سلسله مراتب ازدواج در خانواده

ازدواج در خانواده های ایرانی به ویژه خانواده های سنتی نوبتی است , یعنی اول نویت بزرگترها و بعد کوچکترها به این معنا که فرزندان کوچکتر به ویژه دختران باید منتظر بمانند تا اول فرزندان بزرگتر خانواده سر و سامان بگیرند , سپس نوبت به آنها برسد

رعایت این سلسله مراتب در ازدواج فرزندان مشکلات بسیاری را برای فرزندانی که در موقعیت ازدواج قرار دارند و به ویژه دختران به وجود می آورد. البته ، خانواده نیز از عواقب و تاثیرات منفی آن بی بهره نمی ماند.اول شدن و اول بودن، آنقدرها هم که فکر می کنیم،همیشه خوب نیست .من فرزند اول خانواده هستم، با آمدن من زندگی پدر و مادرم شاد و پرتکاپو شد.مدام در حال تهیه وسایل آرامش و راحتی من بودند. من بزرگتر شدم و دو خواهر و یک برادر هم به خانواده مااضافه شدند.بگذریم از این که مسئول همه کارهای اشتباه کوچکترها شدم و تصور می شد همه کارهای آنها تحت تاثیر اخلاق و رفتار من انجام می شود. دردسر بزرگتر من از وقتی بیشتر شد که به سن ازدواج رسیدم. ولی من هنوز همراه زندگیم را نیافته ام.ملیحه با گفتن این جملات ، به کتابهایی که در دست دارد نگاه می کند و ادامه می دهد:" پس از پایان دوره لیسانس ، توانستم با تلاش زیاد در رشته مورد علاقه ام در مقطع فوق لیسانس ادامه تحصیل بدهم. اما حالا هر روز مورد سرزنش خانواده قرار می گیرم .به من می گویندکه با خود خواهی آینده خواهرها و برادرهای کوچکترم را تباه می کنم."ساناز صحتی ۲۵ ساله نیز می گوید:"در خانواده ما احترام به بزرگترها اهمیت زیادی دارد. پدرم به خواهرهای کوچکترم که اهل درس خواندن نیستند، اجازه ازدواج نمی دهد و من نمی دانم چگونه به او بگویم که این رفتار او ، احترام به نظر من نیست .آنها حق دارند زندگی خودشان را انتخاب کنند."ترتیب ازدواج درخانواده ،تنها به دختران خانواده محدود نمی شود. پسرها نیز تحت این فشار ، شرایط ناهنجاری در خانواده و اجتماع پیدا می کنند.سعید بهادری که در بازار تهران مشغول به کار است، می گوید:" شرایط شروع زندگی مشترک را دارم، اما فکر می کنم باید شریک زندگی ام را بشناسم و بدانم که برای همیشه می توانیم در کنار هم خوشبخت باشیم. برادرم مجید ۲۳ سال دارد و دانشجوست، تازگی ها فهمیده ام که به دخترخاله مان مینا علاقه دارد ،اما به خاطر شرمی که از من دارد، حرفی به میان نمی آورد."در خانواده های سنتی،سلسله مراتب ازدواج ، در مورد دختران،بیشتر رعایت می شود. خانواده هایی که معتقدند این رسوم باید اجرا شود،گاه زندگی و آینده فرزندان را در راه این عقیده فدا می کنند.این اعتقاد که به "احترام" تعبیر می شود ،باعث می شود دختران اول خانواده ،تحت فشار زیاد، تن به ازدواج ناخواسته بدهند .چرا که در غیر این صورت، ممکن است ، فرزندان کوچکتر با افراد مورد نظر خود ازدواج نکنند و بسیاری از موقعیت های مناسب زندگی را از دست بدهند.کارشناسان معتقدند با پیشرفت تکنولوژی و موقعیت و استقلال کنونی زنان در جامعه، دیگر نمی توان از آنان توقع داشت که پیش از خواهران دیگر ازدواج کنندو بدین وسیله راه آنان را باز کنند."مریم جاوید" کارشناس مسائل اجتماعی می گوید:" هنوز بسیاری از خانواده های شهرستانی بر این باورند که در صورت ازدواج دختران کوچکتر، ممکن است تصور غلطی در مورد دختر ارشد در ذهن مردم ایجاد شود و او برای همیشه شانس ازدواج را از دست بدهد .در صورتی که با شرایط جدیدی که درآن ،دختران برای خودحق انتخاب قائلند، با ازدواج دختران کوچکتر خدشه ای به حرمت و شان دختر ارشد وارد نمی شود .و با حمایت خانواده، همه فرزندان می توانند با افراد مورد نظرو تایید خود و خانواده ازدواج کنند.

ناهید سلگی دختر ۲۷ ساله می گوید: "مادرم را توانستم راضی کنم تا خواهرم با همکارش ازدواج کند، ولی پدرم هنوز می گوید: "آسیا به نوبت".دکتر امان ا... قرایی مقدم، کارشناس مسایل اجتماعی و خانواده می گوید:" این یک رسم قدیمی است، اگر چه در گذشته بی سبب نبوده ،چرا که نمی خواستند باعث لطمات روحی به خواهر بزرگتر باشند، اما صدماتی که امروز به خواهران کوچکتر به خاطر از دست دادن شانس ازدواج و آینده وارد می شود،کمتر از خواهر بزرگتر نیست.امروزنبایدمانندگذشته موجب تباه شدن زندگی افراد خانواده شویم."وی می افزاید: "خانواده های سنتی و پرجمعیت ، معمولا دارای این طرز تفکر هستند و اغلب در شهرستانها این نگاه و این روش دیده می شود. آنها محافظه کار هستند و عقل و منطق آنها این چنین حکم می کند."این کارشناس تفاوت های امروز و گذشته را اینگونه بررسی می کند:" در گذشته تناسب جنسی بیشتر بود، اما با آماری که اکنون از اختلاف شمار دختر و پسر داریم، این تفکر موجب ایجاد بحران می شود .در خانواده های پدرسالار احترام به بزرگترها این چنین تعریف شده بود،اما امروز به هیچ وجه این رسم درست نیست.با گذشت سالها هنوز این نگاه بر بسیاری از خانواده ها حاکم است که باعث التهاب و اضطراب در فرزند اول می شود. سرزنش پی در پی خانواده موجب می شود که فرزند اول خانواده ، از این کشمکش خسته شده و به ازدواج ناخواسته تن دهد. همچنین این نگرش گاه موجب اختلاف بین خواهرها و تنش در خانواده میشود.آگاهی خانواده، اعتماد به نفس پدر و مادر ،حمایت خانواده از فرزندان و درک درست از احترام و حق انتخاب افراد در زندگی به مرور باعث کاهش این آداب و رسوم خواهد شد.کاهش موالید و پیشرفت تکنولوژی و استقلال دختران نیز به رفع این مشکل کمک خواهد گرفت.