سراب انتقال پایتخت

طرح انتقال پایتخت از تهران در نهایت ابهام رای آورد تا طرح زمان بر دیگری روی میز دولت بیاید طرحی که بدون شک جز اتلاف وقت و انرژی برای نمایندگان و دولت رهاورد دیگری به دنبال نخواهد داشت

طرح انتقال پایتخت از تهران در نهایت ابهام رای آورد تا طرح زمان‌بر دیگری روی میز دولت بیاید؛ طرحی که بدون شک جز اتلاف وقت و انرژی برای نمایندگان و دولت رهاورد دیگری به دنبال نخواهد داشت. تهران یک روز آلوده دیگر را سپری کرد تا نمایندگان در میدان بهارستان برای حل صورت مساله، به پاک کردن مساله روی آورند. مانند سیاست‌های نادرستی که این روزها از سوی مسوولان مدیریت آلودگی هوا، در دستور کار قرار می‌گیرد. چیزی که دیده می‌شود همچنان تمام خودروهای تک سرنشین در سطح شهر تهران جولان می‌دهند، تا آنجا که دیگر نفس‌ها به تنگ آمده اما مسوولان یا به تعطیلی مدارس و گاهی شهر فکر می‌کنند یا به اجرای طرح زوج‌وفرد خودروها از در منزل. در طرح انتقال پایتخت هم ماجرا بر همین منوال پیش می‌رود؛ نمایندگان به طرحی رای داده‌اند که دولت تاکید دارد تامین هزینه‌های آن در افق ۲۰ سال آینده امکان‌پذیر نخواهد بود اما در نهایت شکاف نگاه تهران - شهرستان در پارلمان ایران موجب رای آوردن طرحی شده که بسیاری از کارشناسان معتقدند نتایج آن نه به نفع تهرانی‌ها خواهد بود و نه به سود شهرستانی‌ها. آن هم پارلمانی که قرار است پایبندی به یک نگاه ملی در آن مورد تاکید باشد.

جالب اینکه برخی نمایندگان تهرانی و البته منتقدان دولت یازدهم پشت این طرح ایستاده‌اند و از آن دفاع می‌کنند. نکته دیگری که شاید «سراب طرح انتقال پایتخت» را برای مخاطب هویدا کند، این است که پیشنهاد‌دهنده اصلی این طرح با پیشینه حقوقی و قضایی وارد کارزار شده. ابوالفضل ابوترابی، نماینده نجف‌آباد، تیران و کرون و عضو کمیسیون قضایی مجلس، نخستین فردی است که طرح را به کمیسیون شورا‌های مجلس آورده و برای تصویب آن تلاش کرده است.

بر اساس این طرح و در صورت تصویب نهایی، شورای ساماندهی پایتخت با عضویت رییس‌جمهوری یا معاون اول رییس‌جمهوری، وزیر کشور، دو نفر از اعضای کمیسیون‌های شوراها و برنامه و بودجه مجلس، وزیر راه، وزیر نیرو، وزیر جهاد کشاورزی، وزیر اقتصاد، وزیر نفت، معاونت برنامه‌ریزی رییس‌جمهوری، رییس سازمان میراث فرهنگی، شهردار تهران، نماینده ستاد کل نیروهای مسلح و رییس سازمان پدافند غیرعامل تشکیل می‌شود. براساس این طرح، این شورا موظف است حداکثر ظرف دو سال از تصویب این قانون، طرح جامع ساماندهی و انتخاب مکان مناسب برای انتقال پایتخت سیاسی و اداری را تهیه کند.

انتقال پایتخت بار مالی دارد

پیش از پرداختن به گزارش‌کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مورد طرح انتقال پایتخت، جواد جهانگیرزاده، نماینده ارومیه در بهارستان در اخطاری با استناد به اصل ۷۵ قانون اساسی، این طرح را مغایر با قانون دانست و گفت: «این طرح به اعتبارات زیادی نیاز دارد و با توجه به اینکه از سوی دولت ارایه نشده بار مالی دارد لذا با اصل ۷۵ قانون اساسی مغایر است.»

به گفته جهانگیرزاده باید اعتبارات لازم برای این طرح پیش‌بینی شود، تا شاهد بروز مشکلات نباشیم. او همچنین از رییس مجلس تقاضا کرد که نظر خود را در مورد این موضوع اعلام کند.

لاریجانی وارد دانست؛ نمایندگان وارد ندانستند

علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی پس از این اخطار، آن را وارد دانست و گفت: «درست است این طرح بار مالی دارد و بار مالی آن نیز یک‌قران و دوزار نیست و شورایی باید تشکیل شود تا این موضوع را بررسی کند. انتقال پایتخت بار مالی بالایی دارد و با توجه به اینکه این طرح از سوی دولت ارایه نشده و نوشته‌اید که دولت باید برای این طرح اعتباری در نظر بگیرد، شورای نگهبان به‌علت بار مالی آن به این طرح ایراد خواهد گرفت.»

پس از سخنان لاریجانی نمایندگان مجلس نظر خود را درخصوص این طرح اعلام کردند که از مجموع ۲۰۹ نماینده حاضر در صحن مجلس این اخطار با ۱۰۱ رای موافق، ۸۴ رای مخالف و ۸ رای ممتنع به صورت لب مرزی رای نیاورد و نمایندگان این اخطار را وارد ندانستند.

مشکلات تهران با انتقال پایتخت حل نمی‌شود

«کمال علی‌پور» نماینده قائمشهر در مجلس در مخالفت کلیات طرح انتقال پایتخت گفت: «اگر منظور از انتقال سیاسی پایتخت، انتقال دولت، مجلس، وزارتخانه‌های امنیتی و... و دورکردن آنها از تهدید و خطرات است، با این طرح تهدیدی رفع نمی‌شود.»

علیرضا خسروی، نماینده سمنان در مجلس که موافق کلیات طرح انتقال پایتخت بود، گفت: «انتقال پایتخت هزینه نیست، بلکه یک سرمایه‌گذاری است و ۵۰ کشور مانند پاکستان، ترکیه، قزاقستان و کره‌جنوبی در این خصوص تدبیر کردند که تجربه مثبتی بوده است.» او افزود: «سال گذشته در تهران تنها ۲۰روز هوای پاک داشتیم. هدف از این طرح در ابتدا تشکیل کارگروهی در گام اول برای ساماندهی و بررسی اصل این طرح است تا مطالعات و تحقیقات این کارگروه به دستگاه‌های ذی‌ربط برای تمرکززدایی از تهران ارایه شود و معماری اسلامی آبادانی و موارد امنیتی نیز از اهداف دیگر این طرح است. سرانه سکونت در تهران برای هر فرد ۵۵‌متر در نظر گرفته شده بود که‌ سال‌های گذشته به ۳۰‌متر رسید و اکنون نیز به ۲۶‌متر رسیده است و باید برای این موارد فکری کرد.»

پایتخت جدید مشکلات بیشتری خواهد داشت

حجت‌الاسلام موسی غضنفرآبادی، نماینده بم در مجلس نیز در مخالفت با کلیات طرح انتقال پایتخت گفت: «عنوان این طرح با موضوع آن متفاوت است و علاوه بر آن باید مکانی که قرار است به‌عنوان پایتخت قرار گیرد را در نظر داشته باشیم و اگر در حال حاضر تهران ۳۰‌درصد مشکل دارد، پایتخت جدید صد‌درصد مشکل خواهد داشت. بنابراین این طرح، راه‌حل این مشکل نیست. البته باید برای حل مشکلات جدی باشیم، اما در کل، این طرح از مشکلی کم نمی‌کند.» او ادامه داد: «قرار است دو سال در مورد این طرح مطالعاتی انجام شود، اما همه نمایندگان متوجه شده‌اند که این طرح دردی را دوا نمی‌کند. از این رو از همکاران می‌خواهم که به کلیات این طرح رای مثبت ندهند.»

اتلاف ماهانه ۳۶۰‌میلیون ساعت از عمر مردم در تهران

حامد قادرمرزی، نماینده قروه نیز در موافقت با این طرح گفت: «از زمانی که ایران دارای یک نظام سیاسی شده است، ۳۱ بار سابقه جابه‌جایی پایتخت را داشته‌ایم. همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال ۶۴ هم موضوع انتقال پایتخت مطرح شد و سال ۶۸ مطالعاتی در وزارت مسکن و شهرسازی در این‌باره صورت گرفت که نتیجه این مطالعات این بود که تصمیم گرفتند تهران را ساماندهی کنند.»

این نماینده مجلس افزود: «تهران در مقایسه با ۱۳۳۰ شهر دیگر کشور، دارای ۱۶‌درصد جمعیت کشور است و در رده چهل و دوم شهرهای بزرگ جهان قرار دارد. همچنین روزانه ۱۲‌میلیون نفر جمعیت شناور از درون و بیرون این شهر رفت و‌ آمد می‌کنند. متمرکزشدن منابع مالی و اقتصادی در تهران سبب شده که این شهر رهبری اقتصاد ملی را برعهده بگیرد.»قادر‌مرزی گفت: «روزانه ۱۳ تا ۱۴‌میلیون لیتر بنزین در تهران مصرف می‌شود که با در نظر گرفتن مصرف گازوییل حداقل ۱۰‌میلیون گاز کربنیک در یک روز در تهران تولید می‌شود که این موضوع سبب آلودگی هوا و کاهش متوسط عمر افراد در تهران است. در مجموع روزانه ۱۲‌میلیون ساعت از عمر افراد در تهران تلف می‌شود و ماهانه ۳۶۰‌میلیون ساعت عمر افراد در این شهر به هدر خواهد رفت که تمام این موضوعات هدر رفتن هزینه‌هاست، پس با جمع‌آوری این هزینه‌ها می‌توان هزینه انتقال پایتخت را جبران کرد.»

دولت مخالف است

حجت‌الاسلام مجید انصاری، معاون پارلمانی رییس‌جمهوری در جریان بررسی طرح انتقال پایتخت در صحن علنی مجلس، گفت: «مشکل تامین آب برای تمام نقاط کشور یک چالش است و البته به لحاظ جغرافیایی بهترین شهری که می‌توانست آب شرب مورد نیاز پایتخت را تامین کند، تهران بوده؛ چرا که به‌عنوان مثال در سال‌جاری اراک، اصفهان و مشهد در مساله تامین آب با مشکل اساسی مواجه بوده‌اند.» او همچنین تاکید کرد که «آیا در جریان هزینه‌های انتقال پایتخت هستید؟ غیرممکن است که در بودجه‌های سنواتی و حتی در افق چشم‌انداز ۲۰‌ساله هم بتوانیم هزینه‌های آن را تامین کنیم چرا که منابع مالی و محدودیت‌های کشور اجازه نمی‌دهد که بتوانیم هزینه‌های انتقال پایتخت را تامین کنیم.» سوال دیگر انصاری از نمایندگان این بود که «آیا انتقال سه‌قوه، صداوسیما، نیروهای مسلح، دستگاه‌های مختلف از جمله نهاد مقدس رهبری امکان‌پذیر است؟»

به گفته او، هیچ کدام از شهرهای کشور ظرفیت پذیرش این حجم جمعیتی را ندارند و انتقال پایتخت هم سبب نمی‌شود که تمام امکانات عادلانه توزیع شود چرا که وقتی پایتخت منتقل شود، تمام این امکانات دوباره به همان شهر منتقل می‌شود و باز هم شهرهای دیگر پیشرفت نمی‌کنند. بنابراین باید به فکر ساماندهی شهرها بود، نه اینکه صرفا بخواهیم پایتخت را منتقل کنیم.

انصاری ادامه داد: «شورایی که در این طرح پیش‌بینی شده است مجموعه کوچکی از هیات دولت هستند و سوال اینجاست که آیا این شورا می‌تواند مسوولیت همه دستگاه‌ها را برای انتقال پایتخت برعهده بگیرد؟»

طرح انتقال پایتخت مغایر اصل ۷۵ قانون اساسی است

همچنین به گزارش ایرنا قائم‌مقام وزیر کشور طرح ساماندهی و انتقال پایتخت اداری و سیاسی از تهران را به‌دلیل داشتن بار مالی، مغایر با اصل ۷۵ قانون اساسی اعلام کرد.

«حسینعلی امیری» که سابقه عضویت در شورای نگهبان به‌عنوان حقوقدان این شورا را دارد، گفت: «دلیل مخالفت دولت با این طرح این است که به مطالعات جامع و کاربردی با رویکردی همه‌جانبه و اجرایی توجه نشده است.»