هاستینگ ملی در بن بست

وب سایت های وطنی هنوز در آن سوی آب ها میزبانی می شود

از نخستین روزهایی که اینترنت به ایران وارد شد و درست از زمانی که برخی نرم افزارهای انتشار محتوا روی وب شکل و وضعیتی همگانی یافت، موضوع میزبانی یا هاست کردن اطلاعات به عنوان یکی از پایه یی ترین بحث های اینترنتی شکل گرفت. میزبانان اینترنتی در واقع سرورهای همواره متصلی به اینترنت هستند که کاربران می توانند محتوای سایت های خود را روی آنها قرار دهند، به این ترتیب کاربران دیگر قادر خواهند بود با وارد کردن آدرس اینترنتی به این محتواها دسترسی پیدا کنند.

گفته می شود هاستینگ یا میزبانی، رشدی همپای رشد وب داشته است. هرچه محتوا برای ارائه پربارتر و حجیم تر شده، سرورها و میزبانان اینترنتی نیز بزرگ تر و قدرتمندتر شده اند. هرچه اطلاعات مهم تر و حساس تری روی سایت های اینترنتی قرار گرفته، موضوع امنیت این میزبانان پراهمیت تر شده است. از این رو امروزه موضوع میزبانی وب از یک سو یکی از حساس ترین و پراهمیت ترین بحث های اینترنتی را دربرمی گیرد و از سوی دیگر به یک تجارت پرسود در عرصه وب تبدیل شده است.

میزبانان وب در واقع امروزه یکی از منابع اینترنتی به شمار می روند. موضوع تعداد میزبانان یا هاست های اینترنتی در یک کشور امروزه به عنوان یک شاخص توسعه یافتگی در ارزیابی ها و آمارهای تحقیقاتی به حساب می آید. از این رو کشورهایی که در نزدیکی و مجاورت بزرگراه های اطلاعاتی قرار دارند با هزینه کمتر قادر به راه اندازی این میزبان های اینترنتی هستند و در مقابل کشورهایی که دیرتر این نیاز را درک می کنند و فاصله آنان با فیبرهای نوری بین المللی و خطوط شبکه یی جهانی زیاد است، باید هزینه های بیشتری برای حضور در این فضا بپردازند.

● ایران و میزبانی وب

از هنگام ورود اینترنت به ایران میزبانی وب به عنوان یکی از اصلی ترین موضوعات اینترنتی مطرح شد. با توجه به دوری ایران از بزرگراه های اطلاعاتی کاربران مجبور بودند که از میزبانان خارجی که قیمت گزافی هم برای سرویس های خود دریافت می کردند، بهره بگیرند. به تدریج با کاهش قیمت جهانی هاستینگ و تعدد و تنوع سرویس ها، ایرانی ها به سراغ ارزان ترها رفتند اما این ارزانی به هیچ روی کیفیت واقعی را به کاربران ارائه نمی داد. در ایامی که اینترنت در ایران شکل آزادی به خود گرفت و مخابرات خود را از ارائه خدمات در این عرصه کنار کشید، تعداد زیادی از شرکت های خدمات دهنده اینترنت شکل گرفت که بسیاری از آنها به دلیل اتصالات پرسرعت به اینترنت خدمات دیگری چون فروش دامنه و ارائه فضای اینترنتی ( هاست) نیز به کاربران ارائه دادند. با وجود اینکه قیمت هاستینگ در ایران به سرعت کاهش می یافت و افراد بیشتری قادر به ایجاد وب سایت و استفاده از فضای وب می شدند، کیفیت و امنیت به عنوان دو معضل اساسی خود را نشان داد. بسیاری از صاحبان نخستین سایت های ایرانی تجربه های تلخی را مبنی بر قطعی مداوم سایت ها و اختلال در حضور آنها روی وب تجربه کرده اند. اما به تدریج که دانش وب فراگیر شد، موضوع امنیت نیز به مشکلات فنی اضافه شد. میزان قطعی سایت ها و حملات اینترنتی در این دوران بسیار افزایش یافت به طوری که مدیران سایت ها متوجه شدند در قبال هزینه اندکی که بابت میزبانی سایت هایشان پرداخت می کنند، باید اختلالات وسیع و از بین رفتن و هک شدن سایت هایشان را نیز تحمل کنند. به رغم این به دلیل نبود سازوکاری برای نظارت بر وضعیت میزبانی وب و همچنین عدم دسترسی کاربران ایرانی به کارت های اعتباری برای خرید مستقیم فضاهای اینترنتی، شرکت های خدمات دهنده فضای اینترنتی به کار خود ادامه می دادند و کاربران یا صاحبان سایت ها نیز چاره یی جز مراجعه به آنها نداشتند.

● مسدود شدن بازار خدمات اینترنتی

اقدام دولت در اوایل دهه هشتاد برای ساماندهی وضعیت اینترنت بر موضوع هاستینگ سایت های اینترنتی نیز تاثیر قابل ملاحظه یی داشت. در حالی که دولت قصد داشت با یکپارچه کردن مسیرهای عبور داده های اینترنتی عملاً بر این وضعیت نظارت امنیتی و اقتصادی وسیعی کند، موضوع هاستینگ عملاً از دسترس تعدادی شرکت های کوچک خارج شد و شرکت های بزرگ خدمات دهنده اینترنت یا برخی شرکت های ارائه دهنده خدمات دامنه های اینترنتی به این بازار وارد شدند. وضعیت در این برهه به صورتی بود که برخی شرکت ها با یافتن افرادی در خارج از کشور که اتصال مستقیمی به اینترنت داشتند از آنها می خواستند هارد کامپیوتر خود را به نوعی به شکل یک فضای هاست در اختیار آنان بگذارند. چنین موضوعی باعث شد تعداد زیادی از سایت ها روی یک کامپیوتر معمولی نگهداری شوند که همین امر باعث ماجراهایی چون هک شدن یکباره صدها و هزاران سایت ایرانی در مقاطعی از زمان شد. از سوی دیگر با آشنا تر شدن مدیران سایت ها با نحوه خرید فضای اینترنتی (به رغم وسیع تر شدن تحریم های اینترنتی) عملاً این بازار از دست برخی شرکت ها و افرادی که پول ناآگاهی مشتریان را می خوردند، خارج شد.در این میان و در دوره ریاست جمهوری خاتمی انبوهی از شرکت های دولتی نیز به جمع مشتریان فضاهای اینترنتی اضافه شد. برخی دولتی ها حتی به ارائه سرویس هایی نیز روی وب پرداختند که نیازهای آنان را از نیازهای سایت های عادی به مراتب فراتر می برد. در این شرایط دولت نیز سازمان ها و نهادهای دولتی را به ارائه خدمات روی وب تشویق می کرد و بازار پورتال ها نیز داغ شد. هجوم شرکت های دولتی به فضای اینترنتی موضوع امنیت آنها را بار دیگر برجسته کرد. بسیاری از کارشناسان معتقد بودند شرکت های دولتی با توجه به اینکه بسیاری از شرکت های خدمات دهنده هاستینگ در کشورهای غربی هستند عملاً اطلاعات مهم خود را در کشورهای دیگر نگهداری می کنند.

● هاستینگ ملی مثل هزار ملی دیگر

موضوع هاستینگ ملی از نیاز شرکت ها و نهادهای دولتی به فضای اینترنتی به وجود آمد. از آنجا که اطلاعات در بسیاری از ادارات و نهادهای ایران حکم اسناد طبقه بندی را دارد، این موضوع مدیران کشور را با این موضوع مواجه کرد که این اطلاعات باید به نوعی در داخل کشور نگهداری شوند.

برخی کارشناسان آی تی اعتقاد داشتند به دلیل دور بودن ایران از شاهراه های بین المللی همچون مسیرهای فیبر نوری بین المللی ایران عملاً شانسی برای ارائه خدمات هاستینگ با کیفیت مناسب ندارد لذا باید با انتخاب شرکت هایی در برخی کشورهایی که رابطه مناسب تری با ایران دارند، این موضوع را فراموش کرد.

مدیران وزارت ارتباطات اما هاستینگ ملی را یکی از وظایف اصلی توسعه زیرساختی خود می د انستند به این ترتیب با برگزاری مناقصه یی موضوع ایجاد دیتا سنترها یا فضاهایی که قادر به میزبانی هزاران وب سایت اینترنتی است، به نوعی به سمت این موضوع کشیده شد . به رغم اینکه برخی شرکت ها نیز از این فرصت به وجود آمده استفاده کردند اما حالا بعد از گذشت چهار، پنج سال مشخص شده کار به همان راحتی که اوایل تصور می شد، نیست. به جز برخی تلاش ها توسط بزرگ ترین شرکت های اینترنتی ایران (که آن هم در حد طرح های پایلوت باقی ماند) عملاً بحث هاستینگ ملی و دیتا سنتر ملی به جایی نرسید.

شرکت فناوری اطلاعات نیز که به نوعی بازوی آی تی وزارت ارتباطات به شمار می رود، در مقطعی تصمیم گرفت موضوع هاستینگ ملی را اجرایی کند. برخی مدیران وقت این شرکت حتی آنقدر هیجان زده شدند که از ارائه پست الکترونیک اختصاصی به تمامی شهروندان ایرانی و ارائه سرویس های هاستینگ به تمامی متقاضیان خبر دادند اما آنها نیز بعد از تلاش های مختلف متوجه شدند کار هاستینگ حتی در سطح محله یی نیز کار ساده یی نیست چه برسد به ابعاد ملی. بحث هاستینگ ملی مثل موبایل ملی، اینترنت ملی و ده ها چیز ملی دیگر فعلاً روی پرونده های وزارت ارتباطات بایگانی شده است.

تقریباً می شود گفت که بیش از ۹۰ درصد از سایت های فارسی در خارج از ایران هاست می شوند. بعد از آنکه در مقطعی برخی شرکت های خدمات دهنده هاست تحت فشارهای سیاسی برخی سایت های ایرانی را مسدود کردند یا به شهروندان ایرانی اجازه خرید فضای اینترنتی را ندادند، بسیاری از ایرانی ها با اسامی مستعار و با IP های جعلی و ده ها میانبر دیگر مشتری هاست های خارجی شدند. هرچند بعید است بسیاری از این شرکت ها از محتوای فارسی سایت ها خبر نداشته باشند اما آنها نیز فروش و درآمد بیشتر را مدنظر قرار داده اند و چشم بر چیزهای دیگر بسته اند. در این شرایط البته موضوع پشتیبانی فنی از هاست ها یک مساله مهم به شمار می آید؛ موضوعی که باعث می شود بسیاری از مدیران سایت های ایرانی عملاً از تمامی قابلیت ها و توان خود برای ارائه محتوا روی اینترنت بهره نگیرند.

شرایط بیم و امید ناشی از اسامی مستعار و احتمال مسدود شدن هاست ها هنوز هم بسیاری از مدیران سایت های ایرانی را نگران می کند هرچند در مقابل آن قدر رقبای متعدد در این بازار به وجود آمده اند که می توان گفت این نگرانی چندان پایدار نیست.

مینو مومنی