور مستقیم به آلودگی هوا نسبت داده نشود، اما آلودگی محرکی است که کودک را به مراکز درمانی می‌کشاند و در ادامه ممکن است بیمار دچار عوارضی مانند عفونت‌های بیمارستانی شود و این روند به تشدید بیماری یا حتی مرگ منجر گردد.

وی افزود: کودکی که مثلاً ۱۰ سال دارد و در سال جاری بیش از ۳۰ روز عدد دقیق آن را نمی‌دانم به‌جای حضور در مدرسه و فعالیت بدنی، ناچار بوده در خانه بماند و پای گوشی بنشیند، در معرض خطر چاقی، سندروم متابولیک و ده‌ها مشکل دیگر قرار می‌گیرد.

گودرزی خاطر نشأت کرد: این مشکلات زمانی شدیدتر می‌شود که کودک به‌طور پیش‌زمینه مستعد ابتلاء به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع یک باشد و دیابت از سنین پایین بروز می‌کند. اکنون همین کودک دیابتی به‌جای حضور در مدرسه، فعالیت بدنی مناسب و شرکت در کلاس‌های آموزشی، مجبور است در روزهای آلوده در خانه بماند. کاهش فعالیت بدنی مستمر در چنین بیمارانی می‌تواند عوارض بلندمدت و جدی به دنبال داشته باشد.