فواید شطرنج برای انسان

شطرنج موجب افزایش مهارت حل مسأله در افراد می شود

نتایج یک پایان نامه نشان داد که بازی شطرنج می تواند موجب افزایش مهارت حل مساله در افراد گردد.

مهنازامین رنجبر در پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی خود با عنوان " تأثیر بازی شطرنج بر مهارت های حل مسأله در دانشجویان دانشگاه الزهرا(س) " آورده است: بنا به نظریه انتقال در یادگیری، در برخورد با مسائل مختلف ( مثل بازی شطرنج که از جهت مراحل شبیه به مراحل حل مسأله به طور کلی است) فرد می تواند توان خود را در موقعیت های مختلف بیازماید و با تکرار و تمرین مسائل مختلف ، نحوه برخورد مناسب با مسائل را یافته و آنها را به موقعیت های مشابه در زندگی تعمیم دهد.

درادامه این پایان نامه آمده است: می توان اظهار داشت که شطرنج به عنوان یک بازی، محیطی را ارائه می کند که با هرآرایش در صفحه ، مسأله ای خاص شکل گرفته و مستلزم حل آن جهت پیشبرد بازی است.

هر بازیکن در بازی شطرنج، زمانی که با حرکت تازه ای از جانب حریف یا با وضعیت تازه و به عبارت دیگر با مسأله ای جدید روبرو می گردد، ابتدا با بررسی موقعیت مهره ها در حالت جدید، به بررسی وضعیت کلی صفحه می پردازد. فرضیه سازی در خصوص هر حرکت یا مجموعه ای از حرکات، مرحله ای است که فرد را در جهت پیش بینی حرکات ممتد وموفقیت آمیز آماده می سازد . زمانی که فرد با موقعیتی ساده روبرو می گردد، به راحتی فرضیه مورد نظر خود در خصوص آن وضعیت را طرح نموده و به سرعت ، آن را می آزماید.

دراین پایان نامه اضافه شده است: حرکات سریع بازیکنان در ابتدای بازی می تواند نشان دهنده سادگی مسائل درابتدای بازی باشد به نحوی که حتی بازیکنان مبتدی نیز بعد از چند بازی ابتدایی، پیش بینی های اولیه را به سادگی انجام داده و به سرعت حرکات خود را انجام می دهند. به عبارت دیگردر خصوص مسائل ساده ، روند مراحل فرضیه سازی، فرضیه آزمائی و نهایتاً حل مساله در زمان کوتاهی طی می شود.

درادامه این پایان نامه که در سال ۱۳۸۰ با راهنمایی دکترحسین رضا بخش در دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه الزهرا(س) " تدوین شده، آمده است: کمی بعد از شکل گیری کل بازی ، به تدریج مسائل ، پیچیده تر می گردد.

فرضیه سازی و فرضیه آزمایی دراین زمان مستلزم صرف وقت و دقت بیشتر است هر حرکت در ارتباط با پیش بینی چندین حرکت بعدی طرح ریزی می شود. در این مرحله ، بازیکن می آموزد که برای حل هرمسأله راه های متعددی وجود دارد و انتخاب بهترین راه ، مستلزم درایت و اندیشه بالا است و نهایتاً تصمیم گیری در خصوص مسائل اساسی است که نتیجه بازی را مشخص می کند.

محقق در خاتمه می افزاید : در بازی شطرنج ، بازیکن مراحلی را که باید درحل مسئله طی نماید، طی می کند . این مراحل دقیقاً شبیه مراحلی است که در حل مسائل کلی، فرد با آن ها مواجه می گردد. همان طور که در موقعیت زندگی، فرد در برخورد بامسائل تکراری به سهولت از عهده حل آن ها برمی آید در بازی شطرنج نیز در برخورد با مسائل ساده به راحتی واکنش نشان می دهد.

اما درموقعیت های دشوار و تازه تر با صرف دقت کافی راه حل احتمالی را بررسی نموده و بهترین راه حل را برمی گزیند.

گفتنی است، جامعه آماری این پژوهش ، شامل ۳۳۰۰ دانشجو در رشته های مختلف دانشگاه الزهرا در نیمسال اول سال تحصیلی ۸۰-۷۹ در مقطع کارشناسی به استثنای دانشجویان رشته های ریاضی ، فنی و مهندسی بوده است. دانشجویان اخیر( رشته های ریاضی و فنی و مهندسی) با فرض سر و کار داشتن و تمرین حل مسأله که اقتضای رشته تحصیلی آنهاست از جامعه آماری حذف گردیدند./.

دانیال تارمست