اجزای دوچرخه

به علت فشار زیادی كه بر دو شاخه جلو وارد می شود و نقش مهمی كه در تعادل دوچرخه ایفاءمی كند , در ساخت آن دقت زیادی می شود سوراخها و زوائدی نیز ممكن است روی دو شاخه جلو باشد كه برای نصب ترمز جلو ,باربند ,كیلومتر شمار ,شبرنگ ,دینام و چراغ از آنها استفاده می شود

● تنه : تنه دوچرخه اصلی ترین قسمت دوچرخه و مهمترین ملاك در تعیین كیفیت و كارایی آن است . تنه ها از جهات مختلف قابل تقسیم بندی هستند ، از جمله وزن ،مقاومت و عكس العمل در مقابل انواع نیروها ،اندازه ،كاربرد خاصی كه برای آن طراحی شده اند ،جنس آلیاژ به كار رفته در آنها ،رنگ و هزینه ساخت .

▪ تنه دوچرخه معمولا از قسمتهای اصلی زیر تشكیل می شود :

لوله زین ،میله تنه ، پیشانی ،توپی تنه، میله تحتانی و قسمتی كه معمولا به شكل دو مثلث در عقب تنه قرار دارد و محور چرخ عقب به ان متصل می شود . ممكن است روی تنه سوراخها و زوائدی تعبیه شود، از جمله سوراخهای عبور روكش های ترمز و دنده عوض كن یا سیم آنها ،محل نصب قمقمه ،محل نگهداری تلمبه ،محل نصب ترمز عقب ،نگهدارنده های ترك بند ،شبرنگها ،فنرهای تنه و محل نصب شانژمان (گوشواره ) .

● دو شاخه جلو : دو شاخه جلو شامل دو قسمت اصلی است :قسمت اول كه به شكل دوشاخه است و از دو طرف محور چرخ جلو را می گیرد ؛ قسمت دوم كه به وسط این دوشاخه متصل می شود و داخل پیشانی تنه قرار می گیرد .

به علت فشار زیادی كه بر دو شاخه جلو وارد می شود و نقش مهمی كه در تعادل دوچرخه ایفاءمی كند ، در ساخت آن دقت زیادی می شود . سوراخها و زوائدی نیز ممكن است روی دو شاخه جلو باشد كه برای نصب ترمز جلو ،باربند ،كیلومتر شمار ،شبرنگ ،دینام و چراغ از آنها استفاده می شود .

● كزپی فرمان : كرپی فرمان یا از جوش دادن دو میله یا به شكل یك پارچه ساخته می شود . كرپی فرمان دو پیچ دارد كه یكی كرپی را به دو شاخه جلو وصل می كند و دیگری نگهدارنده میله فرمان است .

● فرمان : مانند دیگر ماشین های مكانیكی ،برای كنترل حركت دوچرخه بكار می رود . فرمان در دوچرخه های كورسی دارای دو انحنای نیم دایره در دوطرف است و این امكان را به دوچرخه سوار می دهد كه در حالت فشار روی دوچرخه خم می شود . فرمان در دوچرخه های كوهستان به شكل صاف یا با انحنای كم است كه به دوچرخه سوار كمك می كند در حالت راحت تری روی زین بنشیند . عرض فرمان در دوچرخه های كورسی برای كم كردن مقاومت هوا كمتر است و در دوچرخه های كوهستان برای تعادل بهتر در سرعتهای كم ،بیشتر است .

● زین و میله زین : هر چه استفاده دوچرخه سوار از دوچرخه بیشتر باشد اهمیت زین بیشتر می شود . معمولا افرادی كه به شكل تفریحی ،مثلا هفته ای یكبار حدود یكی دو ساعت ،از دوچرخه استفاده می كنند متوجه تفاوت زینها نمی شوند ،ولی برای افرادی كه دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه یا مسابقه استفاده می كنند این مسئله بسیار مهم است . زینها با توجه به نوع فعالیت دوچرخه سوار و بدن وی ساخته و انتخاب می شوند . میله زین نیز از یك طرف داخل لوله زین محكم می شود و از طرف دیگر به زین متصل است كه توسط پیچ متصل به تنه ،ارتفاع آن تنظیم می شود. با پیچ متصل به زین ،عقب و جلو بودن و زاویه زین نسبت به افق و راستای تنه تنظیم می شود .

● میل توپ تنه :معمولا جنس آن سخت و توپر است ؛به دلیل اینكه فشار زیادی بر آن وارد می شود ،حساسیت زیادی دارد و اگر دچار آسیبی شود باید آنرا تعویض كرد . احتمال دارد میل توپ تنه در محل قرار گرفتن ساچمه ها خورده شود یا از تقارن حول محور افقی دوران خارج گردد یا در محل اتصال به قامه ها آسیب ،ببیند .

● قامه ها : قامه چپ به میل توپ تنه متصل است و قامه راست علاوه بر میل توپ تنه ،به نگهدارنده طبقها (كه به شكل سه پره یا پنچ پره است ) متصل است . هر چه طول قامه كوتاهتر باشد دوچرخه سوار می تواند دور پای بالاتری داشته باشد ؛در عوض باید نیروی بیشتری به پنجه ركابها وارد كند .

● طبق ها (سینی ها ) : در دوچرخه های كورسی ،دو طبق متوسط و بزرگ وجود دارد . هنگام دوچرخه سواری هر چه طبق مورد استفاده بزرگتر باشد ،سرعت بیشتر و دور پا كمتر می شود . طبقها می توانند به شكل دایره یا منحنیهای دیگری باشند كه انتقال بهینه نیرو به زنجیر را ممكن كنند . معمولا برای آسان شدن تعویض سینی ها ،شكل بعضی دندانه ها با بقیه متفاوت است .

● پنجه ركابها : پنجه ركابها دارای یك محور اصلی هستند كه حول آن می گردند . در دو طرف پنجه ركابها دو سری ساچمه خور وجود دارد كه باعث چرخش آسان ركاب دور محور می شوند و روی هر محور پنجه ركاب یك پیچ وجود دارد تا داخل قامه محكم شود . پیچ پنجه ركاب راست ، راست گرد است و پیچ پنجه ركاب چپ،چپ گرد ؛یعنی برعكس پیچهای معمولی سفت می شود و برای اینكه تعمیر كاران و مونتاژكاران به اسانی پنجه ركابهای چپ و راست را از هم تشخیص دهند ،روی پنجه ركاب راست حرف R (Right) و روی پنجه ركاب چپ حرف L (letf ) نوشته شده است.

● زنجیر :زنجیر نقش مهمی در اتلاف یا صرفه جویی در انرژی دوچرخه سوار به عهده دارد . روان بو دن زنجیر به جهت كاهش اتلاف انرژی و مقاوم بودن آن در برابر نیروهای كششی از مشخصه های زنجیر است .

● خودروها : برای ایجاد مزیت مكانیكهای متفاوت در شیب یا كفی ،در دوچرخه های كورسی بین پنج تا هفت عدد و در دوچرخه های كوهستان بین شش تا هشت عدد خودرو در نظر گرفته می شود . صفحات خودرو در یك جهت از كوچك به بزرگ (از بیرون به سمت توپی چرخ ) روی استوانه محكم می شوند و استوانه نگهدارنده روی استوانه ای دیگر در یك جهت هرز می گردد و در جهت دیگر با خارهایی ثابت می شود و نیرو را به استوانه زیرینم انتقال می دهد . بین دو استوانه ،دو سری ساچمه وجود دارد كه باعث می شود خودرو در جهت عكس به راحتی بگردد . معمولا برای آسان شدن تعویض دنده ،شكل بعضی دندانه های خودرو با بقیه تفاوت دارد .

●طبق عوض كن : نیرویی كه از سیم دنده به طبق عوض كن وارد می شود ،محل عبور زنجیر را (كه مانند راهرویی است ) جابجا می كند . معمولا برای انداختن زنجیر روی طبق بزرگ از نیروی كششی سیم دنده استفاده می شود و برای انداختن زنجیر روی طبق كوچك با تغییر موقعیت دست دنده و شل شدن سیم ،ازنیروی ذخیره شده در فنری كه داخل طبق عوض كن وجود دارد استفاده می شود . طبق عوض كن یك بست تنه دارد كه محل قرار گرفتن آن را روی تنه تعیین می كند . طبق عوض كن دارای دو پیچ تنظیم است كه محدوده جابجایی راهرو طبق عوض كن را تعیین می كنند و تنظیم درست آنها نقش مهمی در درست كار كردن طبق عوض كن دارد .

● شانژمان : شانژمان علاوه بر تعویض خودروی درگیر ،وظیفه كشش زنجیر را بر عهده دارد و همین امر باعث شده تا یك فنر دیگر و دو قرقره برای عبور زنجیر به دستگاه شانژمان اضافه شود . محل نصب شانژمان یا روی محور چرخ عقب است (كه بابار كردن چرخ باز می شود) یا درمحل تعبیه شده ای روی شاخه عقب (مشهور به گوشواره) . شانژمان نیز مانند طبق عوض كن دارای دو پیچ تنظیم است .

● دسته دنده ها : دسته دنده ها ، شانژمان و طبق عوض كن را كنترل می كنند و عموما دو نوع هستند : دسته دنده های جفت ،دسته دنده های جدا . دسته دنده های جفت كه در دوچرخه های كورسی به كار می روند ،روی تنه یا كرپی فرمان نصب می شوند . در این نوع دسته ها ،تنظیم مكان زنجیر روی طبق یا خودرو را دوچرخه سوار انجام می دهد و به مهارت او وابسته است . در این حالت گوش دوچرخه سوار باید به صدای جابجایی زنجیر روی خودرو و طبق، و صدایی كه ناشی از تنظیم نبودن شانژمان یا طبق عوض كن است خیلی حساس باشد ؛زیرا تنظیم غلط منجر به اتلاف انرژی و خوردگی راهرو زنجیر ها می شود . در نوع دوم ،دسته دنده طبق عوض كن و دسته دنده شانژمان جدا از هم هستند و در كنار ترمزها ،روی ترمزها یا انتهای دسته فرمان قرار دارند . دراین نوع ،به علت چرخش پله ای دسته دنده ها نیازی نیست كه دوچرخه سوار آنها را تنظیم كند و با تغییر مكان دسته از یك پله به پله دیگر دنده مناسب را انتخاب می كند ؛ و تنها در صورتی كه تنظیم آن به هم بخورد ،با شل یا سفت كردن مهره های نگهدارنده روكش سیم ، می توان آنها را تنظیم نمود .

● چرخها : هر چرخ دوچرخه حدودا شامل ۱۱۰ قطعه است :لاستیك رویی ،لاستیك تویی ، سوزن باد ،مهره نگهدارنده والف ،مهره نگهدارنده سوزن ، ساچمه سوزن یا كرمك ،حلقه كش داخل حلقه ، پره ها (۳۶ قطعه ) ،سرپره ها (۳۶ قطعه)‌،توپی ،میل توپ ،ساچمه ها ،(قطعه ۱۸ = ۹*۲ ) ،گیوها(۲ قطعه )‌،مهره های نگهدارنده گیو (۲ قطعه ) ،واشرها (‌۲ قطعه)‌،مهره های نگهدارنده توپی یا ضامن (۲ یا ۸ قطعه ) .

گیو و مهره نگهدارنده ،هر دو روی میل توپ قرار می گیرند و مهره نگهدارنده گیو از شل و سفت شدن گیو جلوگیری می كند ؛زیرا اندكی سفتی و شلی گیو روی ساچمه ها باعث خوردگی ساچمه ها ،كاسه های ساچمه ها یا خود گیو ها خواهد شد . میزان سفتی پره ها تعیین كننده اتلاف نیرو در انتقال به زمین است . البته پره اه را نمی توان بیشتر از حد سفت كرد ،ولی پره شل قطعا با عث اتلاف انرژی دوچرخه سوار است . فرق بین چرخ عقب و جلو در قطر ساچمه ها و توپی ها ،طول توپی ها ،شیوه پره بندی و داشتن رزوه روی توپی عقب برای بستن خودرو است

● دستگاه ترمزها : هر كدام از ترمزها شامل دسته ترمز ،كتی ترمز ،روكش سیم ترمز، بستهای روكش ،سیم ترمز ،اهرمهای نگهدارنده لقمه ها ، لقمه ترمز ها ، محور نگهدارنده اهرمها و فنر است . هنگامی كه ترمز می گیرید سیم ترمز كشیده می شود و لقمه ها از دو طرف حلقه چرخ را می گیرند و باعث كم شدن سرت می شوند . عنگامی كه دسته ترمز را رها می كنید ،فنر داخل دستگاه ترمز ،لقمه ها و در نتیجه سیم ترمز را به حالت اولیه بر می گرداند .

▪ ترمز ها دو نوع هستند :ترمزهای با محور مشترك كه دو اهرم نگهدارنده لقمه ها روی یك محور می گردند ؛ترمزهای با محور جداگانه كه در این حالت هر اهرم روی یك محور می گردد . این محور ها روی دوشاخه كار گذاشته می شوند . امنیت و قدرت ترمزهای نوع دوم – كه به ترمز چكشی مشهورند – بیشتر است و معمولا ترمزدوچرخه های كوهستان چكشی ، و ترمز دوچرخه های كورسی از نوع اول است .