ورزش و مردم

ورزش از طریق كمك به كاهش وزن, سبب كاهش مقدار گلوكز خون بدن می شود و می تواند در كنترل بیماری دیابت نقش مهمی را ایفا كند

ورزش از طریق كمك به كاهش وزن، سبب كاهش مقدار گلوكز خون بدن می‌شود و می‌تواند در كنترل بیماری دیابت نقش مهمی را ایفا كند.

‌تعداد زیادی از افراد جامعه از بیماری‌های مزمنی مانند(دیابت، آسم، بیماری‌های قلبی ـ عروقی و...) كه گاه سال‌های متمادی طول می‌كشد رنج می‌برند. فعالیت فیزیكی و ورزش می‌تواند نقش بسیار حیاتی و مهمی را در زندگی و بهبود وضعیت بالینی این افراد داشته باشد و احساس خوبی از حفظ سلامتی را در آنها ایجاد كند. در برخی موارد حتی ورزش می‌تواند موجب تاخیر در پیشرفت این بیماری‌های زمینه‌ای شود.

● ورزش و بیماری‌های انسدادی ریوی

به هر نوع مشكل ریوی كه به تدریج سبب اشكال در تنفس فرد شود، بیماری انسدادی ریوی گفته می‌شود. برخی بیماری‌های زمینه‌ای كه سبب اشكال و انسداد راه‌های ریوی می‌شوند، عبارتند از: برونشیت مزمن، (التهاب مزمن راه‌‌های تنفسی)، برونشكتاری (اتساع غیرقابل برگشت راه‌های تنفسی)، آمفیزم، آسم و سایر بیماری‌هایی كه سبب تنگی و اسپاسم راه‌های هوایی می‌شوند.

▪ برنامه‌های ورزشی برای بیماران ریوی

ورزش و فعالیت فیزیكی مناسب می‌تواند سبب بهبود عملكرد ریوی شود و كم‌كم احساس بهبود و افزایش قوا در بیمار ایجاد كند؛ با این وجود، برای هر فرد به طور جداگانه و منحصر به فرد باید برنامه‌ورزشی مناسب ارائه شود. یك پزشك باید بیمار را معاینه كند و شیوه صحیح نفس كشیدن و افزایش ظرفیت تنفسی را به او بیاموزد. ابتدا بیمار باید با لب‌های بسته تمرین كند تا بازدم عمیق و فعال انجام بدهد و شیوه حبس كردن نفس و افزایش ظرفیت تنفسی را یاد بگیرد. این تكنیك سبب می‌شود تا عضله دیافراگم و سایر عضلات فرعی تنفس تقویت شوند. وقتی كه این بازتوانی تنفسی به حد قابل قبولی رسید، یك برنامه پیاده‌روی می‌تواند ظرفیت تنفسی و سلامت عمومی بیمار را بهبود به بخشد ولی این اقدامات حتما باید زیر نظر پزشك انجام شود.

● دیابت و ورزش

دیابت درواقع یك بیماری مزمن است كه با عدم توانایی بدن در تولید مقدار كافی انسولین برای سوخت و ساز مناسب قند، چربی و پروتئین مشخص می‌شود. همان‌طور كه می‌دانید افراد دیابتی به دو دسته تقسیم می‌‌شوند:

الف) وابسته به انسولین:

بیماری آنها با تزریق مقدار مشخصی از انسولین، همراه با رعایت كردن رژیم غذایی و برنامه وزشی، قابل كنترل است.

ب) غیروابسته به انسولین:

دیابت آنها با رژیم غذایی، ورزش و گاه برخی داروهای خوراكی كاهنده قند خون، تحت درمان قرار می‌گیرد.

بنابراین بیماران دیابتی (هم افراد وابسته به انسولین و هم افراد غیروابسته به آن) می‌توانند از ورزش برای كنترل بیماری‌شان سود زیادی ببرند. با این وجود باید حتما دقت كرد كه افراد دیابتی پیش از شروع برنامه‌های ورزشی، از لحاظ شرایط بالینی و پزشكی تحت معاینه و بررسی دقیق قرار بگیرند.

▪ فواید ورزش در دیابتی‌ها

۱) ورزش از طریق كمك به كاهش وزن، سبب كاهش مقدار گلوكز خون بدن می‌شود و می‌تواند در كنترل بیماری دیابت نقش مهمی را ایفا كند.

۲) یكی از دلایل بروز دیابت، مقاومت بدن به انسولین است كه در خون وجود دارد. ورزش با افزایش سوخت و ساز بدن، مقاومت سلول‌ها به انسولین را كم می‌كند و باعث كارآیی بیشتر آن می‌شود، پس می‌تواند سبب بهبود كنترل قند بشود.

۳) همان‌طور كه می‌دانید بیماری‌های قلبی- عروقی (سكته قلبی، سكته مغزی، نارسایی كلیوی، فشارخون و...) در افراد مبتلا به دیابت شایع‌تر از دیگران است. ورزش احتمال تصلب شرایین و بروز بیماری‌های عروق را كاهش می‌دهد و می‌تواند بر طول عمر افراد دیابتی بیفزاید البته برای اینكه این نتیجه به دست بیاید، برنامه ورزشی باید در تمام طول عمر بیمار، حالت منسجم و منظم داشته باشد.

▪ خطرات ورزش در افراد دیابتی

پایین افتادن قند خون (یا به اصطلاح علمی هیپوگلایسمی:) وقتی برنامه ورزشی بسیار طولانی مدت و یا شدیدتر از حد مجاز برای هر بیمار باشد، ممكن است سبب افزایش اثر انسولین تزریق شده (و یا داروی خوراكی كنترل قندخون) بشود و به این ترتیب، كاهش بیش از حد قندخون را موجب شود كه با علایمی مثل ضعف، سرگیجه، تعریق، رنگ پریدگی و حتی اختلال هوشیاری همراه است كه درمان آن نوشیدن مایعات غنی از قند مثل آب پرتقال (كه به آن شكر اضافه شده باشد)، آب قند و... است؛ در عین حال باید برای كنترل این وضعیت فورا به پزشك مربوطه مراجعه كرد.

بنابراین به تمام افراد دیابتی توصیه می‌شود، موقع فعالیت ورزشی مقداری نوشیدنی شیرین در دسترس داشته باشند.

▪ دومین هشدار مهم به افراد دیابتی

برخی عوارض دیابت مثل نارسایی كلیوی،‌ آسیب به شبكیه چشم، آسیب به اعصاب محیطی...) ممكن است با فعالیت‌های نامناسب بدنی (از لحاظ شدت و یا مدت ورزش) تشدید شود، بنابراین حتی پیش از شروع ورزش با پزشك خودتان مشورت كنید.

ـ چند نكته:

توصیه‌های زیر می‌تواند به بیماران دیابتی كمك كند تا حین ورزش خطرات كمتری را متحمل بشوند.

۱) تا زمانی كه قندخون شما به طور مناسب تحت كنترل قرار نگرفته است، فعالیت‌های ورزشی سنگین را انجام ندهید و حتما قبل از شروع نوع ورزش مورد علاقه‌تان، با پزشك خود مشورت كنید تا تناسب آن رشته ورزشی با وضعیت جسمانی و بالینی شما مورد تایید قرار بگیرد.

۲) تحت راهنمایی‌های گروه پزشكی، یاد بگیرید كه مقدار انسولین (و یا داروهای خوراكی كنترل قند خون) را بسته به مقدار غذایی كه می‌خورید و میزان فعالیتی كه دارید، تنظیم كنید. به عنوان مثال اگر قرار است ورزش سنگینی را انجام دهید، ممكن است لازم باشد تا غذای بیشتری بخورید ولی در عین حال مقدار انسولین كمتری را تزریق كنید.

۳) در صورتی كه برای كنترل دیابت از انسولین استفاده می‌كنید، سعی كنید محل تزریق شما در مناطقی از بدن‌تان باشد كه كمتر تحت فعالیت قرار می‌گیرند. به طور مثال، منطقه شكم بهتر از ناحیه ران‌ها و یا بازوها (مثلا در یك بازی فوتبال و یا بسكتبال) است.

۴) اگر دیابت سبب آسیب به شبكیه چشم شما شده، بهتر است از ورزش‌هایی مثل وزنه‌برداری و یا ورزش‌هایی كه سبب فشار بر ناحیه سر و یا افزایش فشار داخل چشم می‌شوند، خودداری كنید.

۵) به علت اینكه دیابت شانس ایجاد بیماری‌های همزمان قلبی عروقی را در این افراد بالاتر می‌برد، تمام افراد مبتلا به این بیماری (خصوصا اگر سن آنها بالای ۶۰ سال باشد) قبل از شروع هر گونه برنامه ورزشی، باید حتما از لحاظ مسائل قلبی ـ عروقی تحت معاینه و بررسی قرار بگیرند.

۶) اگر علاوه بر دیابت، مبتلا به بیماری‌های دیگری هستید و برای درمان آنها باید از سایر داروها مانند آسپرین، داروهای ضد التهابی استروئیدی، كورتون و... استفاده كنید، حتما دقت كنید كه هر كدام از این داروها ممكن است روی سطح قند خون شما اثر بگذارند و شاید نیاز باشد با توجه به اثر هر كدام از این داروها، مقدار فعالیت خودتان را (برای پیشگیری از افت و یا افزایش بیش از حد قند خون) كاهش و یا افزایش بدهید.

● بیماری‌های قلبی و ورزش

شایع‌ترین انواع بیماری‌های زمینه‌ای قلبی، بیماری شریان كرونری و تصلب شرایین (سفت شدن عروق) است. سه عامل خطر مهم برای ایجاد بیماری قلبی عبارتند از: افزایش فشارخون، چاقی و كم‌تحركی. ورزش نقش مهمی در كنترل فشارخون و كاهش وزن دارد، بنابراین در بهبود بیماری‌های قلبی نفش مهمی را ایفا می‌كند كه برخی فواید آن:

۱) افزایش خون‌رسانی به قلب

۲) افزایش خون‌رسانی به شریان‌های كرونری

۳) افزایش قدرت عضلانی پمپ قلبی

۴) ورزش به طور غیرمستقیم سبب كاهش تحریك‌پذیری الكتریكی قلب می‌شود، در نتیجه از ایجاد ریتم‌های نامنظم قلبی كه گاه تهدید كننده حیات هستند و در اثر تحریك‌ شدن بیش از حد قلب ایجاد می‌شوند، پیشگیری می‌كند.

۵) ورزش ایجاد تصلب شرایین را به تاخیر می‌اندازد و اگرچه این پدیده در تمام گروه‌های سنی كه فعالیت ورزشی می‌كنند رخ می‌دهد، افراد بالای ۹۰ سال بیشترین فایده را از این خاصیت مهم ورزشی می‌برند.‌

دكتر آتوسا كریمی